MASLOW PİRAMİDİ: TAM ŞU ANDA NEYE İHTİYACINIZ VAR ?
Amerikalı bir psikolog olan Abraham H. Maslow’un 1943 yılında ortaya koyduğu “ihtiyaçlar hiyerarşisi teorisine” göre insan davranışlarına yön veren güdülerden oluşur. Motivasyon ve ilerlemenin temel ihtiyaçları olarak nitelendirilebilen en az beş basamak hedef bulunmaktadır.
Maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisini piramit şeklinde tasarlamamıştır ama zaman hiyerarşinin daha iyi anlaşılmasını sağladığı için piramit popüler hale gelmiştir.
Bu ihtiyaçlar, Şekil 1.0’de görüldüğü üzere “fizyolojik ihtiyaçlar”, “güvenlik”, “sevgi”, “saygı” ve “kendini gerçekleştirme” ihtiyacı şeklinde sıralanmaktadır. Maslow, insanların alt basamaklardaki ihtiyaçlarını karşılayarak “kendini gerçekleştirme” basamağına ulaşmaya çalışacağını ileri sürmektedir. Genellikle bir ihtiyaç teorisi için fizyolojik dürtüler başlangıç noktası olarak kabul edilmektedir. Örneğin, yeme ihtiyacını karşılayamayan biri için bu ihtiyacın giderilmesi, büyük bir olasılıkla, güvenlik, sevgi ve saygı ihtiyaçlarının giderilmesinden daha çok istenecektir. Eğer fizyolojik ihtiyaçlar iyi biçimde giderilirse, o zaman güvenlik ihtiyacı daha çok önem kazanacaktır. Bir başka ifadeyle Maslow’un ihtiyaçlar hiyerarşisinin temel özelliği, belirli bir düzeydeki ihtiyaçlar tatmin edilmeden bir üst düzey ihtiyaçların ortaya çıkmayacağıdır. Sırayla karşılanması gereken ihtiyaçlardan biri giderildiği anda birey üzerindeki motive edici etkisini yitirir. Böylece bir üst ihtiyaca geçilir. Alt basamaktaki bir ihtiyaç karşılanmadan üst ihtiyaca geçilmez.
“Fizyolojik ihtiyaçlar” kapsamında, yemek yeme, su, uyku gibi ihtiyaçlar yer alır. Birey hayatı boyunca bu ihtiyaçları karşılamaya çalışır.
· Aç ve susuz kalmış biri bu ihtiyaçları gidermeden sevilme ihtiyaçlarını karşılamaya çalışamaz [1].
“Güvenlik ihtiyaçları” kapsamında, can ve iş güvenliği, tehlikelerden korunma grubudur. Piramidin ikinci basamağını oluşturur. Piramidin ilk iki seviyesi, görebileceğiniz gibi temel ihtiyaçları oluşturuyor. En biyolojik olan, evrimsel kökenleri en eskilere dayanan ihtiyaçlar.
· İnsan diğer insanlarla olan ilişkileri için de bu ilişkiyi korumayı ve güvenli bir şekilde sürdürmeyi istemektedir [2].
“Sevgi ihtiyaçları” kapsamında, bir gruba mensup olma, kabul edilme ve dostluk sosyal ihtiyaçlar olarak üçüncü basamakta yer alır. Aile kurma ve etrafındaki kişilerle duygu alışverişinde bulunma gibi davranışlar insanların sosyal ihtiyaçlarından kaynaklanmaktadır.
· Eğer insanlar sosyal ihtiyaçlarını gideremezlerse, aidiyet duygusundan yoksun, yalnız ve terkedilmiş hissedeceklerdir [3].
“Saygı ihtiyaçları” kapsamında, tanınma ve prestij kazanma, kendine güven duyma ihtiyaçları yani en tepeden önceki son basamakta özgüven ihtiyacı yer alıyor.
· Başkaları tarafından değer görmek, kişinin de kendine güven duymasına ve başarılı olabileceğine yönelik bir inanç geliştirmesine neden olmaktadır [4].
“Kendini gerçekleştirme ihtiyaçları” kapsamında sahip olunan potansiyeli geliştirme ve yaratıcılık ihtiyacı gibi ihtiyaçlar yer almaktadır. Maslow, bunu şu ölümsüz sözlerle ifade etmiştir:
· Bir insan, olabileceğinin en üstü olmalıdır [5].
Resme ilgimiz varsa ressam olabilir, bir şeyler yaratmakta iyiysek mühendis olabiliriz. Sadece kariyer olarak düşünmeyin: İyi bir ebeveyn olabiliriz, iyi bir eş olabiliriz. Kendimize yeni hedefler koyup, onların peşinden gidebiliriz. Olabileceğimizin en iyisi neyse, o olmaya çalışabiliriz.
Maslow’a göre herkes bu seviyeye ulaşamaz; ulaşsa bile kendini gerçekleştirmeyebilir.
İhtiyaçlar hiyerarşisi birçok açıdan eleştirilir:
Kuramın deneysel olarak kanıtlanması zordur. Bahsedilen ihtiyaçlar farklı sırayla karşılanabilmektedir. Bazı çalışmalarda ihtiyaçların sıralamasının da farklı olduğu tespit edilmiştir.
Bu nedenle değişen yaşam koşulları dolayısıyla, Maslow’a ait bu ihtiyaçlar hiyerarşisi gözden geçirilmektedir. Özellikle teknolojinin gelişmesi ve kişilerin hayatında önemli bir yere sahip olması bu hiyerarşinin gözden geçirilmesi gerektiğinin kanıtı olarak düşünülmektedir.
#SayGel #SağlıkHizmetleriPazarlaması #Sağlık Yönetimi #saygel80
KAYNAKÇA
1. O. Onaran. (1981). Çalışma Yaşamında Güdülenme Kuramları. Yayınevi: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları Alındığı tarih: 28 Ocak 2023
2. İstanbul Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Pazarlaması: Ders Notları, Ünite3, s46–48 Alındığı Tarih: 29 Ocak 2023
3. Psikonot: https://www.psikonot.com/ihtiyaçlar-hiyerarsisi/ Alındığı tarih: 28 Ocak 2023
4. İşletme Yazıları: https://www.isletmeyazilari.com/ Alındığı tarih: 25 Ocak 2023
5. Makaleler: https://www.makaleler.com/ Alındığı tarih: 29 Ocak 2023
