PANDEMİ MEDYASI VE SAĞLIK OKURYAZARLIĞI
Sağlık okuryazarlığı, sağlığın geliştirilmesi kavramı çerçevesinde 1980’li yılların sonlarına doğru tanımlanmış bir kavramdır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sağlık okuryazarlığını, sağlıkla ilgili bilgilerin okunması ve anlaşılması için gerekli temel becerilerin ötesinde, bireylerin sağlığını geliştirmesi ve iyi sağlık halini sürdürebilmesi için sağlıkla ilgili bilgiye ulaşması, anlaması ve kullanması için gerekli olan temel motivasyonu tanımlayan bilişsel ve sosyal beceriler olarak tanımlamaktadır (1).
Bir başka tanımlamaya göre ise sağlık okuryazarlığı, bireylerin gündelik yaşamlarında sağlık hizmetleri, hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi konularında karar verebilmeleri için sağlık bilgisine ulaşması, bu bilgiyi anlaması, değerlendirmesi ve uygulayabilmesi ile ilgili bilgi, motivasyon ve becerilerini içerir. sağlık okuryazarlığı toplum sağlığının önemli bileşenlerinden birisi olarak kabul edilmektedir.
Sağlık okuryazarlığı, aslında günlük yaşam içerisinde ihtiyaç olan, ancak pandemilerde daha da önem kazanan hastalık ve hastalıklardan korunmayı, gerektiğinde sağlık hizmetlerini kullanmayı ve sağlığın geliştirilmesini hedefler. Bu hedeflere ulaşmak için de bireylerin bu konularda, özellikle içinde bulunduğumuz salgın döneminde, gerek sağlık risklerini gerek bu riskleri bertaraf edecek bilgileri anlayabilecek ve uygulamalarına ilişkin istek ve kapasitelerini geliştirebilecek sağlık okuryazarlık düzeyine ulaşması gerekir.
Sağlık Ve Medya
Kitle iletişim araçları ya da İngilizce “mass media” sözcüğünden dilimize giren “medya” daha çok yazılı ve görsel yayın araçları için kullanılmaktadır. Temel sözlüklerde “yığınlarla iletişimi sağlayan radyo, televizyon, gazete ve dergiler gibi basın yayın organlarının tümünü kapsayan ortak ad” olarak tanımlanmaktadır (2).
Medyanın verdiği mesajların eğitim ve bilgilenmenin yanı sıra yaşam biçimini etkilediği ve şekillendirdiği ileri sürülmektedir. Bu bağlamda gencinden yaşlısına kadar farklı bireye kolayca ulaşan medya, sadece bilgi kaynağı değil; eğitici, eğlendirici ve çeşitli yönlerden etkileyicidir, hatta davranış değişikliğine neden olan yakın arkadaş işlevi görmektedir.
Sağlık konusunda etkin iletişim yollarının bulunmasında, kitle iletişim araçlarından yani medyadan yararlanılması çok büyük önem kazanmaktadır. Medya araçları, kişilerin sağlıklarıyla ilgili bilgilere hızlı bir şekilde ulaşması ya da birçok kişiye aynı anda ulaşılabilme imkanı sunması gibi avantajlara sahiptir. Hiç kuşkusuz ki bu avantajların, doğru sağlık bilgilerinin ve doğru davranışların topluma aktarılabilmesi, sunulan sağlık hizmetlerinden insanların haberdar olması, olumlu sağlık davranışlarının geliştirilmesi, birey ve toplum sağlığı gibi konularda farkındalığın artırılması, kısaca sağlık bilincinin geliştirilmesi alanlarında önemli katkılar sunduğu belirtilmektedir. Ancak bu noktada medya okuryazarlığına, en az sağlık okuryazarlığı kadar ihtiyaç duyulduğunu vurgulamak yanlış olmayacaktır.
Covid 19 pandemi döneminde hemen her gün onlarca kanalda uzmanlar yer almış ve özellikle verilen bilgilerin birbiriyle çelişmesi toplumda büyük bir telaşa yol açmıştır. Günümüzde kişilerin sağlık okuryazarlığının yükseltilmesinde medyanın rolü yadsınamaz boyuttadır. Bu sebeple medyada yer alan sağlık enformasyonunun iyi denetlenmesi, kaynağı açık ve güvenilir bir şekilde insanlara ulaştırılması oldukça önemlidir.
Sonuç olarak; pandemilerde daha da önem kazanan sağlık okuryazarlığının artırılmasında medyanın kullanımı önem kazanır. Ancak medyanın istenen davranış değişikliğini yaratması için medya okuryazarlığına sahip toplumların olması da son derece önemlidir.
KAYNAKÇA
1.) Önsüz M.F., Sağlık Okuryazarlığı Ve Medya. Türk Dünyası Uygulama Ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi. 2017; 2(2),46–53.
2.) Nutbeam, D. (2000). Health literacy as a public health goal: a challenge for contemporary health education and communication strategies into the 21st century. Health Promot Int, 15, 259–267.
3.) Berkman, N. D. (2011). Low health literacy and health outcomes: an updated sSystematic review. Ann Intern Med, 155, 97–107.
4.) https://www.sdplatform.com/Dergi/1327/Pandemilerde-saglik-okuryazarligi-ve-medya.aspx
