PANDEMİNİN YENİ ETKİSİ: BEYİN SİSİ
Beyin Sisi Nedir? Neden Olur?
Günlük hayatta aniden beynimizin durduğunu veya yavaş çalıştığını hissettiğimiz zamanlar olabilir. Bu durum bazen psikolojik anlamda stresli bünyemize veya altta yatan herhangi bir sağlık sorununa bağlanabileceği gibi, yalnızca uzun süren sedanter yaşantımıza (sürekli hareketsizlik durumu) da bağlanabilir. İnsan beyni uzun süre meşgul edilmediği takdirde veya bir patolojik olgu nedeniyle işlev kaybına uğradığında, bu uyarı eksikliklerine karşı bir çeşit uyuşukluk hâli ile yanıt verebilir. Buna basitçe beyin sisi diyoruz.
Beyin sisi hafıza problemlerine, odaklanamama, zihinsel netlik eksikliğine ve zayıf konsantrasyona neden olabilen bir semptomdur. Beyin sisi aynı zamanda “zihinsel yorgunluk” olarak da tanımlanır.
Beyin sisi odaklanma problemleri, çoklu düşünebilme, uzun ve kısa süreli bellek kapasitesinde azalma ile karakterize olan, farklı fiziksel veya psikolojik nedenlere bağlı olarak oluşabilen bir durumdur. Aslında tıbbi veya bilimsel bir terim değildir; daha çok psikolojik belirtileri tarif etmek için kullanılan bir kavramdır. Westminster Üniversitesi’nde bilişsel sinirbilim çalışanı Catherine Loveday, beyin sisini şöyle tanımlıyor:
‘‘Beyin sisi, zayıf bilişsel işlevlere neden olur. Adeta belleğimiz, dikkatimiz, yaratıcı düşünme ve problem çözme yeteneğimizin üzerini örten bir örtü gibidir.’’
Beyin Sisi Belirtileri Nelerdir?
-Unutkanlık
-Dikkat dağınıklığı
-Konsantrasyon kaybı
-Konuşurken kelime bulmada güçlük
-Düşüncelerini toparlayamamak
-Okuduğunu anlamadan sayfalarca dalıp gitmek
-Önemli konularda karar vermede zorluk
-Başladığı hiçbir işi bitirememek
-2 işi aynı anda yapamamak
-Mental performans gerektiren her işte zorluk çekmek.
Covid- 19 ve Beyin Sisi
Dünya halen daha Covid-19 salgını ile mücadele ederken, koronavirüsün uzun süreli etkileri de bir yandan araştırılmaya devam ediyor. Hem viral enfeksiyon açısından hem de pandeminin zorunlu kılmış olduğu evde izolasyondan dolayı beyin sisine neden olan faktörlerden biri olarak koronavirüs de gösteriliyor. Koronavirüse yakalananların hastalık sonrası yaşadığı psikolojik ve fizyolojik sorunlar uzmanlar tarafından ‘’beyin sisi’’ olarak değerlendiriliyor.
Aslında beyin sisi pandemi ile hayatımıza giren bir kavram değil fakat son zamanların popüler nörolojik sorunu olan beyin sisi COVID-19 enfeksiyonunu geçirenlerde sık görülmeye başladı. COVID-19’ u aylar öncesinde geçirmesine rağmen hâlâ kendini sanki bir “demans/ bunama hastası” gibi hisseden, yorgun, isteksiz, keyifsiz, düşüncelerini toparlamakta güçlük çekip öfke kontrolünde zorlanan, neticede de hızlı ve ölçüsüz tepkiler verebilen, odaklanma ve konsantre olmada zorlanan pek çok insan var. Gerek COVID-19’ a yakalananlarda gerekse pandemi döneminde yaşadığımız süreçte sıklığı ve şiddeti artmış durumda. Yapılan araştırmalarda ise bilişsel bozukluk belirtileri gösterme olasılığı en yüksek olan hastaların Covid-19 nedeniyle hastaneye kaldırılanlar olduğunu gösterdi.
Yapılan son çalışmalarla koronavirüsün beyin sisi oluşturma mekanizması daha da aydınlatılmış durumda. Bilim insanlarına göre koronavirüsün, belirli beyin hücrelerine doğrudan saldırıp beyin kan akımını azaltması veya beyinde, beyin hücrelerine zarar verebilecek bağışıklık moleküllerini uyarmasının söz konusu olabileceği düşünülüyor.
Koronavirüs enfeksiyonu sonucunda bireylerde bilişsel aktivite kaybının rapor edilmesi sonucunda yapılan sinirbilimsel araştırmalarla, virüsün kan-beyin bariyerini geçip geçemediği konusunda farklı sonuçlara varılmıştır. Örneğin bir çalışmada virüsün kan- beyin bariyerini geçemediği, ancak burun boşluğunda (nazal kavite) olfaktör mukozaya yerleşmesi sonucunda beyin hücreleri ile -sınırlı da olsa- bir etkileşime girebildiği sonucuna varılmıştır. Virüsün olfaktör mukoza ile teması sonrası olfaktör sinirleri enfekte etmesi ve sinir boyunca ilerleyerek beyne ulaşması da bir diğer çalışmanın sonucudur.
Beyin Sisi Nasıl Tedavi Edilir?
-Beyin sisi tedavisinde dikkat edilmesi gereken ilk konu beslenmedir. 3 ay boyunca glutensiz, şekersiz ve süt ürünlerinin olmadığı bir beslenme programı uygulanmalıdır. Bu beslenme programında ağırlıklı olarak taze sebze ve meyvelere, zeytinyağı, tereyağı, hindistan cevizi gibi sağlıklı yağlara, doğru protein kaynaklarına, çiğ kuruyemişlere ve fermente ürünlere sofralarınızda yer verin.
-Kronik stres varsa psikolojik stresinizi azaltmak ve daha iyi bir uyku düzenine geçmek için destekler alabilirsiniz. Uykuya dalmakta zorluk varsa melatonin desteği ile beraber, uyumanızı kolaylaştırıcı kediotu, melisa, mercanköşk, anason, sarı kantaron gibi bitkiler faydalı olacaktır.
-Fiziksel aktivitenizi artırarak açık havada yapılacak kısa süreli 20 dakikalık yürüyüşlerin dahi beyin sisine iyi geldiği biliniyor. Hafta sonları açık havada, deniz kenarında, doğada vakit geçirmek de iyi gelecektir.
