RİSK YÖNETİMİ
Sağlık kurumlarında risk yönetimi sağlık hizmetinin ve işletmenin varlığının devamlılığın sağlanmasında mevcut risklerin başarıyla tanınması, yönetilmesi ve azaltılmasıdır. Stratejik kararlarda belirsizliklerin, risklerin ve fırsatların kurumun iş başarısı için bir araç olarak kullanılabilmesidir.
Genel anlamda, risk yönetimi, bir kuruluşta veya kurumda varlıkları korumak ve finansal kayıplarını en aza indirgemek için yapılan işlemdir. Kurumsal Risk Yönetimi, kuruluşların sistematik düşünmelerini ve işlevsel siloları ortadan kaldırmalarını gerektirir. Risk yönetiminde iki kavramı anlamak gerekir;
Tehlike: Potansiyel zarar kaynağı olarak tarif edilir.
Risk: Belirsizliğin hedefler üzerinde yarattığı etkidir.
Risk ihtimali ve sonuçları doğal veya artık değer olarak değerlendirilebilir.
Yapısal (Doğal) risk, bir organizasyonun sahip olduğu hafifletici kontrollerin hiçbirine bakılmaksızın değerlendirilir. Artık risk, mevcut kontrol mekanizmaları ile bağlantılı olarak riski göz önünde bulundurur.
Kontrol değerlendirmesi, hangi kontrollerin mevcut olduğunu ve tespit edilen riskleri yönetmek için ne kadar etkili olduklarını inceler. Risk yönetimi süreci objektif-kanıta dayalı, verimli ve pragmatik bir şekilde yürütülmelidir. Riskleri değerlendirmede kullanılan verilerin bilimsel yöntemlere ve kanıta dayalı güvenilir olması gerekir. Etkin bir risk yönetimi programının arkasında iyi bir veri havuzu bulunur. Risklerin önceliklendirilmesi, azaltılması ve yok edilmesinde kullanılacak kurum kaynaklarının maksimum faydayı sağlayacak ve hedeflere ulaştıracak şekilde dağıtılması önemlidir.
STRATEJİK RİSK YÖNETİMİ
Bir kurumun risk yönetimi süreçleri, piyasadaki rekabetin niteliğine ve rakiplerinin risk yönetimi süreçlerine bağlıdır. Tüm kurumlarda işe yaracak ortak bir risk çözüm yöntemi yoktur, her kurumun sahip olduğu riskler farklı olduğu gibi bu risklerle başa çıkma yöntemleri de farklıdır. Bu nedenle, risk yöneticileri kurumun risk dağılımını anlamalı ve olasılıklara karşı kurumu yönetmek yerine gelecekteki olasılıkları yönetecek düşünceler geliştirmeli ve hareket etmelidir. Ancak o zaman, stratejik planlama ve risk yönetimi tamamlayıcı süreçler haline gelir. Başarılı bir risk yönetimi süreci için kurumun SWOT Analizinin etkili bir şekilde yapılmış olması ve stratejik hedeflerin mevcut riskleri ve bu risklerin değerlendirmelerini hesaba katarak belirlenerek tüm çalışanlara benimsetilmiş olması gerekmektedir. Açıkça belirtilmiş hedefler olmadan, risk önceliklerini belirlemek için risk yönetimi programı başlatan bir kurumun bu süreci başarılı şekilde yönetmesi mümkün değildir.
SAĞLIK KURUMLARINDA RİSK YÖNETİMİNİN AMACI
• Hastaları, hastane personelini ve hastaneye gelen ziyaretçileri fiziki ve psikolojik bakımdan olumlu etkileyecek bir ortam yaratmak
• Kazaları önleme yönünde her türlü tedbiri almak ve bu tedbirleri alırken hastane kayıplarını ve harcamalarını minimize etmek
• Yaralanma hatta ölümle sonuçlanabilecek kazalara imkan vermeyerek tazminat giderlerini asgariye indirmek
• Kurumun varlığını devam ettirmesini tehdit eden finansal riskleri belirleyip önlem almak
• Yasal düzenlemelere uyumu hızlı bir şekilde sağlamak
• Mevcut riskleri ve fırsatları kurumun fayda sağlayacağı sonuçlara yöneltmek
Ülkemizde risk yönetimi süreçlerini daha çok Kalite Yöneticilerinin üstlendiğini görmekle birlikte sağlık kurumu büyüdükçe ve karmaşıklaştıkça sürecin önemi arttığından bu alanda uzmanlaşmış ve tüm ilgisini ve enerjisini bu sürece yöneltecek yöneticilerin görevlendirilmelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Kurumsal Risk Yönetim modelinde, Risk Yöneticisi üst yönetim ekibinin tüm üyelerine sınırsız erişime sahip olmalı, tüm komitelerin ve birimlerin çalışmalarını inceleyebilmeli, finansal ve operasyonel verilere ulaşabilmeli ve süreçlerle ile ilgili zor soruları sorabilmelidir. Üst yönetimin desteği ile kurumun karşı karşıya olduğu tüm riskler arasında bağlantı kurarak, tüm operasyonel yöneticiler ve süreç yöneticileri ile iş birliği içinde risklerin organizasyon çapında yönetilebilmesi için politikalar ve prosedürler tasarlamalı ve yönetmelidir. Risk yöneticisinin temel görevleri;
• Risk yönetimi komitesine başkanlık eder.
• Kuruluşun risk yönetimi faaliyetleri için bir çerçeve geliştirir.
• Kuruluşun düzenlemelere tam uyum sağlamasını sağlar.
• Politika değerlendirmeleri yapar.
• Risk değerlendirmesi, planlama, finansman ve risk transferi yoluyla iş sürekliliğini (felaket durumunda operasyonları sürdürme becerisi) temin eder.
• Acil riskleri tanımlar ve izler.
• Risk ilkelerini iş stratejilerine ve süreçlere adapte eder, risk yönetimi kültürünün oluşmasını sağlar.
• Operasyonel riskin doğru bir resmini oluşturmak için gereken veri stratejisini geliştirir, tanımlamak ve ölçmek için modeller kullanır.
• Risk Yönetim Komitesi’ne ve Yönetim Kurulu’na önemli risk konularını bildirir.
• Kurum genelinde entegre bir risk haritası geliştirir.
• Kuruluşun risk toleransını belirler.
• Sigorta kapsamını değerlendirir.
• Alternatif risk stratejileri geliştirir.
• Risk yönetimi politikaları ve yapıları hakkında çalışanlara ilgili eğitimler verir ve iletişim kurar.
RİSK YÖNETİMİ AŞAMALARI
Risk yönetimi sürecini iyi yönetebilmek için idari işbirliği gereklidir, çünkü bu tür değişiklikler zaman, insan gücü ve finansal kaynaklara önemli ölçüde bağlılık gerektirir. Üst yönetim ve kurumdaki liderler örgütsel kültürün oluşumunda önemli etkiye sahiptirler ve yöneticilerin risk yönetimi ile ilgili tutum ve destekleri, risk yönetimi kültürünün oturmasında temel oluşturmaktadır. Her aşamada başarıyı yakalayabilmek için tüm çalışanların risk yönetimi konusunda iyi bir eğitim almış ve sürecin felsefesini anlamış olması gerekmektedir. Risk yönetimi sürecinin aşamaları;
1. Kayıpların tanımlanması ve analizi,
2. Risk yönetimi tekniklerinin değerlendirilmesi, kurumun işleyişine ve yapısına uygun olan teknik ya da tekniklerin seçimi
3. Seçilen tekniklerin uygulanması,
4. Risk yönetimi programının sürekli izlenmesi ve iyileştirilmesi
RİSK YÖNETİMİNDE KULLANILAN TEKNİKLER
Risk yönetiminde kalite araçlarının birçoğunun kullanılabildiği görülmektedir. Örnek olabilecek bazı teknikler şunlardır:
• Hata Türü Etki Analizi (FMEA)
• 6 sigma
• Kalite Çemberleri
• İstatistiksel Proses Kontrolü (SPC) Neden Sonuç Analizi
• Sıfır Hata Programı (ZFP)
• Pareto Analizi, Balık kılçığı vb. sorun belirleme yaklaşımları
Kaynakça;
Aksay K, Orhan F, Kurutkan MN. Sağlık Hizmetlerinde Bir Risk Yönetimi Tekniği Olarak FMEA: Laboratuvar Sürecine Yönelik Bir Uygulama. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 121–142, 2012.
Journal of Health Services and Education; 2(1): 15–24 ISSN: 2636–8285 DOI: 10.26567/JOHSE.2018142108
Nesrin Özcan, Sağlık Kurumlarında Risk Yönetimi
#saygel131
