SAĞLIK HİZMETLERİNDE KALİTE
Kalite iyileştirme sürecine başlamadan önce kalitenin ne anlama geldiğinin açıklanması gerekir. Bir kalite tanımı üzerinde anlaşmaya varılması, kalite iyileştirme çabalarının temellerinden biridir. Kalite kavramının bir çok tanımı vardır ve sağlık hizmetlerinde kalitenin yönetilebilmesi için öncelikle kalite kavramının anlaşılması gerekir. Kalite kelimesi çok fazla kullanılmaktadır ancak kesin bir tanımı yoktur. Uzmanlar yıllardır sağlık hizmetleri kalitesinin kısa, özlü, anlamlı ve genel olarak uygulanabilir bir tanımını yapmaya çalışmaktadır. Ancak, yönetim ve pazarlama alanlarında olduğu gibi, sağlık hizmetleri alanında da kalitenin tek bir tanımı yoktur. Sağlık hizmetlerinde kalitenin tanımı sürekli gelişmekte ve değişim göstermektedir. Kalitenin ilk tanımları sağlık profesyonelleri ve sağlık hizmetleri araştırmacılarının görüşleri ve ilgi alanları ile sınırlı iken; hastaların, halkın, hizmet alıcıların görüşleri de gittikçe önem kazanmaya başlamıştır.Sağlık hizmetlerinde kalitenin üç tanımına sıklıkla atıfta bulunulmaktadır. Bu tanımlar Donabedian, Amerikan Tabipler Birliği ve ABD Tıp Enstitüsünün tanımlarıdır.
Donabedian’ın Tanımı
Avedis Donabedian sağlık hizmetlerinde kalite kavramını şekillendiren önemli isimlerden birisidir. Donabedian’ın sağlık hizmetlerinde kalite tanımı, “hizmet sürecinin bütün kısımlarındaki beklenen kazanç ve kayıplar dengesi hesaba katıldıktan sonra, iyilik halini en üst düzeye çıkarması beklenen bakım türü” şeklindedir.
Kalitenin Ögeleri
Donabedian’a göre kalitenin birbiriyle yakından ilgili üç ögesi bulunmaktadır.
- Birinci öge teknik hizmetin kalitesidir. Teknik performans, uygun hizmet stratejilerini belirlemede kullanılan bilgi ve yargıle bu stratejileri uygulamadaki beceriye dayanır. Teknik performansın iyiliğine, uygulamadaki en iyi ile arşılaştırarak karar verilir. Uygulamadaki en iyinin, sağlıkta en büyük iyileştirmeyi ürettiğine inanılır. Eğer başarılması mümkün olana etkililik denirse, teknik hizmetin kalitesi onun etkililiğine orantılı hale gelir.
- Kalitenin ikinci ögesi, hizmetle ilgili herkes arasındaki, fakat özellikle hasta ve sağlık hizmeti sunan Kişi arasındaki, kişiler arası ilişkinin iyiliğidir. Bu çok önemli bir ögedir. Kişiler arası görüşme yoluyla, hasta teşhise varmak için gereken bilgiyi verir ve en uygun hizmet yöntemlerini seçmek için gereken tercihlerini bildirir.
- Kalitenin üçüncü ögesi, hizmetin rahatlık ve konfor sağlayan yönleridir. Bunlar, hizmetin sunulduğu yerin istenen özellikleridir ve uygunluk, rahatlık, sessizlik, mahremiyet, konfor ve hatta estetik özellikleri içerir.(amenities)
Saymış olduğumuz bu üç öge birbiriyle yakından ilişkilidir.Birinde yaşanan herhangi bir problem diğerlerini de etkileyecektir.
Kalitenin Özellikleri
Donabedian’a göre etkenlik, etkililik, verimlilik, optimallik, kabul edilebilirlik, yasallık ve hakkaniyet kavramlarının kombinasyonu sağlık hizmetlerinde kalite tanımını oluşturur ve bunlar ölçüldüklerinde, çıkan sonuç kalitenin derecesini gösterir.
- ETKENLİK
Etkenlik (efficacy), en uygun koşullar altında kullanıldığında, sağlık hizmetleri bilim ve teknolojisinin sağlıkta iyileştirmeler meydana getirme yeteneğidir. “En uygun koşulları” belirlemek mümkün olmadığında bunun yerine “belirli koşullar altında” terimi kullanılabilir. - ETKİLİLİK
Etkililik (effectiveness), sağlıkta şimdi ulaşılabilir olan iyileştirmelere gerçekte ulaşma derecesidir. Bu, gerçek performans ile idealde ya da belirli koşullar altında sağlık hizmetleri bilim ve teknolojisinin ulaşması beklenebilen performans arasında karşılaştırma yapmayı gerektirir. - VERİMLİLİK
Belirli bir maliyetle sağlıkta daha fazla iyileştirme yapmak veya aynı iyileştirme sonucuna daha düşük maliyetle ulaşmak verimlilik olarak tanımlanabilir. Belirli bir maliyet ile sağlıkta daha fazla iyileştirme yapılırsa ya da aynı derecedeki iyileştirmeye daha düşük bir maliyetle ulaşılırsa, verimlilik artar. Sağlık faydaları aynı kalmadıkça ya da iyileştirilmedikçe, sadece maliyetin azaltılması, verimliliği göstermez.Eğer iki hizmet stratejisi eşit derecede etken ve etkili ise, maliyeti daha az olan daha verimlidir. - OPTİMALLİK
Sağlıkta meydana gelen iyileştirmeleri, bu iyileştirmelerin maliyeti ile dengelemek optimallik olarak tanımlanmaktadır. Yani, kullanılan hizmet miktarına bağlı olarak değişen fayda ve maliyetler arasındaki optimum dengenin sağlanmasıdır. - KABUL EDİLEBİLİRLİK
Hastaların ve ailelerinin isteklerine, arzularına ve beklentilerine uygunluk olarak tanımlanır. Kabul edilebilirliğin beş ögesi vardır: Erişilebilirlik, hasta-hizmet sunucusu ilişkisi, hizmetin rahatlık ve konfor sağlayan yönleri, hastaların hizmetin etkileri, riskleri ve maliyeti ile ilgili tercihleri ve hastaların adil ve hakkaniyetli olarak düşündükleri şeyler. - YASALLIK
Sağlık hizmetlerinin etik prensiplere, değerlere, normlara, yasalara, yönetmeliklere ve düzenlemelere uygun olarak sunulması yasallık olarak tanımlanmaktadır. - HAKKANİYET
Hakkaniyet adil olan anlamındadır. Bir toplumun üyeleri arasında sağlık hizmetlerinin ve faydalarının dağıtımında, doğru ya da adil olanı belirleyen prensibe uygunluk olarak tanımlanır. Hakkaniyet, hizmeti bireyler için kabul edilebilir ve sosyal olarak yasal hale getiren şeyin bir kısmıdır. Hakkaniyet, kalitenin ayrı bir özelliği olacak kadar önemlidir. Hakkaniyetin, hizmetin erişilebilirliğine, etkililiğine ve alınan hizmetin kabul edilebilirliğine dayandığı açıktır. Genel bir kural olarak, amaç; yaş, cinsiyet, gelir, sosyal sınıf, etnik köken, oturulan yer vb. İle nitelenen nüfus grupları arasında bu bakımlardan farklılıkları ortadan kaldırmaktır.
Kaynakça
1-https://www.aofdestek.net/konu/saglik-kurumlarinda-kalite-yonetimi.66174/
