SAĞLIK İÇERİKLİ PEMBE DİZİLER
Televizyonda yer alan sağlık haberleri, sağlık showları, kamu spotları ve medikal magazinin yanı sıra sağlık hizmetlerinde çalışanları, özellikle hekimleri konu alan ve olay örgüsünü farklı konuların oluşturduğu diziler de yayınlanmaktadır. Başta Amerika olmak üzere ve birçok Avrupa ülkesinde de yaklaşık kırk yıldan beri yayınlanan ve büyük bir izleyici kitlesine ulaşan bu yapımlar, çoğunlukla tıp draması olarak adlandırılmaktadır.
Amerika’da ve Avrupa’da yayınlanan bu tür pembe tıp dizilerinden bazıları şunlardır:
Medical Story (NBC, 1975)
St Elsewere (NBC, 1982–88)
Casualty (BBC1, 1986-)
EastEnders (BBC1, 1985-)
Brookside (Kanal 4, 1982–2003)
The Nation’s Health (1983)
Scrubs (NBC, 2001-) ve 122 kez Emmy ödüllerine aday olup 22 defa bu ödülleri almaya hak kazanan ER dizileri, Avrupa ve Amerika’da gösterilen tıp dizilerinden sadece bir bölümünü oluşturmaktadır
Gazetelerdeki sağlık köşeleri, magazin ve aktüel dergilerde yer alan güncel sağlık konuları ve yeni medya olarak tabir edilen internette sağlık — hastalık temalı siteler, insanların takip ettiği ve birçok bilgiyi buradan edindiği kaynaklardır.
Tıbbın pembe dizileri gösterime girdiği ilk dönemlerde, tıp mesleğinin itibarının korunması ve pekiştirilmesi yolunda önemli bir araç olarak görülmekteydi.
Halkın beğenisini toplayan İngiliz draması Dr. Finlay’s Casebook (1962–71), ABD’de ise Dr. Kildare (1961–66), Ben Casey (1961–66) ve Marcus Welby MD (1969–71) dizileri, profesyonellik sınırlarını aşan ve hastalarına yardım etmek için çaba gösteren, para yerine soylu amaçların peşinden giden, kendini adamış hekimlerin hakim olduğu bir tıp sistemini resmetmekteydi.
Ancak günümüzdeki tıp dizileri, sağlık çalışanları arasındaki çoğunlukla aşk, romantizm ve entrikaları konu alan ve bazı tıp terimleriyle ya da teşhis, tedavi ve cerrahi müdahalelerle soslanmış olay örgülerinden ibarettir.
Amerika ve Avrupa’daki tıbbın pembe dizileri popüler içeriğinin yanı sıra sağlık, hastalık ve tedavi yöntemleriyle ilgili izleyicileri üzerinde büyük oranda etkili olmaktadır.
Örneğin Amerika’da 1994–2009 yılları arasında gösterilen ER dizisi (Emergency Room: Acil Servis), o kadar çok rağbet görmüştü ki, çoğu insanın ilgiyle izlediği bir program haline gelmişti. Bu dizide, tıpla ilgili teknik bilgiler de sıklıkla kullanılmaktaydı. Öyle ki tıp öğrencileri arasında da çok yaygın bir şekilde izlenen bu dizide, tıp öğrencileri, tıp literatüründeki kısaltmaları, ilaç isimlerini ve acil serviste tartışılan tanıları sıklıkla duyarak bilgi dağarcıklarına yerleştiriyorlardı. Bir tıp öğrencisinin 4 yıl boyunca her hafta ER’yi izlemeye ayırdığı vakit, ilginçtir ki çoğu fakültede belirlenmiş acil servis eğitim süresine denk gelmekteydi.
Bu dizilerin insanlar üzerindeki etkisine ilişkin diğer çarpıcı bir örnek Coronation Street dizisine ilişkindir. İngiltere’de gösterilen bu dizinin kurgusuna göre, yaşlı bir kadın rahim ağzı smear testini iki defa üst üste kaçırmasından sonra cerrahi müdahaleyle giderilemeyecek rahim ağzı kanserine yakalanmıştır. Bu hikâyenin dizide yer almasından sonra, kanser yardım derneği CancerBACUP’a gelen haftalık telefon sayısı 300 adet artmış, aynı dönemde sadece Kuzeybatı İngiltere’de yapılan smear testi sayısında 14.000 adet artış görülmüştür. Bunların sadece 2000 tanesi daha önce bu testi hiç yaptırmamış olanlardan oluşmaktadır.
Tıbbın pembe dizilerine ilişkin buna benzer örnekler kuşkusuz arttırılabilir. Ancak dikkat çekilmesi gereken husus, bu dizilerin aynı zamanda insanların sağlık ve hastalık durumlarıyla ilgili tutum ve davranışlarına yön vermesidir. Çünkü insanların sağlık durumlarıyla ilgili alacağı kararlarda bu diziler etkili olmaktadır. Kaldı ki bu dizilerin yapımcılığını üstlenen şirketlerle ilaç ve tıbbi cihaz sektörleri arasındaki ilişki ve ortaklık da ayrıca araştırmaya değer bir konudur.
Amerika ve Avrupa’nın yanı sıra son dönemlerde sinema ve dizi sektöründe kendinden söz ettiren Türkiye, Hindistan ve Güney Kore gibi ülkelerde de tıbbın pembe dizileri büyük ilgi görmektedir. Türkiye bağlamında ele alındığında, Hastane, Doktorlar, Merhaba Hayat, Acil Servis, Acil Aşk Aranıyor, Kalp Atışı, Hayat Yolunda, Sen de Gitme ve Derman adlı diziler örnek verilebilir.
Bu dizilere bakıldığında genel olarak belirli bir olay örgüsü üzerinden aşk, entrika, romantizm, hırs, çaresizlik, kıskançlık, aldatma gibi duygulara bağlı sosyal ilişkilerin konu edinildiği görülmektedir. Kuşkusuz toplumumuzdaki insanların sağlık ve hastalığa ilişkin geliştirdiği tutum ve davranışlarda, bu tür tıp dizilerinin ne denli etkili olduğu, esasında bir merak konusudur. Kaldı ki genel olarak medyanın insan davranışları üzerindeki etkisi bilinmektedir.
Dolayısıyla Türkiye’deki tıbbın bu pembe dizilerinin ortaya çıkardığı sağlık ve hastalık davranışları, saha verilerinden beslenerek ideal beden, beslenme, tüketim, estetik ve diyet gibi popüler sağlık uygulamaları açısından analiz edilmelidir.
Öte yandan Türkiye’de bu dizilerin yayınlanmaya başlamasıyla özel hastane sayılarının artmaya başlamasının da eş zamanlı oluşu, sağlığın kapitalistleşmesi ve tıbbın pembe dizileri arasındaki ilişkiyi ve etkileşimi de sorgulanır hale getirmektedir.
KAYNAKÇA
SAĞLIK SOSYOLOJİSİ ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ 8.ünite
