SAĞLIK KURUMLARINDA LİDERLİK
Hayatta en büyük zenginlik olan sağlık zaman geçtikçe önemini daha da arttırmıştır. Gelişen teknoloji, hızlı değişme ve insanların bilinçlenmesiyle bu alanda rekabet giderek fazlalaşmıştır. Her sağlık kuruluşu müşteri memnuniyeti, tercih edilebilir olma amaçları taşır. Yaşam süresinin uzun olmaya başlaması, sağlık sektörünün sürekli ekonomik büyüme içinde olması sektörde sunulan hizmetin kalitesinin önemini arttırmaktadır. Burada hastane liderlerine büyük görevler düşer. Sağlık kuruluşlarında yönetim, sağlık kuruluşuna başvuran hastalara yüksek kalitede ve güvenli hizmet vermek, aynı zamanda maliyetleri etkin kullanmak, kaynakları verimli kullanmak yükümlülüğü altındadır.
Liderlik, belli şartlar altında, kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere başkalarının faaliyetlerini yönlendirme süreci olarak tanımlanmaktadır.
Toplumun yararını gözetecek şekilde çalışmalıdırlar. Sağlık kurumlarında memnuniyet ve kalite; hizmetlerin planlanması, kaynakların sağlanması, sürekli performans iyileştirme ve geliştirme yapmasına bağlıdır. Sadece lider pozisyonunda bulunan kişiler bu kontrolü sağlamaktadırlar. Kuruluşun misyon, vizyon ve hedeflerini ilan eden de yine liderlerdir.
Sağlık profesyonellerine göre sağlık alanında tepede bulunan lider iyi rekabet edebilmeli, hastanedeki hizmet süreçlerini iyi analiz edebilmeli ve sağlık hizmetlerinin değerini yükseltebilmelidir.
Günümüzde sağlık bakımından liderliğin bu kadar önemli olmasının sebebi Thornton’ a göre, hizmet sunumunda büyük baskıların olmasıdır. Yaşanan hızlı değişim, artan talebe karşılık vermek için oluşan baskılar, sınırlı kaynaklar liderliğin önemini arttırmaktadır. Bu anlamda yönetim, öğrenilen öğrenme yöntemlerinin uygulanması olarak görülürken; liderlik, yeni olanı ele almak olarak görülmektedir. Liderliğin önemli olmasındaki diğer sebep ise yeni kuruluşların ve çalışma yöntemlerinin ortaya çıkmasıdır.
Sağlık sistemleri karmaşık, doğrusal olmayan etkileşimleri bulunan sayısız meslek grubundan oluşmaktadır. Liderlik bu karmaşıklığı, organizasyon içindeki çeşitliliği bütün olarak değerlendirmeli, kaynakları buna göre örgütlemeli, verimli kullanmalıdır. Liderler ayrıca “değişim ajanları” ve “rol modelleri” olarak ifade edilebilirler.
Lindsey ve Mitchell’e göre geleceğin sağlık liderlerinin sahip olması gereken birtakım özellikler bulunmaktadır. Bunlar;
• Ortaya çıkan sağlık sektörü pazarını anlayan bağımsız düşünürler olması,
• Müşterinin gereksinimlerine hizmet etmek konusunda tutkulu olması,
• Organizasyonları için bir değişim ajanı olması,
• Motive etme ve ilham alma yeteneğine sahip olması,
• Yalın, yüksek kaliteli bir organizasyon yürütme yeteneğine sahip olması.
Liderler değişime açık olmalıdırlar, uzun vadeli düşünmelidirler. Yeni taleplerle sektördeki değişiklikleri dengelemek zorundadırlar. Etkili liderlik, güvenli, kaliteli, sevecen bakımı öncelikli olarak dikkat etmektedirler.
İngiltere’nin Ulusal Sağlık Hizmetleri Liderlik Akademisi (NHS Leadership Academy) “Sağlıkta Liderlik Modeli” başlığı alında dokuz liderlik boyutundan söz etmişlerdir. Bunlar;
- Dikkatle liderlik etmek,
- Vizyonu paylaşmak,
- Ekibin katılımı,
- Sonuçları etkilemek,
- Enformasyonu değerlendirmek,
- İlham veren ortak amaç,
- Hizmetle bağlantılı olmak,
- Yeteneği geliştirmek,
- Hesabı tutmak.
Genel olarak liderlerin güç kaynakları bulunmaktadır. Bunlar;
Ödül Gücü: Lider, astları yönlendirebiliyor veya cezalandırabiliyorsa bunu güç aracı olarak kullanır. Terfi, ek ödeme, övgü, takdir ödüller arasında sayılabilir.
Zorlayıcı Güç: Ödül gücünün karşıtıdır. Cezalandırmayı esas alır.
Yasal Güç: Hiyerarşide, yöneticilerin pozisyonları nedeniyle astlarının davranışlarını etkileme gücüdür.
Uzmanlık Gücü: Yönetici konumundaki kişilerin bilgi, deneyim ve uzmanlıklarıyla ilgili olan gücüdür. İnsanları etkilemede kullanılan en yararlı yoldur.
Karizmatik Güç: Doğrudan liderin kişiliğiyle ilgilidir.
Liderlik Yaklaşımları
Özellikler Yaklaşımı: Liderin sahip olduğu özellikler; kişisel özellikleri, bireysel yetenekleri, fiziksel özellikleri astlarından farklıdır ve lider olmasının sebebi bunlardır. Bu özellikler liderlik davranışlarını ve başarısını etkilemektedir.
Davranışsal Yaklaşım: Kurumsal amaçları gözetmenin yanı sıra, grup üyelerinin de çalışmalarının desteklenmesi, çalışanların kişisel değerlerini gözetici davranışlarda bulunan lider yaklaşımıdır.
Durumsallık Yaklaşımı: Liderlik, içinde bulunduğu topluma, ortamın özelliklerine ve gereksinimlerine bağlı olarak ortaya çıkmaktadır.
Liderlik Tipleri
Otokratik Liderler: Astları yönetim dışında tutan, vizyon ve amaçların belirlenmesinde söz hakkı tanımayan liderlerdir.
Demokratik Liderlik: Kararların astlarla birlikte alınmasına değer veren liderlerdir.
Katılımcı Liderlik: Yönetim yetkisini astlarla paylaşan liderlerdir. Lider astlarından aldığı fikir ve düşünceler doğrultusunda liderlik davranışını belirler.
Liberal (Serbestiyetçi) Liderlik: Eylemler ertelenebilir, sorumluluk lider tarafından umursanmayabilir, otorite gücü bulunmayabilir.
Karizmatik Liderlik: Lider kaynağını ilahi bir makamdan alır ve bu kişiler lider olarak toplum tarafından kabul edilir.
Babacan (Paternalist) Liderlik: Astlarını babacanlıkla, yardımseverlikle ve ahlaki davranışlar göstererek etkisi altına alan liderdir.
Dönüşümcü (Transformasyonel) Liderlik: İstenilen değişikliğin başarılması için lider ve astların ortak amaçlar ile hareket etmesi, astları cesaretlendirme, tutum ve varsayımlarındaki değişimleri etkileyen liderlerdir.
İşlemsel (Transaksiyonel) Liderlik: Lider ve astları arasında değişim ve pazarlığa dayalı bir ilişkidir. Lider süreci yaratırken astlarına ödüller koyar ya da cezalandırma sistemi uygular.
KAYNAKÇA
- Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, Journal of Health and Nursing Management 2018;5(3):217–226
- Belma KEKLİK, SAĞLIK HİZMETLERİNDE BENİMSENEN LİDERLİK TİPLERİNİN BELİRLENMESİ: ÖZEL BİR HASTANE ÖRNEĞİ
- Şerife Alev UYSAL, Belma KEKLİK, Ramazan ERDEM ,Rukiye ÇELİK, Hastane Yöneticilerinin Liderlik Özellikleri İle Çalışanların İş Üretkenlik Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi
