SAĞLIK KURUMLARINDA YÖNETSEL BİLGİ SİSTEMLERİ

Gelişen, değişen dünya ile birlikte ekonomik, sosyal, kültürel, sanat, tarım gibi daha birçok alanda teknolojik değişimler yaşanmaktadır. Teknolojik değişimler kendini sağlık alanında da göstermektedir. Sağlık alanına teknoloji ve bilişimin katılmış olması sağlık çalışanlarına ve yöneticilere büyük kolaylık sağlamaktadır. Yönetim bilgi sistemleri “sağlık kurumunun tıpsal ve kurumsal yönetim faaliyetlerini kolaylaştırarak hizmet sunum kalitesini arttırmayı hedefleyen bilgi sistemi” olarak tanımlanmaktadır.

Genel amaçları; insan gücünden ve zamandan tasarruf sağlamak, hasta memnuniyetini arttırmak, kağıtsız ve filmsiz sağlık hizmeti sunmak, hasta güvenliği için önlemler almak, gereksiz malzeme ve hizmeti engellemek, hizmeti değerlendirmek için bilgi toplamak vb. olarak sıralanmaktadır.

Yöneticilerin en önemli görevi karar vermedir. Yönetsel karar verme, birçok davranış biçimi arasından kurumsal amaca en fazla fayda sağlayacak olanı seçmektir. Karar verme sürecinde doğru, sağlam bilgilerin olması gerekir. İsabetli karar alabilmenin iki koşulu vardır. Bunlar öznel ve nesnel koşullardır. Öznel, karar veren kişinin kişisel, bireysel, fiziksel özellikleridir. Nesnel ise kurum içi ve kurum dışı koşullardan meydana gelmektedir. Karar verme süreci şu aşamalardan oluşur.

• Problemin saptanması,
• Problemin tanımlanması,
• Çözüme yönelik seçeneklerin belirlenmesi,
• Seçeneklerin değerlendirilmesi,
• En uygun seçeneğin benimsenmesi,
• Uygulama.

Yöneticiler her zaman problemlerle karşılaşmaktadır. Bu problemleri çözebilme yeteneği kurumun başarısını arttırmaktadır. Karar verme süreçlerinde yöneticiler bilgilere ihtiyaç duyar. Bu bilgileri yönetim bilgi sistemi sayesinde elde etmektedirler. Yönetim bilgi sisteminin temel amacı “ karar verici durumunda olan yöneticilere, kararlarının kalitesini yükseltmede yardımcı olacak bilgileri üretme ve sağlama” olarak tanımlanmaktadır. Sağlam istatiksel bilgiler elde etmeye kolaylık sağlamaktadır. Yöneticilerin karar verme sürecinde kullanacakları bilgilerin bazı niteliklere sahip olması gerekir. Bunlar;

• Veri Yerine Bilgi; Ham verileri işleyerek sonucunda elde edilen bilgilere dayalı olarak karar vermedir.
• Duyarlılık; Bilgiler aşırı genellilikte olmamalıdır.
• Doğruluk; Belli bir zaman içinde doğru bilginin üretilen ve işlenen bilgiye oranı olarak tanımlanmaktadır.
• Zamanlılık; Bilgiye gereksinim duyulduğu anda ulaşılmasıdır.
• Eksiksizlik; Yöneticinin tüm bilgilere sahip olmasıdır.
• Kısalık; Bilgiler kısa olmalıdır.
• Yerindelik ve İlgililik; Üretilen bilginin gerekli organ veya yöneticiye ulaşabilmesidir.
• Ekonomiklik; Üretilen bilginin, beklenen yararların bilgiyi elde etmek için yapılan giderlerden yüksek olmasıdır.

Bilgi Sisteminin Bileşenleri

Üç temel bileşen bulunmaktadır. Bunlar; bilgisayar ve iletişim teknolojisi, diğer bilgi sistemi bileşenleri için temel oluşturmaktadır. İkincisi veri tabanı yönetimi, verilerin depolanması, organize edilmesi ve işlemeye hazır tutulmasını sağlayan araçlardan oluşmaktadır. Üçüncüsü model yönetimi, depolanan verileri işleyen ve bilgi üreten kişi ve programları kapsamaktadır.

Temel Bilgi Sistemleri

Faaliyet İşleme Sistemi (FİS); Temelde veri toplama sistemidir. Oldukça planlıdır ve faaliyetlerin nasıl yürütüleceğini belirleyen ayrıntılı modellere dayanmaktadır. (Stok seviyesi, hasta faturası hazırlama, poliklinik randevusu).

Yönetim Bilgi Sistemi (YBS); Orta kademe yöneticilere bilgi sağlamaktadır. Yönetsel denetim amacıyla kullanılmaktadır. Faaliyet İşleme Sistemi’ndeki verileri ve belgeleri kullanıp, bunlardan yöneticilerin ihtiyaç duyduğu bilgileri (tahmin, analiz sonuçları, raporlar vb.) üretmektedir.

Karar Destek Sistemleri (KDS); Programlanmamış problemleri çözmek için kullanılmaktadır. Yönetim Bilgi Sistemi’ne göre daha karmaşık veri analizlerini ve bilgi üretimini gerçekleştirmektedir. Bilgi sağlama, model oluşturmak ve veriyi düzenlemek için yöneticiye yol göstermektedir.

Üst Yönetim Bilgi Sistemi (ÜYBS); Üst düzey yöneticilere, faaliyet sonuçlarını veya genel faaliyetlerini izlemek için kullanacakları bilgiyi sağlamaktadır.

Uzman Sistemleri (US); Genel olarak özel bilgi ve deneyim gerektiren tam tanımlanamayan görevlerin yerine getirilmesini sağlayan bilgisayar uygulamalarını içermektedir. Yapay zeka bilgisayar biliminin uygulanmasıyla ilgilidir. Belirsizlik ortamında, iyi tanımlanmamış probleme tanı koymakta yardımcı olmaktadır.

Büro Otomasyon Sistemi (BOS); Büro ve idari birimlerde günlük iletişim ve bilgi işlemede kullanılmaktadır. Hesap tabloları, kelime işlemciler, telefon sistemleri gibi araçları içermektedir. Kullanıcıları genellikle sekreter ve memurlardır.

Bilgi Sisteminin Tasarımı ve Kurulması

Bilgi Sisteminin Tasarımı

• Bilgi sistemi araçlarının belirlenmesi,
• Sistem çıktılarının belirlenmesi,
• Sistem girdilerinin belirlenmesi,
• Veri tabanı tanımlamaları,
• Bilgisayar programlarının belirlenmesi,
• Bilgisayar ve iletişim teknolojisinin kararlaştırılması,
• Maliyet yarar analizi.

Bilgi Sisteminin Kurulması

Pilot Kurulum; İlk olarak birkaç bölümde kullanılır daha sonra genel olarak her alanda kullanmaya başlamaktır.

Hızlı Kurulum; Belli bir tarihte tüm sağlık kurumunda uygulanmasıdır.

Aşamalı Kurulum; Modüller halinde uygulanmaya başlamasıdır.

Paralel Kurulum; Varsa eski sistemle birlikte uygulanır. Aksaklıklar giderildikçe eski sistem kullanılmaz.

KAYNAKÇA;

Hasbiye DİZMAN, HASTANE YÖNETİM BİLGİ SİSTEMLERİNİ KULLANAN SAĞLIK KURUMLARINDA HASTA MEMNUNİYETİNİ VE HASTA SADAKATİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ

Şahin KAVUNCUBAŞI, Hastane ve Sağlık Kurumları Yönetimi