SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM PROGRAMI
Sağlıkta Dönüşüm Programı, sağlık sisteminin tüm alanlarında yaygın ve ciddi değişiklikler öngören bir içeriğe sahiptir ve bu kapsayıcı niteliğiyle de sağlık hizmetlerinin örgütlenmesinden sunumuna, finansmanından insan gücüne birçok alanda kayda değer değişiklikler getirmektedir. Bu değişiklikler, sağlık politikalarındaki hatırı sayılır dönüşümün de bir göstergesidir. Dönüşüm kapsamında ciddi sayıda yasa hayata geçirilmiş ve uygulamaya sokulmuştur. SDP bu anlamda önemli bir kamu politikasıdır (1).
Gelin birlikte neden sağlıkta dönüşüm programı öğrenelim?
Bugüne kadar bakanlık bünyesinde ulusal ve uluslararası katılımla yapılmış çok sayıda çalışma ve proje ortaya konmuş ve bu projeler ‘’reform’’ olarak adlandırılmıştır. Faklı adlarla da olsa, bu kurumun aynı amaca hizmet eden çok sayıda projeye ev sahipliği yaptığını biliyoruz.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu Anadolu coğrafyası eski çağlardan beri bölgenin sağlık merkezi olmuştur. Termal kaplıcalar, tarihi şifahaneler, Türk hamamları Türkiye’de sağlık hizmetlerinin geleneksel yönlerini gözler önüne sermektedir.
Osmanlı devletinin son dönemlerinde ve Türkiye Cumhuriyeti’nin 80 yıllık birikiminde de iyi eğitim almış doktorlar, modern hastaneler ve gelişmiş sağlık hizmetleri ile Türk vatandaşlarına ve ülkemize gelen turistlere hizmet verilmiştir. Tüm bu tecrübelerden yararlanarak son 9 yılda uygulamaya konulan “Sağlıkta Dönüşüm Programı” sayesinde Türkiye sağlık hizmetlerinde dünyaya örnek olacak büyük bir gelişme ve atılımı ortaya koymuştur (2-3).
Peki Sağlıkta Dönüşüm programının amacı nedir?
Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın temel amacı; “Herkes için ulaşılabilir, nitelikli ve sürdürülebilir sağlık hizmetinin, etkili, kaliteli, verimli ve hakkaniyete uygun bir şekilde sunulması” olarak tanımlanabilir. İnsan odaklı ‘Sağlıkta Dönüşüm Programı’ ile gelişmiş ülkelerin 20 yılda başaramadıklarını Türkiye 8 yılda başarmıştır. Bu örnek teşkil eden bir durumdur (3).
Sağlıkta Dönüşüm programının temel ilkeleri;
İnsan Merkezlilik: Bu ilke, sistemin planlamasında ve hizmetin arzında hizmetten faydalanacak bireyin ihtiyaç, talep ve beklentilerini esas almayı ifade etmektedir. Sağlığın aile ortamında üretildiği gerçeğinden hareketle birey aile sağlığı kavramı çerçevesinde ele alınmaktadır.
Sürdürülebilirlik: Sistemin ülke koşulları ve kaynakları ile uyumlu olması ve bir devamlılık arz etmesi ilkesini ifade etmektedir.
Sürekli Kalite Gelişimi: Topluma sunulan sağlık hizmetlerinde ve elde edilen sonuçlarda ulaşılan noktayı yeterli görmeyerek, sistemin hatalarına ilişkin bir geri bildirim mekanizmasının oluşturulmasını ifade etmektedir.
Katılımcılık: Sağlık sisteminin geliştirilmesi ve uygulanması esnasında konuyla ilgili tarafların görüş ve önerilerinin alınmasını ifade eden bu ilke ayrıca “sağlık sektörünün bütün bileşenlerinin sistemin kapsamı içine alınarak uygulamada kaynak birliğinin sağlanmasını” da amaçlamaktadır.
Uzlaşmacılık: Sağlık sektörüne yönelik alınan kararlarda ve uygulamalarda yöntem, standartlar ve denetim mekanizmalarında birlik sağlanması ve tarafların buna uyması amaçlanmaktadır.
Gönüllülük: Sağlık hizmetini sunan veya kullanan, birey veya kurum ayırımı olmaksızın sistem içerisinde yer alacak bütün birimlerin belirlenen amaçlara yönelik davranmalarını sağlama yöntemidir.
Güçler Ayrılığı: Bu ilke ile “sağlık hizmetlerinin finansmanını sağlayan, planlamasını yapan, denetimi üstlenen ve hizmeti üreten güçlerin birbirinden ayrılması hedeflenmekte ve bu şekilde çıkar çatışması ortadan kaldırılarak daha verimli ve daha kaliteli hizmet sunumunun” sağlanacağı düşünülmektedir.
Desantralizasyon: Bu ilke kamu kurumlarının hantallıktan kurtulup değişip gelişen koşullara ve çağdaş anlayışa uygun olarak yerinden yönetimin hayata geçirilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede idari ve mali özerkliğe sahip işletmelerin hızlı karar alma mekanizmalarına sahip olması ve kaynakları daha verimli kullanabileceği düşünülmüştür.
Hizmette Rekabet: Sağlık sektöründe rekabet ortamı sağlanarak sağlık hizmetlerinin arzında mevcut tekelci yapılanmanın kaldırılması ilkesini ifade etmektedir. Tekelci uygulamaların sona ermesi ve daha rekabetçi bir sağlık piyasasının varlığı ile kalitenin gelişimi ve maliyetlerin azaltılmasına yönelik bir teşvik ortamı sağlanmış olacaktır (4).
Sağlıkta Dönüşüm Programı’nın bileşenleri (5);
1- Planlayıcı ve denetleyici Sağlık Bakanlığı,
2- Herkesi tek çatı altında toplayan Genel Sağlık Sigortası,
3- Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü sağlık hizmet sistemi,
a) Güçlendirilmiş temel sağlık hizmetleri ve aile hekimliği
b) Etkili, Kademeli sevk zinciri,
c) İdari ve mali özerkliğe sahip sağlık işletmeleri,
4- Bilgi ve beceri ile donanmış, yüksek motivasyonla çalışan sağlık insan gücü,
5- Sistemi destekleyecek eğitim ve bilim kurumları,
6- Nitelikli ve etkili sağlık hizmetleri için akreditasyon,
7- Akılcı ilaç ve malzeme üretiminde kurumsal yapılanma,
8- Karar sürecinde etkili bilgiye erişim: Sağlık Bilgi Sistemi.
KAYNAKÇA
1) Temp1_1438, donusumturk2zip.zip/donusum_turk_2.pdf (T.C Sağlık Bakanlığı)
2) https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1115302
3) http://www.saglikturizmi.org.tr/tr/st-donusum/program
4) Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Yıl: Ekim 2017 Cilt-Sayı: 10(4) ss : 159–172 ISSN: 2564–6931DOI: 10.25287/ohuiibf.319302 http://dergipark.gov.tr/ohuiibf/
5) http://acikerisim.nku.edu.tr/xmlui/handle/20.500.11776/3337
