SAĞLIKTA DİJİTALLEŞME
Dijital teknolojiler hayatımızın her alanında olduğu gibi sağlık sektöründe de ciddi bir dönüşüm sağlamıştır. Sağlık ve sağlık hizmetlerinde yer alan bu teknolojilerin, hizmet verimliliğini arttırmak, hizmet kalitesini yükseltmek ve güvenli bir hizmet çevresi oluşturmak gibi etkileri bulunmaktadır.
Dijital dönüşümün gerçekleşmesinde rolü olan dijital dönüşüm araçları ise sanallaştırılmış ağlar, veri analizi, çok katmanlı güvenlik ve sanal depolama teknolojileri olarak sıralanabilir. Bu araçlar sayesinde büyük veri, e-ticaret, e-sağlık, nesnelerin interneti, veri madenciliği, mesajlaşma uygulamaları, siber güvenlik ve giyilebilir teknolojiler gibi birçok dijital teknoloji uygulaması insanların hayatında yer edinmiştir. Sağlık hizmetlerinde dijitalleşmenin maliyet ve verimliliği arttırma amacı vardır. Bu amaçla hasta memnuniyeti ve karar verme süreçlerinin geliştirilmesi de sağlanmıştır. (Demirci,2018)
Özellikle geçmişte haftalar ve hatta aylarca randevu sırası bekleme günleri, sağlıktaki dijital dönüşüm ile geride kalmıştır. Artık sağlık hizmetlerine ulaşım ve tedaviyi belirlemek oldukça kolaylaşmıştır. Gelişen teknolojik gelişmeler sayesinde uzaktan takip sistemleri ile anlık verilere ulaşarak hastalarına teşhis koyulabiliyor ve özellikle acil durumlarda ambulans yönlendirme, tansiyon ve şeker ölçümü gibi ihtiyaçlar uzaktan tedavi sistemlerinde büyük etki sağlıyor.
SAĞLIK HİZMETLERİNDE DİJİTALLEŞME ADIMLARI
Türkiye’de sağlık hizmetlerinin dijitalleşmesi 1990’lı yıllarda başlamıştır. Sağlık Bakanlığı tarafından 1990’lı yıllarda başlatılan dijitalleşme adımları, 2000’li yıllarda uygulanmaya başlamış ve günümüzde de hızlı adımlarla ilerlemektedir. İlk olarak 1990’da sağlık projelerinin hazırlanması ve hayata geçirilmesi için SPGK (Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü) kurulmuş ve ardından 1996 yılında Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı açılmıştır. Daha sonrasında tüm hastanelerin ortak ağ üzerinden internete bağlanması için HBYS (Hastane Bilgi Yönetim Sistemi) geliştirilmiş ancak kullanımı 2000’li yıllarda yayılmıştır. (Kılınç,2020)
HBYS hastanelerin yaptığı işlemlerin elektronik ortamda gerçekleşmesini sağlar. Hastane içerisindeki insan kaynakları, eczanesi, ameliyathane gibi farklı alanlarda çalışan diğer birimlerin birbiri ile haberleşmesini sağlamaktadır. Aynı zamanda tıbbi cihazlarla yapılan ‘’PACS’’, ‘’MR’’ gibi işlemlerden elde edilen görüntü ve bilgileri birlikte çalıştığı diğer sistemlere aktarabilmektedir.
Sağlıkta dijitalleşmede köklü adımlar ise 2003 yılında başlatılan Sağlıkta Dönüşüm Programı (SDP) ile atılmıştır. HBYS’lerin yaygınlaşıp SAĞLIK-NET projesi hayata geçirilmiştir.
Hastanelerdeki kapasitenin artması ile birlikte MHRS (Merkezi Hekim Randevu Sistemi) projesi uygulanmıştır. SGK’nın kurulması ile MEDULA sistemine geçilmiştir.
İlaçların üreticiden vatandaşa kadar olan süreçlerini takip altına alan 2010 yılında hayata geçen İlaç Takip Sistemi (İTS) kısa zamanda dünya çapında örnek olmuş ve 2017 yılında Suudi Arabistan’a ihraç edilmiştir.
Sağlık hizmetlerinde daha sağlıklı veri elde ederek, tıbbi karar verme süreçlerinin iyileştirilmesi ve geliştirilmesi için 2007 yılında Karar Destek Sistemi (KDS) uygulamaya geçmiştir.
Sağlıkta dijitalleşme kapsamında e-Nabız uygulaması hayata geçmiştir. Sağlık kuruluşlarından toplanan sağlık verilerine vatandaşların ve sağlık çalışanlarının internet ve mobil cihazlar üzerinden erişebilecekleri bir uygulama olan e-Nabız; teşhis ve tedavi sürecinin hızını ve kalitesini arttırmıştır. E-Nabız, hasta ile hekim arasındaki iletişimi kolaylaştıran, kişinin sağlık verilerine internet üzerinden güvenli bir şekilde erişmesine imkân veren oldukça geniş ve kapsamlı sağlık bilişim alt yapısı olarak dünyada da öne çıkmıştır.
DİJİTAL HASTANE KAVRAMI
Dijital hastane derecelendirmesi, sağlık alanında dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla, sağlık kuruluşlarını karşılaştırmada kullanılan kriterler arasına girmiştir. Uluslararası kabul görmüş bir kriter olarak dijital hastane kavramı, dijitalleşmenin hastaların ve çalışanların yararına kullanıldığı bir hastane örneğini göstermektedir. Ancak, bir hastanede bilişim teknolojilerinin kullanılıyor olması o hastanenin dijital hastane olarak nitelendirilmesi için yeterli olmamaktadır.
Sağlık kurumlarında tüm bilgi sistemlerinin;
· Medikal ve medikal olmayan tüm teknolojilerle tam entegre olduğu,
· Güvenilir veri akışı standartlarının belirlendiği,
· Hekim, hemşire vb. tüm sağlık personellerinin yetkileri çerçevesinde çok daha az zaman ve enerji harcayarak hastane ve hasta verilerine her yerden mobil erişim sağlanan,
· El ile işlem yapılmayan, kağıtsız ve filmsiz olarak çalışan, doğru ilaç ve tedavi uygulamalarının takip edildiği,
· Tüm işlemlerin kontrol edildiği, yönetildiği bir hastane işleyişine ve ileri teknoloji donanımına sahip,
· Hastane çalışanlarına, hastalara ve yakınlarına etkili, verimli, ekonomik, kaliteli sağlık hizmeti sunmaya hedeflenmiş,
Üçüncü taraflar, e-sağlık ve devlet sistemleri ile de tam entegre olmuş hastanelere Dijital Hastane denir.
DİJİTAL SAĞLIK TEKNOLOJİLERİ VE UYGULAMALARI
-Giyilebilir teknolojiler
-Sanal gerçeklik teknolojileri
-Tele-Tıp
-M-Sağlık
-3D Yazıcılar
-E-Sağlık
Giyilebilir Teknolojiler:
Saatler, bileklikler, gözlükler, lensler, e-tekstil ürünleri, akıllı kumaşlar, kafa bantları, yüzükler ve işitme cihazları gibi giyilebilir cihazlardır.
Sanal Gerçeklik Teknolojileri
Tıbbi tedavi, koruyucu sağlık hizmetleri, hasta eğitimi, tıbbi eğitim, devasa tıbbi verilerin görselleştirilmesi gibi alanlarda katkı sağlamaktadır.
Teletıp
Sağlık hizmetinden faydalanmaya zamanı olmayan ya da uzakta olan bireylere tıbbi teşhis, tedavi ve izlemek amacıyla bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanılması olarak tanımlayabiliriz.
Mobil Sağlık (M-Sağlık) Teknolojileri
Kalori ve nabız ölçme, adım sayma, ilaç takibi, su içme hatırlatması, iyilik halinin devam ettirilmesi, bulaşıcı hastalıkların ve kronik rahatsızlıkların bireysel olarak takibini yapmak için kullanılmaktadır.
E-Sağlık
Kısa mesaj, görüntülü arama, tıbbi hizmet, Teletıp, tele-sağlık, dijital hasta kayıtları ve sağlık bilgi teknolojilerinin birçoğu e-Sağlık konu alanına girmektedir.
3D Yazıcılar
- Duyma problemi yaşayan bireyler için kulak tasarlanması,
- 3D tarayıcılar yardımıyla kemiklerin kopyalanması,
- Diş hekimlerinin kullanımı için köprü, dolgu, protez ve kronların oluşturulması,
- Hamile bayanlar için fetüsün 3D şeklinin gösterilmesi gibi alanlarda kullanılmaktadır.
SAĞLIK HİZMETLERİ TEKNOLOJİ VE DİJİTALLEŞMEDEN BAĞIMSIZ OLAMAZ
Uzmanlar dijitalleşme sayesinde, dünya genelinde her eve ve her kişiye daha az maliyetle sağlık hizmeti ulaşılacak günleri görmemizin çok uzak olmadığını söylüyor. Sonuç olarak artık sağlık sektörünün her alanında teknoloji ve dijitalleşmeden bağımsız olması düşünülemiyor.
KAYNAKÇA
Avaner T. , Fedai R. (2017), Sağlık Hizmetlerinde Dijitalleşme, SDÜ İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C.22, 1533–1542.
Kılınç L. , Consultıng (2020), Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinin Dijitalleşmesi, Kılınç Law and Consultıng Dergisi.
Demirci Ş.(2018), Sağlığın Dijitalleşmesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, cilt no:10, 712–721.
