SAĞLIKTA PERFORMANSIN PERFORMANSI
Çalışanların başarılarının yönetilmesi ya da kontrol edilmesi veya başarısızlık sorununun önlenmesi ya da giderilmesi hususunda öteden beri performans ölçme ve değerlendirme kavramı kullanılmıştır. Ancak günümüzde performans ölçme ve değerlendirme kavramı yerine daha geniş anlamda kullanılan performans yönetimi kavramının geçerli olduğu kabul edilmektedir. Günümüzde kilit kavram performans yönetimidir. Bir anlamda performansın nasıl tanımlanacağı ve kuruluşun yararına kullanılacağı ile beklenen performans düzeyine ulaşma sürecinin nasıl yönetileceği konuları önem kazanmıştır(1).
İngilizce kaynaklı olup artık Türkçeleşmiş ve bununla birlikte yaygın bir kullanıma sahip olan performans sözcüğü; herhangi bir işin, hizmetin veya malın yerine getirilmesi anlamına gelmektedir. Kamu sektörü açısından ise performans; kamu yönetiminin halka sunmayı üstlenip amaçladığı mal ve hizmetleri yerine getirilmesidir. Bu mal ve hizmetlerin yaptırılması ise, yönetim faaliyetini oluşturur.
Aslında bir yönüyle performans yönetimi gerçekleştirilen işin ne kadar bir örgütün amaç ve hedeflerine göre gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin ölçülüp değerlendirilmesi konusu ile ilgilenir. Kural olarak her kamu kuruluşunun vatandaşa karşı; paranın kurallara uygun bir şekilde, görüş birliğine varılan hizmetler için harcanıp harcanmadığı; kaynakların verimli bir biçimde kullanılıp kullanılmadığı ve son olarak amaçlanan sonuçlara endeksli çalışmanın yapılıp yapılmadığına dair sorumluluğu bulunmaktadır(2).
Performans yönetiminin, kamu örgütleri ve personelinin daha kaliteli hizmet üretmelerini ve sunmalarını, dolayısıyla kamu yönetiminin daha etkin ve verimli olmasını sağladığı ileri sürülür. Ancak söz konusu yaklaşımının etkin ve verimli bir yönetim anlayışını geliştirmek amacını gerçekleştirebilmesi için, performans değerlendirme işleminin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi gerekir. Söz konusu değerlendirmede kullanılan ölçütler (zaman, emek, liyakat vs) iyi analiz edilmeli, bir kurumun hiç olmayan başarısını sanki varmış gibi göstermeye çalışılmamalıdır. Özellikle sağlık sektöründe performans değerlendirme çalışmalarının sonuçları üzerinde önemle durulmalıdır (3).
Performans yönetimi konusunda bir önemli husus da performans ölçme ve değerlendirme konusudur. Performans yönetimi yapılan işin ne kadar bir örgütün amaç ve hedeflerine göre gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğinin ölçülüp değerlendirilmesi konusunu inceler. Buradan, yönetimde insan unsurunun (personelin) performansının yönetilmesi ve değerlendirilmesinin yönetimde ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Çünkü insan olmadan yönetimin amaçlarının gerçekleştirilmesi mümkün değildir.
Performans değerlendirmenin amacı; örgütteki çalışanların iyiden kötüye doğru sıralanması değil; örgütsel amaçların astlar tarafından öncelikle anlaşılma ve benimsenme derecesinin ortaya çıkarılması, amaçların herkes tarafından asgari düzeyde yerine getirilmesinin temin edilmesi ve herkesin mutlu olduğu dinamik çalışma ortamının devamlı muhafaza edilmesidir.
Yönetimde gerçek anlamda bir performans yönetimi yaklaşımından bahsedilebilmesi için, ön koşul olarak klasik bir performans ölçme ve değerlendirmenin gerektiği söylenebilir. Etkin yöneticilerin genellikle kendilerine özgü performans değerlendirme biçimleri vardır.
Organizasyonlarda performans değerlendirme yöntemleri organizasyonlar gibi sürekli değişim ve gelişim içindedirler. Fakat hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın performans değerlendirme sisteminin başarıya ulaşabilmesi için ilk olarak görev ve iş analizinin yapılması, iş ve görevlerin tanımlanmış olması şarttır. Bunlarla beraber performans değerlemenin gerçekleştirilebilmesi için; değerlendirme kriterleri nedir? Hangi standartlarla değerlendirme yapılacak? Değerlendirme hangi aralıklarla gerçekleşecek? Değerlendirmeyi kim ya da kimler yapacak? Sorularının cevaplanması ve değerlendirme yapacak kişilerin eğitimi belirlenmiş olmalıdır.
Sağlıkta Performans Yönetimine Bağlı Ek Ödeme
Bilindiği gibi Sağlık Bakanlığı kendine bağlı hastanelerde 2005 yılından sonra sağlıkta performans yönetimi uygulamasına geçme çalışmaları başlatmış ve buna paralel olarak performansa dayalı ödeme sistemine geçilmiştir.
Performansa dayalı ödemeleri değerlendirdiğimizde ödeme miktarı ve zamanlaması değişiklik göstermektedir. Ödemeler belli bir düzen dahilinde yapılamamaktadır.
Performansa dayalı ücretlendirme net bir hak ediş olmadığı için sürdürülebilirlik konusundaki kuşkular nedeniyle hemen tüm hekim kitlesi bu uygulama hakkında güvensizlik içindedir. Ödeme miktarındaki farklılıklar, görev yeri tercihle değil atama yoluyla belirlenmiş hekimlerde adaletsizlik düşüncesi oluşturmaktadır .
Çözüm olarak; hastanelerin kliniklerin hatta hekimlerin bireysel olarak giderlerinin, amortisman masrafları dahil olmak üzere hesaplanmasıyla net kar üzerinden bir hak edişin ortaya çıkarılması iktisaden zorunludur. Akılcı ve ekonomik hastalık yönetimi, kaynakların daha etkin olarak kullanılabilmesi ve ödeme devamlılığını sağlamak için böyle bir uygulama gereklidir. Hekimlerin bir gün boyunca ürettikleri hizmetin puan olarak karşılıkları arasında uçurum düzeyinde fark olmamalıdır. Her disiplinin temsil edildiği bir “çalıştay” sonrasında “adil bir puanlandırma” sistemi yürürlüğe konulmalıdır. Hastalıklar veya girişimler için çoğunluğun kabul edeceği puanlama sistemine ihtiyaç vardır(4).
Yukarıda değinilenlerin sağlanması etik değerlerin korunmasını ve hekimler arasındaki kıskançlıkları ortadan kaldıracaktır.
Sonuç olarak, sağlıkta performansa dayalı ödeme uygulaması, sağlık çalışanlarının maddi açıdan desteklenmesi, sağlık kurumlarının kalitesinin geliştirilmesi açısından olumlu sonuçlar doğurmuş olmakla birlikte, iş tanımlarına uygun puan hesaplamalarının bilimsel ve hakkaniyet açısından sorun teşkil edebilir. Sistemi iyileştirmeyi bir bütün içinde değerlendirmek ve performans ölçümü ve buna göre ödüllendirme yöntemini tek başına çözüm yerine, önemli araçlardan biri olarak görmek daha gerçekçi bir yaklaşımdır.
KAYNAKÇA
- Aydın, A. H. (2011). Yönetim bilimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
2. Çevik, H. H. (2001). Türkiye’de kamu yönetimi sorunları. Ankara: Seçkin Yayıncılık
3. MAKÜ-Uygulamalı Bilimler Dergisi, 5(1), 166–194, 2021, ”Sağlık Yönetiminde Çağdaş Yaklaşımlar”, Sibel GÖK
4. Öztürk R., Kara V.; Sağlıkta performansın performansı. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, 5: 2007
