TÜKENMİŞLİK NEDİR VE MASLACH TÜKENMİŞLİK ÖLÇEĞİ
Tükenmişlik gücünü yitirmiş olma, çaba göstermeme durumu olarak TDK güncel sözlükte anlamsal olarak yerini bulmuştur. Günümüz çalışma şartları, kişilerin hayatta bir rol edinme isteği ve artan arz talep dengesi kişilerin hayatlarında bazı olumsuz reaksiyonlara sebep olmakla birlikte çoğunlukla hizmet veren sektörlerin çalışanlarında bu durumla fazlaca karşılaşılmaktadır. Özellikle genç yaştakiler, iş tecrübesinin yetersiz olduğu bireyler ve sağlık çalışanları tükenmişlik sendromu açısından en büyük risk grubunu oluşturmaktadır. Bu bağlamda tükenmişlik, bu ve benzeri durumdaki bireylerin genelinde uyku problemleri, uyuşukluk, baş ağrısı vb. semptomlarla kendini gösterir. Bireyin çalışma ortamında uğradığı mobbingler, gereğinden fazla iş yükü, vardiyalı çalışma sistemi ve çalışma saatlerinin fazlalığı da tükenmişliği en çok arttıran etmenler arasındadır.
Tükenmişlik kavramını “Mesleki bir tehlike” betimlemesiyle klinik olarak ilk kez ele alan Herbert Freudenberger (1974) olmuştur. Freudenberger bu alandaki bilinen ilk çalışmasında sağlık çalışanlarını incelemiştir ve tükenmişliği “başarısız olma, güçte azalma, yıpranma ve isteklerin tatmin edilememesi sonucu kişinin içsel yapısında görülen bitmişlik hali” olarak tanımlamıştır. Bunun yanı sıra tükenmişlik kavramının günümüzde en kabul görmüş tanımı Maslach ve Jackson’ a aittir. Maslach tükenmişlik için “işi gereği yoğun duygusal taleplere maruz kalan ve sürekli diğer insanlarla yüz yüze çalışmak durumunda olan kişilerde görülen fiziksel bitkinlik, uzun süreli yorgunluk; çaresizlik ve umutsuzluk duygularının, yapılan işe, hayata ve diğer insanlara karşı olumsuz tutumlarla yansıması ile oluşan bir sendromdur” der.
Maslach ve Jackson tükenmişliği; duygusal tükenme, kişisel başarının azalması ve duyarsızlaşma olmak üzere üç boyutta ele almışlardır:
· Duygusal tükenme: Bireyin duygusal ve fiziksel kaynaklarında azalmayı ifade etmektedir.
· Duyarsızlaşma (depersonalizasyon): Çalışanların hizmet verdikleri kişilere birer nesne gibi davranması, küçültücü sözler sarfetmesi, umursamaz alaycı bir tutum sergilemeleridir. Duygusal tükenmeyi yaşayan kişi, kendini diğer insanların sorunlarını çözmede güçsüz hisseder.
· Kişisel başarının azalması: Bireyin kendini olumsuz değerlendirmesi olarak ifade edilebilir.
Maslach tükenmişlik ölçeği “toplam 22 ifadeden oluşan ve 0- Hiçbir Zaman, 4- Her Zaman seçeneklerinden oluşan 5’li likert tipi bir ölçektir. Maslach Tükenmişlik Ölçeğinin duygusal tükenme 9, duyarsızlaşma 5, düşük kişisel başarı 8 maddeden oluşan üç alt ölçeği bulunmaktadır.
Tükenmişliğe etki eden faktörler ise şu şekildedir:
Bireysel faktörler, yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim, mesleki kıdem, iş yükü (az iş yük- çok iş yükü fark etmeksizin) vb. şeklinde sıralanabilir.
Tükenmişliğin sonuçlarına bakıldığında hem bireyi hem örgütü hem de kişinin aile yaşamında büyük olumsuzluklara sebep olabildiğine dikkat çekiyoruz çünkü kişi önce içsel dünyasında yaşadığı durumları daha sonrasında ise çalışma hayatı ve aile yaşamına yansıtmaya başlıyor.
KAYNAKÇA
· JRES, EĞİTİM VE TOPLUM ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, Mesleki Tükenmişlik: Etki Eden Faktörler , Belirtileri ve Sonuçları
· ORGANİZASYON VE YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ Cilt 2, Sayı 1, 2010 ISSN: 1309 -8039 (Online) 123 TÜKENMİŞLİK SENDROMU: MASLACH VE KOPENHAG TÜKENMİŞLİK ÖLÇEKLERİNİN KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ
Mehmet Halit YILDIRIM Aksaray Üniversitesi İİBF AKSARAY
Leyla İÇERLİ Aksaray Üniversitesi İİBF AKSARAY
#saygel #saygel125
