TELE-TIP GELİŞİMİ VE KULLANIMI
Tele-tıp, basit bir telefon görüşmesinden video konferans ve robot aracılığıyla uzaktan ameliyat işlemine kadar değişik uygulamalarla sağlık alanında karşımıza çıkmaktadır. Tele-tıp tanımlarına bakarsak;
Mesafenin kritik bir faktör olduğu durumlarda, hastalık ve yaralanmaların tanı ve tedavisi ve hastalıklardan, yaralanmalardan korunma; araştırma, değerlendirme ve sağlık çalışanlarının sürekli eğitimi ile bireylerin ve toplumlarının sağlığını geliştirmek ile ilgili bilgi alışverişi için, sağlık profesyonelleri tarafından, bilgi ve iletişim teknolojileri kullanılarak sağlık hizmeti sunumu.
-Dünya Sağlık Örgütü
Amerikan Tele-tıp Derneği Tele-tıp kavramını hasta tedavisi, hasta ve sağlık hizmeti sunucularının eğitimi ve sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi amacıyla iki bölge arasında elektronik iletişim araçları ile tıbbi alışveriş olarak tanımlanmaktadır (1).
Bu tanımlardan yola çıkılarak Tele-tıp sağlık alanında 21.yüzyıldan itibaren varlığını artırmış ve teknolojik gelişmeler ile sürekli yeni uygulamalar geliştirilmiştir.
Tele-Tıp’ta Genel Uygulama Alanları
· Tıpta uzmanlık hizmetleri: Radyoloji, kardiyoloji, oftalmoloji, patoloji, diyabet teknolojileri, yara bakımı vb.
· Halk sağlığı eğitimi,
· Tıp eğitimi,
· Toplumsal farkındalık etkinlikleri,
· Afet, salgınlarda sürveyans,
· Tıbbi konsültasyon, ikinci görüş alma,
· Uzaktan ameliyat veya tıbbi girişimsel işleme danışmanlık/gözetmenlik,
· Evde tıbbi bakım,
· Randomize kontrollü klinik ilaç araştırmalarında takip vizitleridir (1).
Tele-Tıp’ın Tarihsel Gelişimi
1906
Elektrokardiyografi cihazını yapan Willem Einthoven tarafından telefon hatları üzerinden EKG iletimi gerçekleştirilmiştir.
1920’li Yıllar
Gemilere sahil istasyonlarındaki hekimler tarafından radyo aracılığı ile acil durumlarda tıbbi danışmanlık yapılmıştır.
1950’li Yıllar
Nebraska Psikiyatri Enstitüsü’nde kapalı devre televizyon kullanılarak psikiyatri dersleri sunulmuştur.
1961
Çift yönlü video bağlantısı ile grup terapisi Tele-psikiyatri yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.
1963
Astronotların fizyolojik verileri kayıt edilmiş ve merkezdeki bir hekim tarafından izlenmiştir.
1967
Çift yönlü televizyon geliştirilmiştir.
1969
ARPANET oluşturulmuştur (İlk internet kullanımı).
1979
Hindistan Sağlık Hizmetleri’nde ve Arizona’nın kırsal kesiminde Tele-tıp aracılığı ile görüş alışverişi gerçekleştirilmiştir.
1987
İnternet mevcut sunucu sayısı 10000’e ulaşmıştır.
1988
NSFNET teknolojisi aracılığıyla dijital görüntüler uzak mesafelere 1.544 Mbps hız ile iletilebilmiştir.
1994
Kuzey Amerika radyoloji topluluğu tarafından geliştirilen Tele-tıp uygulaması, yüksek hızlı ve geniş bantlı iletişim alt yapısını isteme bağlı bant genişliği, DICOM standardına uygun görüntü aktarımı ve tıbbi görüntüleme tanılama desteği sağlıyordu.
1995
Elektrokardiografik görüntüler bütünleştirilmiş sayısal ağ hizmetleri (Integrated Services Digital Network-ISDN) hatları aracılığıyla iletilerek kırsal kesimlere danışmanlık verilmiştir.
2004–2006
Etopya’da yapılan bir araştırmada dermatoloji ve radyolojik görüntülerle Tele-tıp projesi kullanılmıştır. Uluslararası Telekomünikasyon Birleşmiş Milletler Ekonomik Birliği Afrika Komisyonu (UNECA)
Tele-Tıp’ın Yararları
Tele-tıp uygulamaları hastalar için faydaları;
· Bölgesel farklılıkları ortadan kaldırarak sağlık hizmetine eşit olarak ulaşılabilirlik,
· Hayati öneme sahip hastalıklarda bekleme zamanlarının kısalması,
· Tedavi ve bakım, yolculuk maliyetlerinin düşmesi,
· Doktor ve sağlık personeline istenildiği zaman ulaşılabilirlik,
· Sürekli kontrol, bakım imkânı ve tedavi planında değişiklik yapabilme olanağı,
· Yeni gelişmeleri takip edebilme imkânı,
· Kronik hastalıkları olan hastaların takipleri ile yaşam kalitelerinin artırılabilirliği,
· Bir veya birkaç uzmandan görüş alabilme olanağı gibi faydalar sağlamaktadır.
Doktorlar ve sağlık personelleri için;
· Yeni gelişmeleri takip etmek,
· Hastalıkların tanısında ve tedavisinde hızlı karar verme süreçleri,
· Doğru ve etkili karar, iletişim, hasta ve hastaya ait birincil ve ikincil verilere istenildiği anda ulaşabilmek,
· Tanı, tedavi, bakım ve sevk süreçlerini kısalması,
· Bilgi paylaşımında bulunarak ikinci görüş alma olanağı sağlamak,
· Her düzeyde sağlık personelinin becerilerini genişletmek ve korumak için günlük ve sürekli eğitim imkânı faydalar sağlamaktadır.
Sağlık kuruluşları için ise;
· Yatak devir süreleri azaltılarak hastane ve yatak sayısı daha verimli kullanılabilir,
· Tanı, tedavi ve bakım için kaynakların en iyi şekilde kullanılması maliyetleri azaltabilir,
· Birinci basamak sağlık kuruluşları ile ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşları arasında bilgi paylaşılabilir,
· Hastaneler arasında bilgilerin kolay, güvenli, doğru ve anında aktarılmasına olanak sağlayabilir,
· Acil durumlarda (Deniz, kara, hava yolu kazaları ve doğal afetler) ambulans ile hastane arasında bağlantı kurularak müdahale olasılığı sağlar,
· Yeterli uzman bulunmayan küçük hastanelerdeki radyoloji, pataloji, EKG görüntüleri tele-tıp sistemine aktarılarak, tele-tıp merkezlerinde yorumlanarak küçük hastanenin hizmet kalitesini iyileştirebilme gibi faydaları bulunmaktadır.
Tele-Tıp Sakıncaları
Doktor-Hasta Arasındaki İletişim Zorlukları: Görme zorluğu çeken veya işitme güçlüğü çeken hastalar, tele-tıp uygulamaları kullanmakta zorluk çekmektedirler. Ayrıca tele-tıp uygulamalarından birisi olan telekonsültasyon uygulaması sırasında hem sağlık çalışanı hem de hasta görüntüsü bir monitöre yansıtıldığından dolayı iki taraf arasındaki tüm etkileşimler dolaylı olarak yapılmaktadır. Tele-konsültasyon uygulaması aracılığıyla yapılan görüşmelerde, görüşme gerçek olarak yaşanmadığından tarafların yaptığı görüşme inandırıcılıktan uzaklaşarak iletişim kalitesini düşürecektir.
Sağlık Bilgilerinin Kalitesi Zorlukları: İnternet üzerinden ulaşılabilir sağlık bilgisi sunan birçok kaynak bulunmaktadır. Bu kaynaklarda bilgi arayan hasta yanlış, kafa karıştırıcı ve yanıltıcı bilgilere rastlayabilmektedir.
Kurumsal ve Bürokratik Zorluklar: Tele-tıp’ın gelişmek için büyük bir potansiyele sahip olması gerçeği mevcut sağlık hizmeti dağıtım sistemlerini değiştirebilecek, yönlendirebilecek ve uygulanabilecek düzeye getirecektir. Fakat Tele-Tıp’ın devlet içi ve devletler arasındaki yasal statüsüne ilişkin belirsizlikler nedeniyle tıbbi uygulama hatası ile ilgili sorunların nasıl çözüleceği bilinmemektedir. Ayrıca sağlık hizmet sunucuları tarafından bakım kalitesinin sağlanması, mesleki faaliyetlerin düzenlenmesi, geri ödeme sorunların çözümlenmesi, kimlik bilgisi ve hasta bilgisine izinsiz erişim riskleri, sağlık uzmanlarının Tele-Tıp konusunda eğitimleri ilgili politikalar üretilerek çözümler bulunmalıdır (2).
Özetle;
Sağlık kuruluşlarına başvuran hastaların güvenliği iki şekilde önemlidir. Birincisi hastanın fiziksel güvenliğinin sağlanması; İkincisi ise bilişim teknolojileri yoluyla hastaya ait verilerin aktarılması sırasında alınan güvenlik tedbirleridir. Tele-tıp uygulamalarının kabul edilmesi için hem hastanın fiziksel güvenliği hem de bilgi güvenliği önemlidir. Sağlık kuruluşları ve hastalar arasındaki güven ilişkisi için Tele-tıp uygulamaları konusunda bilgi eksikliğinin giderilmesi için bilgilendirme içeren programların düzenlenmesi gerekir. Ayrıca hem hizmet sunucularının hem de hizmetten yararlananların Tele-tıp uygulamaları konusunda okuryazarlığının artırılması konusunda çalışmalar yapılmalıdır. Sağlık okuryazarlığı sağlık hizmetlerine ulaşım, kendine bakma ile sağlık hizmeti sunan sağlık personelleri ve birey arasındaki etkileşim olmak üzere üç ana unsurda sağlık sonuçlarını etkilemektedir (3).
Tele-Tıp’ın gelecekteki sağlık hizmetlerinin sağlanmasına yönelik niceliksel ve niteliksel birçok iyileşmeler sağlayacağı düşünülmektedir. Pandemi ile birlikte Tele-tıp kullanımı artmıştır. Bu sayede sağlık kuruluşları fiziksel olarak ulaşamadıkları hastalara ulaşım sağlamış ve hasta memnuniyeti konusu oldukça artmıştır.
KAYNAKÇA
Dağdelen, P. D. Teletıp Uygulamaları: Bugünden Geleceğe Öngörü ve Beklentiler.
Hoşman, İ. (2018). Sağlık Kuruluşlarında Tele-Tıp Uygulamalarına İlişkin Boyutlar: Sağlık Hizmetinden Yararlanan Katılımcıların Görüşlerine İlişkin Bir Araştırma.
Sungur, C. (2020). Tele-Tıp Uygulamalarında Hasta Memnuniyeti: Bir Sistematik Derleme Çalışması.
