Sular Altında Yaşayan Tarih: Rumkale

Son dönemde popülaritesi hızlı bir ivme kazanan Türkiye'nin güneyinde adeta bir doğa harikası: Rumkale. Birecik barajıyla beraber çevresindeki eski bahçeleri ve köyleri kaybeden bu yer şimdi bölgede gelişmekte olan turizm sektörü sayesinde adından sıkça söz ettiriyor.

Doğa ile mimarinin bütünleştiği yer

Türkiye'nin güneyinde gördüğünüzde hayran bıraktıracak bir doğa-mimari uyumu sizleri bekliyor. İlk baktığınızda Mardin mimarisi görünümündeki taş evleri var ama bir yandan da kendinizi Bodrum koylarında hissediyorsunuz. Hiç beklemediğiniz bir ilde, denizi olmayan Gaziantep'te. Burası Rumkale. İlk baktığınızda o muhteşem yapılara hayran kalmamak imkansız denebilir. Ana bir kaya üzerine oturtulmuş kalede, nerede insan elinin bittiği ve nerede ana kayanın başladığını kestirmek çok zor. Bu yüzden doğayla mimarinin muazzam bir uyum içinde olduğunu söyleyebiliriz.

Kalenin şeklinden bahsedecek olursak iki beden halindedir. Birinci beden; kalenin doğu, kuzey ve batıda doğal kayalığın dik olarak yontulmasıyla, doğal sur meydana getirilerek oluşturulmuş. İkinci beden ise bu doğal surun üstüne sert kalker kesme taşlarla sur duvarı olarak yapılmış. Kuzey ve doğu surlarında dikdörtgen planlı 7 burç ile kuzeyde çok sayıda mazgal pencere yer almakta.

Kalenin doğu ve batıdan olmak üzere iki ana giriş kapısı mevcut. Doğu girişi Fırat nehriyle, batı girişi ise Merziman çayı üzerine kurulmuş. Kalede beden duvarları ve burçlardan başka, bugün görülebilen kalıntılar arasında Şair Aziz Nerses Kilisesi, Barşavma Manastırı, su sarnıçları ve su kuyusu bulunmakta. Kuyu basamaklarla Fırat nehrinin seviyesine kadar inen 8 metre genişliğinde ve yaklaşık 75 metre derinliğindedir. Kuyunun silindirik iç yüzünde kayanın oyulmasıyla helozonik bir merdiven meydana getirilmiştir.

Civardaki Kasaba köyünde yaşayan İlhan Şeytan’ın anlattığı rivayete göre Rumkale’de bir zamanlar bir kral yaşamış. Bu kralın çok güzel bir kızı varmış. Kralın kızının da ismi Nergismiş. Bu kız bir çobana aşık olmuş. Kalenin yakınlarında kralın kızının bir mağarası varmış ve kız ile çoban her gün bu orada görüşürmüş. Kral bir gün kızının çobanla aşk yaşadığını öğrenmiş. Kızını Rumkale’ye kapatmış ve çobanı da öldürtmüş. Kralın kızı bu çileye daha çok dayanamamış kalede bulunan kuyuya atmış kendini. Kralın kızının ölümünden sonra, kuyuda bir çiçek açmış. O çiçeğe Nergis ismi konmuş. Yine rivayete göre dünyada ilk açan nergis çiçeği de oymuş. Bu hikayeyi dinleyince insan daha bir hüzünle bakıyor o kuyuya.

Yine aynı köylüden Rumkale’nin geçmişini dinliyoruz. Birecik Barajı’yla beraber Merziman Çayı’nın kenarlarında bahçelerin yok oluşunu dinliyorum. Bir dönem bu kalenin dibine şirin mi şirin Kasaba adlı bir köy varmış. Baraj sularının kaleyi ilk teslim aldığı zamanda bahçecilikle uğraşan köylüler bir dönem ekonomik yönden büyük zorluklar çekmiş. Daha sonraları bölgede turizmin gelişmesiyle köylülere bir ekmek kapısı doğmuş.

Baraj gölü üzerinde çıkılan tekne turunda ki hisler, tarif edilemez tuhaflıkta. Birçok hikayeyle birlikte pek çok yaşanmışlığın da sular altında kaldığını görüyor insan. Orada sanki canından bir parça koparılmış gibi hissediyor insan. “Keşke kıymasalardı buraya, o eski şirinlik devam etseydi ve o bahçeler hep var olsaydı” diyorsunuz. Belki baraj yapılmasaydı bu kadar da ünlenmeyecekti burası. Mutlaka herkesin uğraması gereken bir yer. Bölgeye yakın Halfeti’de ev pansiyonları konaklama için bir alternatif olabilir. Buraya hem hikâyeler dinlemeye ve hem de şehirlerin gürültüsünden kaçıp kafanızı dinlemeye, büyülenmeye gelebilirsiniz. Birkaç gününüzü Rumkale’ye ayırmayı unutmayın.

Rumkale: Gaziantep İli, Yavuzeli İlçesi, Kasaba köyünün yakınında bulunan Gaziantep şehir merkezinden Altmış km. Yavuzeli’nden ise Otuz km. uzaklıkta, Merzimen Çayı’nın Fırat Nehri ile birleştiği yerde, dik kayalar üzerindedir. Rumkale’ye Kasaba köyünden ve Halfeti’den teknelerle kolaylıkla ulaşılmaktadır. Antik dönemden günümüze kadar Şitamrat, Kal-a Rhomayta, Hromklay, Ranculat, Kal-at el Rum, Kal-at el Müslimin, Kale-i Zerrin (Altın Kale) ve Rumkale gibi bir çok isimle adlandırılmıştır.

Editör: Onur ŞAFFAK