Zihin haritaları ve etkili kullanım alanları
Beynimizin sıra dışı işlevlerini etkili bir biçimde kullanabilmek harika olurdu. Bu harika becerileri ortaya çıkarmak için kullanılan yöntemlerden biri olan zihin haritalama tekniği, etkili şekilde kullanılabildiği takdirde hayatımızın her anında bize yardımcı olabilecek eşsiz bir araç. Bu aralar hafızamı diri tutabilmek için okuduğum kitapları haritalandırmaya çalışırken, neler hatırladığıma şaşırdım ve bu konu üzerinde biraz araştırma yapmak istedim.
Zihin haritasının kısa tarihi
Diyagramların bilgiyi dallara ayırarak ve dairesel hareketler kullanarak haritalandırması yüzyıllar öncesine, Romalılara dayanıyor tabii ki. Daha sonraki dönemlerde Leonardo DaVinci gibi sanatçılar, düşünürler, mühendisler disiplinlerinde haritalandırma yoluna gitmişler ve 1960’lı yıllarda Tony Buzan tarafından günümüzdeki anlamıyla zihin haritası terimi ortaya konulmuş. Bu tür haritalamanın ilk örneklerden biri olarak gösterilebilecek diyagramlardan biri 3.yüzyıl düşünürlerinden Porphyry tarafından oluşturulan Aristotales’in kategorileri imiş.
Zihin haritası nedir?
Zihin haritalama bireylerin ve kurumların öğrenmelerini, verimliliklerini arttıran, yaratıcı ve etkili bir tekniktir. Fikirleri ve içgörüleri kağıt üzerinde yakalamaya yarayan, devrimsel bir sistemdir. -Patrick Matinelli
Doğrusal düşünme tavrından vazgeçip çok boyutlu düşünmeye yarayan bu sistem, sadece bir sorunu bulmak ya da yaratmak için değil; zihninizi boşaltmak, daha temiz düşünebilmek ve bütünü görebilmek için de kullanılır, yani kesinlikle meditatif bir etkisi de var.
Çoğu bilim insanı ve bu tekniği kullananlar, bilgi yapısını beynin gerçekte nasıl çalıştığını andırarak görselliğe dökülüyor olmasını, bu metoda oldukça doğal bir akış kazandırdığını söylüyorlar. Tony Buzan, TED konuşmasında bütün bu metodun ve stratejinin temelini açıklıyor:
Peki nasıl yapılır?
Dijital ortamda ya da masa başında kağıt kalem yardımıyla hazırlayabileceğiniz zihin haritalarında, çok ve farklı renkler kullanılması, görsellerin bol bol çizerek farklı yönlerde geliştirilmesi tavsiye ediliyor. Ne de olsa kelimelerle değil, imgeler ile düşünüyoruz! Aslında tek ve çok basit bir kural var; o da devam etmek. Fakat yine de özetlersem:
- Ana konuyu merkeze yazarak ya da çizerek başlayın.
- Kağıdınızı yatay yerleştirin, lakin görüş açımıza daha uygun.
- Hiyerarşiyi takip edin.
2. Merkezdeki resimden etrafa dallar çıkartılarak ana temalar bulun, alt konuları da temalardan çıkan dallardan yayın.
- Yazı, çizgi ve boyutlandırmada çeşitlilikten kaçınmayın.
- Farklılıkları belirgin hale getirin.
3. Her bir dalda, anahtar kelime ya da resim kullanın.
- Bağlantı kurun, arada sırada kuşbakışı bakın ve farklı maddeler arasındaki bağlantıları fark etmeye çalışın.
- Çağrışımları serbest bırakın. Çünkü “Eğlence, bilgi yönetiminin anahtar öğesidir.” Saçma ve anlamsız gelen öğeleri gözardı etmeyin.
Yukarda gördüğünüz zihin haritasını, iyi bir uygulama olarak ele alabilirsiniz. Burada Buzan’ın Eski Doğu kültürlerinden ilham alarak tasarladığı, haritalamada kural olarak tanımladığı üç aşama olan;
- Kabul et — önyargıları yok et ve kurallara uy,
- Uygula — bol bol uygulama yap,
- Uyarla — bol uygulama ve alıştırmadan sonra yaratıcılığını konuştur,
karşımıza çıkıyor.
Son aşamada Buzan, hedeflediği yerin kendi düzeniniz olduğunu söylüyor ve düzenin her ne kadar sınırlayıcı, katı ve olumsuz bir durummuş gibi görünse de, düşünmede bunun harika faydalarını görüceğimizi vaat ediyor.
Ne için kullanılır?
İnsan beyninin de güçlü olmak için bir kas gibi eğitilmeye ihtiyacı vardır. Zihin haritası da yaratıcılığınızı, hafızanızı ve düşünme yetinizi geliştirerek beyninizin ‘egzersiz’ yapmasını sağlar. –Tony Buzan
Hafıza gelişimi için haritalama
Beynimizi rahatlatmak, düşünme ve hatırlama yetilerimizi güçlendirmek için ideal bir ortam hazırlar ve haritalama bilgiyi rahat bir ortamda sakladığı için bu araçları kullanmamızda kolaylık sağlar. Hafızamızı geliştirebilmek için bilgiyi tekrar etmek, harika bir yöntemdir. Yazının en başında da bahsettiğim, okuduklarımı haritalandırma egzersizlerimden bir tanesini örnekte görebilirsiniz -ki bunu belki de deneysel ama çok da doğru sayılmayacak bir zihin haritalama örneği olarak incelemelisiniz.
Bu haritalamada, bahsedilen bol renk, görseller ve vurgular yok. Minimal bir araç olan Exobrain ile henüz denediğim bir yöntem, fakat inceledikten sonra göreceksiniz ki bu elementlere kesinlikle ihtiyaç duyuluyor.
Yaratıcı düşünce için haritalama
Yaratıcı düşünmenin ne olduğunu öğrenmeye çalışan sayısız insan için, bu düşünce sisteminin en önemli avantajlarından birinin esneklik olduğunu, çoğu düşünür söylüyor. Bu önemli faktörün yanında bir “şeyden” yeni çağrışımlar bulabilmek, düşünceleri bağlayıp ilişkilendirebilmek de okuduklarımdan çıkartabildiklerim arasında öne çıkıyor. Zaten zihin haritalamanın tanımlamasında da aynen bu faktörler karşımıza çıkıyor:
Buzan, haritalandırma pratiği yaparken kuluçka dönemi olarak tanımladığı bir aşamanın de yaratıcılığın önemli bir parçası olduğunu vurguluyor. Kuluçka dönemi, pratik yaparken ya da çalışırken beynin boşlukta yüzebilmeye de -örneğin yürüyüşe çıkmak gibi aralara- ihtiyacı olduğunu belirtiyor. Aslında bu yöntem, Lynch’in de değindiği küçük noktalardan biri.
Bu dinlenme ve bilgilerini zihninde toparlama süreçlerinden sonra geriye kalan tek şey bunu kağıda dökebilmek.
Karar alma süreci için haritalama
Zihin haritası, herhangi bir karara ulaşmadan önce seçenekleri gözden geçirebilmek için son derece yararlı bir araç olarak kullanılabilir. Karar vermek için yapmak istediğiniz haritalandırmada kullanacağınız renkler ve vurguların, çok önemli olduğu dile getiriliyor. Lakin yaygın inanışın aksine duygular, karar alma aşamasının temel öğelerinden biri.
Başucu kitabı tadında kullandığım Ruth Chang’in yukarda izlediğiniz konuşmasında bahsettiği kendi sebeplerinizi bulabilmek, tartabilmek ya da -kolay seçimler olarak tabir ettiği- bir seçeneğin diğerinden açıkça daha iyi olduğunu kolayca anlayabilmek için zihin haritaları yaratmak çok iyi bir fikir gibi görünüyor.
Düşünceleri düzenlemek için haritalama
Haritalama, gündelik ihtiyaçlarımıza da cevap verebilecek bir araçtır. Yeterli pratikle toplantılarda, yönetimde, kişisel problemlerimizi çözmede ya da haftalık, aylık, yıllık planlarımızı yapmada yardımcı olabilir. Bu uygulamayı öğrencilik yıllarınızdan çok iyi anlayabilirsiniz. Sınav sırasında sorunun cevabını bildiğinizden kesinlikle emin olduğunuz anlarda tek bir kelimeyle herşeyin açığa çıkması gibi, sunumlarınıza da bu bakış açısıyla yaklaşabilirsiniz. Sayfa sayfa notlar yerine bir tek kağıtta tüm bildiklerinizi toparlamak ve bilgilerinizi sunum sırasında sadece tek bir kelimeyle çağırmak hem pratik hem de kolay bir uygulama gibi görünüyor.
Doğanın taklit edildiği yöntemlerden biri olan zihin haritalama, kesinlikle vakit ayırmaya değer. Sanırım bu yöntemle biraz da olsa kendimizi dinleyebilir, düşüncelerimizle baş başa kalabiliriz.
Bu konuyla ilgili şu kaynaklara da göz atmanızda yarar var:
- Kitap: Zihin Haritaları
- Kitap: Buzan’s Book of Genius and How to Unleash Your Own
- Uygulama web sitesi: iMindmap
- Minimal sevenlere dijital haritalama: Exobrain
- Daha cümbüşlü dijital haritalama: Mindmup
Originally published at blog.designedbysherpa.com on September 26, 2016.
