Design richtlijnen voor context-awareness
De laatste tijd is er mede door de opkomst van verschillende wearables, beacons en nieuwe smartphone features een buzz ontstaan rondom context-awareness. Maar wat is context-awareness eigenlijk en hoe kunnen ontwerpers het succesvol toepassen?
Onlangs kondigde Google ‘Android Wear’ aan: een besturingssysteem dat speciaal ontworpen is voor smartwatches. Het kent een aantal vernuftige features, zoals het bijhouden van fitness data en het uitvoeren van stem-gestuurde acties. Wat deze software anders maakt dan wat we kennen van bestaande smartwatches, is de integratie van de software ‘Google Now’, waardoor het mogelijk wordt gemaakt om volledig automatisch gepersonaliseerde notificaties aan de gebruiker te versturen, die zijn gebaseerd op informatie die het device verzamelt. Bijvoorbeeld, hoe lang iemand naar verwachting onderweg zal zijn vanaf werk naar huis. Deze personalisatie, ook wel context-awareness genoemd, zal volgens Google essentieel zijn voor het succes van het product.
Ook Apple ziet toekomst in de ontwikkelingen rondom context-awareness, en implementeert hun versie ervan in het dashboard besturingssysteem ‘iOS Carplay’. Hiermee wordt de persoonlijke informatie uit de iPhone van de gebruiker geïntegreerd in de auto, waardoor het systeem inkomende berichten kan voorlezen, stem-gestuurde opdrachten kan uitvoeren en het de navigatie kan instellen op de locatie van de volgende afspraak, omdat het inzicht heeft in de agenda van de gebruiker.
Een andere ontwikkeling uit de koker van Apple is ‘iBeacon’, een nieuwe technologie die gebruik maakt van Bluetooth Low Energy om contact te maken met iOS7 devices in de buurt door middel van het versturen van notificaties. Een voorbeeld van een start up die zich baseert op deze technologie is ‘Estimote’. Zij maken sensoren die devices van consumenten kunnen oppikken in ruimtes, zoals winkels, om hen op de hoogte te brengen van acties en persoonlijke aanbiedingen.
Wat maakt een systeem context-aware?
Een context-aware systeem weet dus van de gebruiker welke informatie voor hem of haar in een bepaalde situatie relevant is. Dit komt omdat het systeem in staat is de gebruikscontext in kaart te brengen. Deze gebruikscontext, de backbone van het context-aware systeem, wordt gevormd door het combineren en analyseren van een composiet aan informatie, die het systeem verzamelt. Deze informatie gaat over de gebruiker en het systeem zelf, over de locatie, en over andere personen, objecten en systemen in de nabijheid, allemaal elementen die ervoor zorgen dat er een interactie tussen de gebruiker en het systeem plaats kan vinden. Als een systeem nu, aan de hand van de gevormde gebruikscontext, een pro-actieve houding aanneemt door in te spelen op de behoeften van de gebruiker in een bepaalde situatie, spreekt men over een context-aware systeem.
Usability guidelines for context-awareness
Waar context-awareness tien jaar geleden niet meer was dan een idee, wordt het tegenwoordig steeds vaker in de praktijk gebracht. Toch hebben wij, als designers, ondanks de buzz rondom context-awareness en het steeds groter wordende aantal nieuwe producten die hier gebruik van maken, nog maar weinig praktische tools tot onze beschikking die ons kunnen helpen bij het ontwikkelen van succesvolle context-aware systemen. Om dit te goed kunnen doen zal rekening gehouden moeten worden met een tal van usability-risico’s, die het gebruiksgemak en de efficiëntie van het systeem kunnen ondermijnen. Om dit te vermijden volgen hieronder elf richtlijnen die designers zullen helpen bij het zoeken naar context-aware ontwerp oplossingen.
1. Personalisatie is de kern van context-awareness
De gebruiker en zijn of haar behoeften en voorkeuren staan centraal bij context-aware systemen. Het idee is immers, dat de functies van een device zo goed mogelijk aansluiten bij zijn of haar wensen. De gebruiker zal dus de mogelijkheid moeten worden gegeven om elementen in het systeem naar wens aan te passen. Er kan gedacht worden aan personalisatie door middel van het filteren van content, aan het instellen van eenheden (bv. van meters naar minuten in afstand) of aan de manier waarop content wordt gepresenteerd (bv. door het lettergrootte en/of kleur aan te passen aan de situatie)
De Android applicatie Aviate is hier een goed voorbeeld van. Het is een applicatie waarbij personalisatie centraal staat en toont per dagdeel de belangrijkste agendapunten en veel gebruikte apps op basis van verworven informatie en gebruiksgegevens. Dit allemaal om het de gebruiker zo gemakkelijk mogelijk te maken.
2. De context stuurt de automatisering
Een belangrijke factor om rekening mee te houden bij context-awareness is de mate van onzekerheid in de herkenning van de context. Hoe onnauwkeuriger de context kan worden weergegeven, hoe moeilijker het systeem automatisch functies kan uitvoeren. Hiermee kan rekening worden gehouden door het niveau van automatisering en de pro-activiteit van het systeem afhankelijk te laten zijn van de mate waarin de context juist herkend wordt. Hoe groter de onzekerheid is in de herkenning van de context, hoe belangrijker het is om functies niet te automatiseren. Als dit niet gebeurt kan in het geval van een context-aware navigatie systeem, dat de context onnauwkeurig heeft vastgesteld, maar toch blijft vast houden aan een hoge mate van automatisering, de gebruiker via een ongunstige route naar een locatie sturen.
3. Waarborg het gevoel van controle
Een gebruiker van een context-aware systeem staat vrijwillig wat van de controle af waarover hij of zij normaal gesproken beschikt, in ruil voor extra gebruiksgemak. Toch moeten gebruikers, om te voorkomen dat dit een usability-risico wordt, altijd het gevoel houden dat ze de volledige controle over het systeem hebben, of dat het teruggenomen kan worden. Zo zal de mogelijkheid moeten bestaan om een foutieve automatische handeling van het systeem te corrigeren.
Het gevoel van controle kan gewaarborgd worden door het geven van inzicht in de vergaring en de verwerking van contextuele informatie (zie richtlijn 7), door duidelijke feedback en foutafhandeling (zie richtlijn 8), en door het vragen om input of bevestiging van de gebruiker. Zorg er tegelijkertijd wel voor dat het aantal (onnodige) onderbrekingen minimaal wordt gehouden (zie richtlijn 4).
4. Voorkom onnodige onderbrekingen
Elke keer als een gebruiker onderbroken wordt, is hij of zij afgeleid van een uit te voeren taak, wat negatieve gevolgen kan hebben voor de gebruikservaring en waardering van het systeem. Bij het ontwerp van het systeem zal dus goed gekeken moeten worden welke notificaties de gebruiker zal ontvangen, en op welk moment. Ze moeten zo worden toegepast, dat ze waardevol zijn voor de gebruiker en hem of haar niet onnodig storen.
5. Ontwerp voor gelimiteerde en gedeelde aandacht
In het gebruik van een context-aware systeem zal de gebruiker zich vaak op meer dan één taak moeten richten, waarbij de primaire aandacht met name op handelingen en gebeurtenissen buiten het device zal zijn gericht, zoals het besturen van een auto of het doen van de boodschappen. Hier kan de ontwerper rekening mee houden door de vorm te geven taken in de toepassing in kleine stappen op te delen. Deze kleine stappen vragen minder aandacht om uit te voeren, en de voldoening na elke kleine stap zal een positieve uitwerking hebben op de motivatie van de gebruiker om de gestelde taak af te ronden.
Een systeem dat te veel aandacht vraagt kan de gebruiker afleiden van belangrijkere dingen die zich op het device of daarbuiten voordoen, waardoor het systeem als onplezierig ervaren kan worden (zie richtlijn 4).
Cover is goed praktijkvoorbeeld van een ontwerp dat gericht is op de gedeelde aandacht van de gebruiker. De applicatie leert wanneer welke applicaties gebruikt worden en toont deze applicaties op het homescreen van het toestel. Hierdoor kan gebruiker al swipend snel tussen verschillende applicaties switchen.
6. Voorkom een informatie overflow
Het vermogen van een gebruiker om informatie te verwerken is beperkt. Ook kan hij of zij zich slechts op een gering aantal taken tegelijkertijd focussen. Het is daarom belangrijk om een prioritering aan te brengen aan zaken die om de aandacht vragen, zodat wordt voorkomen dat de gebruiker wordt overspoeld met informatie. Dat kan worden gedaan door informatie te filteren, en het op een logische wijze te ordenen, waarbij rekening gehouden moet worden met de weergave capaciteit van het systeem. Zo is de hoeveelheid informatie die op het scherm van een smartwatch kan worden getoond bijvoorbeeld gering. Door de gebruiker de mogelijkheid te geven dieper op de getoonde informatie in te gaan, kan in een eventuele informatiebehoefte worden voorzien.
7. Toon te allen tijde de status van het systeem
Wat zich afspeelt binnen het context-aware systeem kan complex zijn voor de gebruiker. Als er dingen gebeuren waar hij of zij zich niet van bewust is, kunnen handelingen aanvoelen als onverwacht, en moeilijk te plaatsen.
Zorg er dus voor dat de status van het systeem, oftewel de veranderingen in de context en belangrijke acties die worden uitgevoerd, te allen tijde duidelijk en begrijpbaar aan de gebruiker getoond worden. Hierdoor is de gebruiker altijd op de hoogte waarom het systeem zich gedraagt zoals het doet. Dit inzicht is met name belangrijk als zich onzekerheid in herkenning van de context voordoet, zodat de gebruiker voorbereid is op een mogelijk foutieve werking van het systeem.
De manier waarop de status van het systeem aan de gebruiker wordt getoond kan variëren van subtiel en dynamisch tot expliciet. Hierbij moet gekeken worden naar het belang van de informatie. Naarmate dit toeneemt, neemt de mate waarin het aan de gebruiker kenbaar wordt gemaakt ook toe.
De statusbar van smartphones laat het principe van informatieverstrekking al zien: door middel van (dynamische) iconen wordt de status van het toestel altijd helder en duidelijk weergegeven. In een context-aware systeem zou dit op vergelijkbare manier getoond moeten worden.
8. Geef duidelijke en stapsgewijze feedback
Zodra een fout zich voordoet moet het systeem de gebruiker helpen de fout te identificeren, de oorzaak ervan vast te stellen en, indien mogelijk, op te lossen. Zorg er daarbij voor dat de foutmeldingen duidelijk en precies zijn, en dat de oplossingen op een stapsgewijze, constructieve manier worden geboden. Als er geen oplossing voor de fout is, of de fout heeft een verwaarloosbaar effect, zal het systeem de gebruiker hier goed mee om moeten te laten gaan.
9. Wees consistent in ontwerp en gebruik van informatie
Het behoeft weinig uitleg dat een consistent ontworpen systeem het gebruiksgemak ten goede komt, zowel qua toepassing van ontwerp patronen als in wijze waarop informatie wordt getoond. Hoe consequenter dit gebeurt, hoe sneller en gemakkelijker gebruikers met de applicatie om kunnen gaan, en hoe beter ze de manier waarop het systeem informatie en diensten koppelt aan een bepaalde context kunnen herkennen.
10. Waarborg de privacy van de gebruiker
Privacy is een cruciale factor in het gebruik van connected devices, en dat geldt helemaal voor context-aware systemen, omdat deze gebruik maken van veel persoonlijke informatie. Het is daarom belangrijk dat de gebruiker altijd inzicht heeft in zijn gegevens en kan aangeven welke informatie wordt gedeeld met wie. Ook zou het goed zijn om de gebruiker de mogelijkheid te geven om het systeem geheel anoniem te gebruiken.
In Google Now heeft de gebruiker de mogelijkheid om aan te geven welke informatie de applicatie mag gebruiken om de context op vast te stellen. Daarnaast is het mogelijk om een backlog van de verworven informatie in te zien en eventueel te verwijderen. Zonder Google account of anoniem kan er echter van Google Now geen gebruik worden gemaakt.
11. Houd rekening met de sociale context
Een context-aware systeem dient rekening te houden met de sociale context waarin het zich begeeft voordat een handeling geïnitieerd wordt. Soms wordt een bepaald systeemgedrag namelijk als ongewenst beschouwd, zoals een notificatie die gepaard gaat met een geluidssignaal als de gebruiker zich in een vergadering of bibliotheek bevindt.
We hopen dat deze richtlijnen je houvast zullen bieden bij het ontwikkelen van context-aware systemen en applicaties. Het onderwerp staat nog in de kinderschoenen; we blijven het op de voet volgen, en houden je vanzelfsprekend op de hoogte!
Heb je nog vragen, aanvullingen, opmerkingen of heb je hulp nodig bij het toepassen van deze richtlijnen?
Mail mij mark@sodastudio.nl
Dit artikel verscheen ook op Emerce
