Kullanıcı Deneyimi Tasarımında Bilinmesi Gereken 5 Psikolojik Temel Kural
Psikoloji bir çok alanda olduğu gibi tasarımda da bizi yalnız bırakmıyor. Birçok tasarımcının kullandığı ve bilmesi gereken kurallar vardır. Bunlar tasarımcıların işini kolaylaştırırken kullanıcıya da daha kolay bir etkileşim sunar. Bunlar arasında en çok bilinen birkaç tanesine hep birlikte göz atalım.
1. Hick Kanunu
Hick Kanunu’na göre: “Seçeneklerin sayısı ve karmaşıklığı seçim yaparken geçen süreyi doğrudan etkiler.”
İnsanların karar verme süresi, elindeki seçeneklerin sayısıyla doğru orantılı bir şekilde artmaktadır. Kullanıcıya ne kadar çok seçenek sunarsan, karar verme süresi de o kadar uzar. Buna bağlı olarak fazla tercihler arasında kararsız kalan kullanıcılar, bir tür paradoksa girip elindeki seçeneklerden tamamen vazgeçebilirler. Bunun olmasını engellemek için kullanıcıya mümkün olduğunca az ve yönlendirici elementler sunulmalıdır.
Nasıl Uygulanır?
- Seçimler kategorize edilerek kullanıcı için daha düzenli bir görünüm sağlanabilir.
- Seçimlerin sayısını sınırlayarak gereksiz ve fazla görüntü azaltılabilir.
- Seçimler alt gruplara bölünerek kullanıcı daha rahat yönlendirilebilir.
- Oluşturulan alt gruplar gizlenerek ana ekranda temiz bir görünüm elde edilebilir.
2. Seri Pozisyon Etkisi
Seri Pozisyon Etkisi’ne göre: “Kullanıcılar, sıralanmış elementleri en iyi şekilde uçlarından tutarak hatırlarlar. Buna göre ilk ve son nesneler akılda en çok yer eden nesnelerdir.”
Oluşturulan bilgi listelerinde (alışveriş listesi, menü, websitesi v.b) sayfa, bilgi akışının ilk belirdiği yerden, yani sayfanın en başından taranmaya başlanır. Bu yüzden ilginin öncelikli toplandığı ve en akılda kalıcı olduğu yerlerden biri sayfanın başıdır. Aynı şekilde bilgi akışının kesildiği yer, eylemin bitişi olarak algılandığı için sayfanın en sonunda da, en başında olduğu gibi bir ilgi toplanır. Sayfanın başında ve sonunda dikey bir akış sağlanabileceği gibi yatay bir akış da sağlanabilir.
Nasıl Uygulanır?
- Önemli bilgi ve yönlendirmeler ekran içerisinde en üst ve en alt bölgelere konulabilir.
- Ekran içerisindeki önemli öğeler en sağa ve en sola konumlandırılabilir.
- En fazla 3 veya 4 öğeli bilgiler konularak tek seferde daha akılda kalıcı bir arayüz oluşturulabilir.
3. Gestalt Prensipleri
Gestalt Prensipleri’ne göre algıdaki temel ilkeler;
- Yakınlık: “Birbirine yakın nesneler grup halinde algılanır.”
- Benzerlik: “İnsan gözü, bir tasarımda yer alan benzer elementleri , şeklin ya da grubun bütünü olarak algılama eğilimi gösterir.”
- Devamlılık: “Kullanıcılar, belirlenen yönünü sürdüren bir çizgiyi algılama eğilimindedir.”
- Tamamlama: “İnsanlar, parçaların ve elemanların koleksiyonlarını bir bütün olarak algılama eğilimindedir.”
- Şekil/ Zemin: “Dikkatin yoğunlaştığı obje şekil, diğer yüzeyler zemindir. Şekil ve zemin mutlak kavramlar değildir, dikkatin yoğunlaştığı noktaya göre şekil ve zemin değişir.”
- Simetri: “Simetrik desenler daha uyumlu olarak algılanır.”
Nasıl Uygulanır?
- Boyut, renk ve şekil kullanılarak benzerlik oluşturulabilir ve bu sayede gruplandırılma yapılabilir.
- Vurgulanmak istenilen bilgi, bilginin arkasında oluşturulan bir öğeyle öne çıkarılabilir.
- İlgili öğeleri yakın tutarak bir bağlantı oluşturulabilir.
4. Fitt Kanunu
Fitt Kanunu’na göre: “Bir hedefi, amacı gerçekleştirmek için geçen süre amaçlanan hedefin boyutuna ve mesafesine göre değişkenlik gösterir.”
Hedef, kullanıcı için açık ve net okunabilecek bir konumda ve uygun büyüklükte olmalıdır. Bu şartlar sağlanmadığı sürece hedefin, diğer elemanlardan ayırt edilmesi zor olacaktır ve hedefi bulmak için harcanan süre artacaktır.
Nasıl Uygulanır?
- Yönlendirmek istenilen butonlar diğer öğelerden daha büyük bir şekilde ve konum olarak tıklanmaya daha yakın yerlere konulabilir.
- Aynı zamanda yönlendirmek istenilmeyen butonlar için de bu yasa kullanılabilir.
5. Vonn Restorff Etkisi
Vonn Restorff Etkisi’ne göre: “Bir bütün içinde farklı olanın akılda kalması kolaylaşır.”
Sürekli aynı öğeler görüldükçe bir süre sonra zihin bu öğeleri izole etmeye başlar ve birbirinden ayırmakta oldukça zorlanır. Bunun önüne geçebilmek için öne çıkarılmak istenilen öğenin renk ve boyut gibi özelliklerinde değişiklikler yapılarak vurgulanmalıdır.
Nasıl Uygulanır?
- Etki en çok öğenin rengi değiştirilerek sağlanabilir.
- Öğenin yazı tipi ve boyutunda değişiklik yapılarak vurgu arttırılabilir.
- Öğe diğerlerinden daha aykırı bir konuma konularak, öğeye olan vurgu arttırılabilir.
Sonuç olarak; tasarımda kullanılan bu ve bunun gibi daha birçok kanun ve prensip vardır. Belki de farkında olmadan bu kurallar kullanılıyordur fakat tercih edilen seçimlerin, yapılan tasarımların her zaman bir açıklaması ve mantığı olmalıdır. O yüzden bu kurallar ve açıklamalar bilinip, bilinçli bir şekilde kullanılırsa istenilen sonuca daha kolay ve hızlı bir şekilde ulaşılabilinir.
Spectailor Hakkında
Spectailor, değer yaratmak için çözümler tasarlayan bir deneyim tasarımı stüdyosudur.
Karmaşık süreçleri kolaylaştırarak kullanıcı deneyimini geliştirmek için çözümlerimize göz atabilir ya da 30 dakikalık ücretsiz bir strateji oturumu talep edebilirsiniz.
Farklı projelerimize göz atmak için ise aşağıdaki yönlendirmeyi kullanabilirsiniz.
