Starknet Stack’in Büyüme Atağı
Özet
- Starknet Stack, baş döndürücü bir hızla gelişiyor ve ihtiyaçlarınıza uygun olarak kendi özel Starknet ağınızı başlatmanıza olanak tanıyor.
- Starknet hali hazırda verim açısından en yüksek performanslı L2'dir.
- En hızlı büyüyen geliştirici topluluğuna sahip olan Starknet, birden fazla bağımsız ekip tarafından inşa edilen birçok altyapı dahil olmak üzere en merkezi olmayan Rollup Stack’ine sahiptir.
- İlk Starknet Appchain çok yakında Mainnet’e geliyor.
Giriş
Ethereum üzerinde halka açık L2 zincirlerinde gerçek bir rönesans yaşanıyor. Özellikle Starknet, oyun, DeFi, NFT’ler, yapay zeka ve daha pek çok alanda heyecan verici kullanım durumlarını ele alan hareketli bir geliştirici topluluğuyla gelişiyor.
Belirli bir uygulamanın ihtiyaçlarına hizmet etmek üzere tasarlanmış uygulamaya özel blok zincirleri olan Appchain’lere duyulan ihtiyaç birkaç yıldır ortadaydı ve şimdi yeniden dikkat çekmeye başladı. StarkWare’in SaaS(Uygulamaya özel yazılım) teklifi StarkEx, bugün Ethereum üzerinde çalışan dYdX ve Sorare gibi en başarılı L2 Appchain’lere güç vermektedir. StarkEx bugüne kadar (Temmuz 2023) kümülatif işlemlerde yaklaşık 1 Triyon $’lık işlem gerçekleştirmiş ve 500 milyondan fazla tx işlemiştir. Starknet Appchain’leri, uygulamaların özellikler üzerinde daha iyi kontrol, daha düşük maliyet, daha büyük ölçek ve isteğe bağlı gizlilik elde etmek için Starknet’in bir örneğini uyarlayabileceği ısmarlama bir ortamdır. Starknet Stack, herhangi bir uygulamanın kendi Starknet Appchain’i izinsiz bir şekilde dağıtmasına izin vermeyi amaçlamaktadır.
Starknet Stack
Starknet’in yapı taşları geniş bir uygulama ve kullanım alanı yelpazesine sahiptir. Bunlar STARK kanıtları, Cairo programlama dili ve yerel Hesap Soyutlaması. Starknet’in Mainnet’te v0.12.0'a yükseltilmesiyle Starknet, TPS’ye göre en performanslı L2 haline geldi. Starknet’in diğer L2'lere ve özellikle EVM uyumlu L2'lere göre performans avantajı vardır. Starknet EVM’nin tasarımı ve uygulaması tarafından konulan eski kısıtlamalardan etkilenmez. Bundan dolayı benimsenmesinin zamanla artmasını bekliyoruz.
Yine de, bazı uygulamaların platformlarında daha fazla ince ayar gerektirmesi doğaldır. Starknet Stack bunu yapmalarına izin verecektir.
Starknet ekosisteminin ruhuna uygun olarak, önce gösterip sonra anlatmayı hedefliyoruz. Ancak ekosistemimizdeki heyecan verici geliştirme çabaları ve Stack’in evrimleşme hızı göz önüne alındığında, Starknet Stack’ine ilişkin mevcut bakış açımızı sunmaya karar verdik. Geliştirme çabaları Starknet ekosistemi tarafından yönlendirilmekte ve geliştirme ortaklıkları aracılığıyla Starknet Vakfı tarafından düzenlenmektedir.
Avantajlar
Starknet Stack’i, uygulamaların ısmarlama Starknet Appchain’leri oluşturmasına olanak tanır. Bunlar, Appchain’lerin genel faydalarını beraber getirecektir:
Bu uygulamalar, Starknet üzerindeki tıkanıklıktan korunma, kullanıcılarına daha iyi verim ve UX sağlayabilir.
Appchain’ler, kendi ücret piyasası mantığı gibi genel zincirde desteklenmeyen özellikleri uygulamakta potansiyel olarak özgürdür. Genel ağın bakış açısından, Appchain’lerdeki bu yeni özellikler çok değerli deneylerdir. Bunları bir Appchain’de yapmak, diğer Appchain’e veya genel ağa taşınabilecek değerli sonuçlar verecektir.
Bu faydaların ötesinde, Starknet Appchain’lerin ek faydaları olacaktır. Starknet, konsensus, blok zinciri parametreleri ve veri kullanılabilirliği dahil olmak üzere çeşitli parametreleri yapılandırma seçeneği ile en ölçeklenebilir Rollup’tır.
Merkeziyetsizlik
Starknet Stack, hızla en merkezi olmayan L2 stack haline geliyor. İzinsiz blok zincirleri, ağ güvenliği ve esnekliği elde etmenin bir yolu olarak merkeziyetsizliğe odaklanır. Starknet Vakfı, Starknet için bu özelliği elde etmeye odaklanmıştır.
“Merkezi olmayan bir stack, ağı daha güvenli, esnek, şeffaf, ölçeklenebilir ve yenilikçi hale getirir. Tek bir hata noktası yok, tek bir varlığa bağımlılık yok, kara kutular yok ”
Diego Oliva
CEO, Starknet Vakfı“Starknet, Stack’in organik olarak merkeziyetsizleşmesini sağlıyor. Farklı ekipler çekirdek bileşenlerin optimize edilmiş versiyonlarını üretiyor, bunlar daha sonra resmi sürümlere (LambdaClass Rust VM) geri dönüş yolunu buluyor veya tamamen yeni bileşenler ortaya çıkarıyor”
Nicolas Bacca
Kurucu Ortak ve CTO, Ledger
Madara
Starknet Stack’in merkeziyetsizliğinin son örneklerinden biri Madara Sequencer(Sıralayıcı)’dır. Substrate temeline sahip ve bu nedenle doğrudan merkeziyetsiz konsensüs mekanizmalarını kullanıyor. Topluluk geliştirme çalışmaları Şubat 2023'te başlamıştır. Mühendislik çabası, bugüne kadar (Temmuz 2023) 740'tan fazla taahhüt ve 400'den fazla birleştirilmiş PR üreten 45 topluluk geliştiricisini içermektedir. Bu çaba, genel Starknet ile uyumlu, yapılandırılabilir bir mempool ve daha fazlasına sahip bir Sequencer üretti.
LambdaClass
Starknet Appchain’lerin başlatılmasına olanak tanıyacak Stack’in oluşturulmasına yönelik kayda değer çaba da LambdaClass (V0.12.0'daki iyileştirmelerde de önemli bir rol oynamıştır) tarafından yapılan çalışmadır. LambdaClass, sonunda bir kanıtlayıcı, bir sıralayıcı, bir yürütme motoru ve bir ağ gezgini içerecek bir Starknet Stack oluşturuyor. Yakın gelecekte, bu farklı bileşenler Starknet Stack’inin diğer bileşenleriyle entegre edilebilir ve çalışan bir Starknet örneği haline getirilebilir.
Topluluk tarafından, Topluluk için geliştirildi.
Starknet ekosistemi, Stack’teki her bir bileşenin birden fazla muadiline sahip olmayı amaçlamaktadır. İşte farklı ekiplerin ve geliştirdikleri altyapının bir örneği:
Stack’in temel bileşenlerine ek olarak, bir Appchain’i çalıştırmak için gerekli olan önemli tamamlayıcı parçalar ve hizmetler vardır (aksi belirtilmedikçe hepsi üretimdedir):
- Blok kaşifleri: Starkscan, ViewBlock, Voyager, and LambdaClass’ Explorer (geliştirme )
- Indexerlar: Apibara, Checkpoint, TokenFlow
- API servisleri: Alchemy, Infura, Blast API, Lava, and Chainstack
- Köprüler: LayerSwap, Orbiter, StarkGate
- Fiat on-ramps: Banxa, Ramp
- Cüzdanlar: Argent, Braavos, Cartridge and Metamask’s Snap (Eylül 2023'de geliyor.)
- Etki alanına özel uygulama geliştirme framework: Dojo (Oyun)
- Oracles: Pragma and RedStone
Starknet Stack Cairo tarafından desteklenmektedir. Rust benzeri ve ergonomik olan en son sürümü, geliştirici topluluğu tarafından büyük bir heyecanla karşılandı.
“Hiç Rust yazmamış biri olarak, birkaç hafta önce Rust’a başladım ve Cairo sözleşmeleri yazmada Solidity kadar verimliyim. Sözleşmeler arasında mantık paylaşımı (çok yakında!) ve yerleşik fuzz-testing özelliklerini de eklediğimde, akıllı sözleşmeler yazmak için tercih ettiğim ortam olacak!”
Moody Salem
Solidity Geliştirme Lideri, Uniswap
Genel amaçlı bir akıllı sözleşme dili olan Cairo, kanıtlanabilir hesaplamalar üretme avantajı ile tarihteki en hızlı büyüyen blok zinciri geliştirici ekosistemlerinden biri tarafından kullanılmaktadır. Uygulamalar, ortak olmak, işe almak veya dış kaynak kullanmak için Starknet geliştiricileri bulabilir.
“Starknet’in ekosistemi erken dönem Ethereum’a benziyor. Geliştirme ve inovasyona yönelik merkezi olmayan yaklaşımı ile alandaki en iyi yetenekleri kendine çekiyor”
Itamar Lesuisse
Kurucu Ortak ve CEO, Argent
Önümüzdeki Yol
Starknet Stack, devam eden bir çalışmadır ve yıllar içinde gelişmeye ve iyileşmeye devam edecektir. Ancak bugün Starknet Appchainleri, StarkWare tarafından işletilen barındırılan bir hizmet olarak çalıştırılabilir. Aslında, ilk Starknet Appchaini çok yakında Mainnet üzerinde kapalı bir beta hali ile başlayacak.
LambdaClass, Nethermind ve StarkWare gibi Starknet ekosistemi geliştirme ekiplerinin yanı sıra Uygulamaya özel Rollup sağlayıcılarının da Appchain barındırma hizmetleri sunmasını bekliyoruz. Appchainler, Stack’in hangi bileşenlerini kendilerinin çalıştıracaklarını ve hangilerini bir barındırma hizmeti (örneğin StarkWare’in SHARP’ı) aracılığıyla çalıştıracaklarını seçeceklerdir. Tamamen açık kaynaklı bileşenlere veya tescilli teknolojiye güvenmeyi seçebilirler. Appchain’lerin güzelliği de burada yatıyor. Her uygulama kendi optimum seçimlerini yapacaktır.
Appchain’ler, Ethereum üzerinde bir L2 olarak başladı, ancak uzun süre orada kalmayacak. StarkWare 2021 yılında L3 kavramını tanıttı. Daha iyi ölçeklendirme ve daha düşük gaz/tx elde etmek için Starknet Appchain’lerinin L3'e geçeceğine ve bu nedenle L2 genel Starknet üzerinden çalışacağına inanıyoruz.
Özet
Starknet Stack kayda değer bir büyüme hamlesini başlattı. Performansı, güvenliği ve ifade gücü sayesinde Appchain alanına hakim olmasını bekliyoruz. Bu Stack’in hızlı gelişimini sağlayan, gelişen Starknet geliştirici ekosistemi, onu geliştirmeye ve giderek daha fazla uygulamanın çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaya devam edecektir.
