Thalidomide Faciası
Thalidomide, doktor reçetelerinden eksik olmadığı yıllarda düzinelerce ülkede yaklaşık 10,000 bebeğin doğuştan sakat doğmasına ve 2000'in üzerinde bebeğin ölü doğmasına sebep oldu. İsmi günümüzde “facia” ve “tıp dünyasının kara lekesi” gibi söylemlerle anılan bu alman yapımı ilacın anne karnındaki bebeğe olan zararlı etkilerinin farkına varılmasını borçlu olduğumuz 1 bilim insanından bahsedeceğim.
Dr. Frances Kelsey, 1938 yıllında McGill Üniversitesi’nde farmakoloji üzerine master’ını tamamlamasının ardından kabul aldığı Chicago Üniversitesi’nde doktorasını bitirmişti ve profesör asistanı olarak görev almaktaydı. Daha 24 yaşında olması ve dönemin üniversite mezunu olan kadınların oranının %1'den az olduğu göz önünde bulundurulduğunda altına imzasını attığı öncü araştırmaların ne kadar değerli, ilham verici ve çığır acıcı olduğunu anlamak mümkün ayrıca dönemin Amerika’sının da Büyük Buhran’dan yaralı olduğunu unutmamak lazım. Kariyerine 1960 yılının başlarında FDA’de (Food and Drug Administration)çalışarak devam etti , ekibin en yeni lakin en eğitimli ve en tecrübeli elemanı olan Kelsey’nin görevi eczane raflarına konulacak ilaçların sağlığa uygun olup olmadığını onaylamaktı. Karşısına gelen ilaçların onaylanması genellikle rutin olarak görülse bile kendisi hepsini istisnasız test ederdi. 1960'ın sonbaharında önüne gelen Kevadon (Thalidomide) ilacının, hamilelerde bulantı için yaygın bir şekilde kullanıldığını fakat ilacın hamilelerde veya kadınlarda test edilmediğini farketmesi üzerine onaylamayı reddeder. Red kararı çatışmaları beraberinde getirir ve ilacın satılmasından para kazanmayı hedefleyen kesim Dr.Kelsey’e çokça baskı uygular. Bu süre zarfında Kelsey ilacı kendisi, rahminde bebek taşıyan dişi hayvanlarda test eder ve ilacı alan annenin karnındaki bebeklerin trajik fiziksel deformasyonlarla doğuştan sakat doğduğunu görür. Böylelikle gerçek gün yüzüne çıkmış ve o dönemde dünyaya gelen 10.000 doğuştan sakat, 2.000 ölü doğan bebeğin durumunun mevzubahis ilaç yüzünden olduğu bulunur. Kelsey bu olağanüstü kararlılığı ve bilim etiği ile 1962 yılında dönemin Amerikan Başkanı Kennedy’den ödül almıştır ve farmakoloji araştırmalarını kariyeri boyunca sürdürmüştür. Frances Oldham Kelsey bir biliminsanı olarak, düzenilerce ülkenin ilaç onaylama prosedüründe değişiklikler yapılıp daha güvenilir ve sıkı olmasını sağlamakla beraber ilaçlar üzerine yaptığı binlerce deneyle farmakoloji biliminde gelişime öncü olmuştur.
Küçük bir anektod: Kelsey, Chicago Üniversitesi’ne yaptığı başvuruya cevap olarak kabul mektubunda kendisine Bayan Frances yerine Bay Frances olarak hitap edilmiş, Chicago’ya geleceğini ve eğitime orda devam etmekten onur duyduğunu için yazdığı kabul mektubu cevabında kendisinin kadın olduğunu belirtmesi üzerine profesörünün nasıl bir kadını araştırma ekibine aldığı konusunda dehşete kapılması rağmen yeteneği, zekası ve bilgisiyle araştırma ekibinde kendine yer edinmesi zor olmamış, nitekim araştırma ekibinde doktorasını ilk alan Kelsey olmuştur.
Sonuç olarak Dr.Frances Kelsey olmasaydı ve o ilaç yaygınca kullanılmaya devam edilseydi bir süre boyunca değişen ilaç onaylama prosedürleri, farmakolojik deneylere karşı tutum değil yeni doğan bebeğin hangi kolunun, bacağının eksik olduğu, ölü doğan bebeğin annesinin kim olduğu olacaktı.
