2021 Yılı için 15 Kitap Tavsiyesi

1. Finite and Infinite Games

A Vision of Life as Play and Possibility

JAMES P. CARSE

Bu zarif ve küçük kitabında din bilgini Carse, iki tür oyundan bahsediyor. “Sonlu oyun”da bir kazanan ve bir son vardır. Amaç, zafere ulaşmaktır. “Sonsuz oyun”da ne bir kazanan vardır ne de bir son. Hedef, oynamaya devam etmektir. Carse, kazananı olmayan oyunların, işyerimizde ve ilişkilerimizde oynamaya alıştığımız, bir kazananı ve kaybedenleri olan oyunlardan çok daha yararlı ve yapıcı olduğuna inanıyor.

Ana Fikri: “Sonlu oyuncular, sınırlar içinde oynar. Sonsuz oyuncular, sınırlarla oynar.”

2. Talent is Overrated

What Really Separates World-Class Performers from Everybody Else

GEOFF COLVIN

Yaptıkları işte çok iyi olanlarla usta olanlar arasındaki fark nedir? Fortune dergisinden Colvin, kanıtları izliyor ve cevabın üç parçalı olduğunu keşfediyor: pratik, pratik, pratik. Ama pratiğin her şekli makbul değil. İşin sırrı, “istemli pratik”, yani bir işi tekrar tekrar, yüksek konsantrasyonla yapmak. Çok zaman nahoş ve sevimsiz olsa da etkisi inkar edilemez bir yöntem.

Ana Fikri: “İşinizde uzmanlaşmak şeklinde bir hedef koyarsanız, şu anda yapmadığınız her türlü şeyi anında yapmaya başlarsınız.”

3. Flow

The Psychology of Optimal Experience

MIHALY CSIKSZENTMIHALYI

Sevdiğiniz bir konuda çok çalışmak için Csikszentmihalyi’nin “optimal deneyimler” konusundaki bu çığır açan kitabından daha iyi bir argümanı kolay kolay bulamazsınız. Flow, kendimizi her şeyi kontrol ederken, yüce bir amaçla dopdolu ve müthiş bir konsantrasyon halinde bulduğumuz o nefes kesici anları tanımlıyor ve insanların en nahoş görevleri bile nasıl sevimli ve faydalı hale getirebildiklerini anlatıyor.

Ana Fikri: “Genellikle inandığımızın aksine hayatımızın en iyi zamanları pasif, algılarımızın açık olduğu ve rahatlatıcı anlarımız değildir. Gerçi sahip olmak için çok çabalamış isek bunlar da hoş anlar olabilir. Ama hayatımızın en iyi anlarını, genellikle bedenimizi veya zihnimizi, güç ve önem verdiğimiz bir işi başarmak için gönüllü olarak zorladığımızda yaşarız.”

Csikszentmihalyi’nin diğer fikirleri için şu kitaplarını da okuyabilirsiniz: Finding Flow: The Psychology of Engagement with Everyday Life; Creativity: Flow and the Psychology of Discovery and Invention Beyond Boredom

4. Why We Do What We Do

Understanding Self-Motivation

EDWARD L. DECI ve RICHARD FLASTE

1995 yılında Edward Deci, güçlü varsayımlarını genel okuyucu kitlesine kısa bir kitapla aktardı. Okunması kolay, açık bir dili olan kitapta Deci, kontrole dayalı bir toplumdaki kısıtlamaları ele alıyor, çığır açan deneylerinin kökenine iniyor ve hayatımızın her alanında özerkliği nasıl öne çıkarabileceğimizi gösteriyor.

Ana Fikri: “Birçok insanın sorduğu, ‘İnsanları öğrenmeye/çalışmaya/ellerinden gelenin en iyisini yapmaya/ilaçlarını içmeye nasıl teşvik ederim?’ gibi sorular yanlış sorulardır. Yanlıştır, çünkü motivasyonun insanların içinden gelen değil, insanlara dışarıdan empoze edilen bir şey olduğunu düşündürür.”

5. Mindset

The New Psychology of Success

CAROL DWECK

Stanford’dan Carol Dweck, on yıllara uzanan araştırmalarını iki kavramla özetliyor. İnsanların iki tür zihniyeti var. “Sabit zihniyet” sahibi olanlar, yeteneklerinin ve becerilerinin mermer üzerine kazındığına inanıyor. “Büyüme zihniyeti” ne sahip olanlar ise yetenek ve becerilerinin geliştirilebileceğine inanıyor. Sabit zihniyetliler her zorluğu, ifade ettikleri değerin sınanması olarak algılarken büyüme zihniyetliler bunları, kendilerini geliştirme fırsatı olarak kabul ediyor. Dweck’in mesajı şu: Büyüme zihniyetinden şaşmayın.

Ana Fikri: Kitapta ve www.mindsetonline.com sitesinde Dweck, sabit zihniyetten büyüme zihniyetine geçmek için üç öneride bulunuyor:

1. Sabit zihniyetinizin, dayanıklılığınıza zarar verme ihtimali olan sesine kulak kabartın.
2. Zorluklara yolunuza çıkan engeller olarak değil, kendinizi geliştirmenizi sağlayacak fırsatlar olarak bakın.
3. Büyümenin dilini kullanın. Mesela, “Bunu şu anda yapabileceğimden emin değilim ama zaman ve çaba göstererek öğrenebileceğimi düşünüyorum” şeklinde konuşun.

6. Then We Came to the End

JOSHUA FERRIS

Bu kara mizah dolu roman, Ferris’in ilk eseri aynı zamanda. Kitap, bir Tip X çalışma ortamında morallerin nasıl bozulabileceğine dair bir uyarı niteliği taşıyor. Chicago’daki ismi verilmeyen bir reklam ajansında insanlar iş yapmaktan çok, zamanlarını bedava verilen tatlıları tıkınarak ve ofis sandalyelerini döndürüp durarak geçirmekte, bir yandan da işten kovulmaktan korkmaktadır.

Ana Fikri: “Çiçeklerimizi, yaz günlerimizi ve bonuslarımızı alıp gittiler. Maaşlar da dondurulmuştu, işe alımlar da ve insanlar sökülüp parçalarına ayrılmış kuklalar gibi kapıdan uçup gidiyordu. Bizim için hâlâ devam eden tek bir şey vardı: işimizde yükselme umudu. Yeni bir unvan: Doğru, ama aldığımız değişmeyecekti. Güç, hemen hemen daima aldatıcıydı. Yönetimin ayaklanmayalım diye ağzımıza bir parmak bal gibi çaldığı ucuz bir yöntemdi. Ama o söz ağızlara düştü ve içimizden biri terfi etti, o kişi o gün biraz daha sessizdi, yemeği daha uzun sürdü, alışveriş çantalarıyla döndü, akşama kadar fısıl fısıl telefonla konuştu ve o gece istediği zaman çıktı. Biz ise Adaletsizlik ve Belirsizlik gibi derin mevzularda birbirimize e-posta yazıp duruyorduk.

7. Good Work

When Excellence and Ethics Meet

HOWARD GARDNER, MIHALY CSIKSZENTMIHALYI, WILLIAM DAMON

Acımasız piyasa şartlarında ve ışık hızıyla değişen teknolojiye rağmen nasıl “iyi iş” çıkarabilirsiniz? Şu üç temel noktadan hareket ederek: mesleğinizin misyonu, standartları veya “en iyi uygulamaları” ile kendi kimliğiniz. Bu kitap her ne kadar genetik ve gazetecilikten örnekler üzerine yoğunlaşsa da altını çizdiği görüşler, içinde bulunduğumuz değişim çağının baskısı altında kalan birçok mesleğe uygulanabilir nitelikte. Yazarlar, ayrıca web siteleri olan www.goodwork.org adresinde “iyi iş” çıkarmış kişi ve kurum örneklerini de yayımlıyor.

Ana Fikri: Diyelim ki günlük rutininiz standartlarınızı artık tatmin etmiyor ve sabah kalktığınızda işe gitmeyi hiç istemiyorsunuz. Ne yapardınız? Mevcut etki alanınızın dışına ulaşmak için sektörünüzden veya dışarıdan insanlarla gruplar veya forumlar kurun.  Mesleğinizin değerlerini sağlamlaştırmak veya yeni kural ve tüzükler geliştirmek için mevcut organizasyonlarla birlikte çalışın. Tavrınızı koyun. Tabii ki riskli ama ahlaki nedenlerden ötürü bir işten ayrılmak demek, mesleki hedeflerinizi terk ettiğiniz anlamına gelmez.

8. Outliers

The Story of Success

MALCOLM GLADWELL

Gladwell, kitabında yer verdiği, ustalıkla kaleme alınmış bir dizi çarpıcı hikaye ile “kendi kendini yaratan adam” fikrine hünerli bir çekiç darbesi indiriyor. Gladwell, başarının daha komplike bir şey olduğunu söylüyor. Kanadalı genç hokey oyuncularından, Bill Gates ve Beatles’a büyük başarılara imza atanlar, aslında kültür, zamanlama, nüfus ve şans faktörlerinin saklı avantajlarının ortak ürünü. Bu unsurların bir araya gelmeleri sonucunda alanlarında ustalaşıyorlar. Bu kitabı okumak, kendi yolunuzu yeniden değerlendirmenize yol açacak. Daha da önemlisi, bu avantajlardan mahrum bırakılan sayısız bireyi düşünerek ne kadar büyük bir insan potansiyeli israfı yapıldığını hesaplamaya başlayacaksınız.

Ana Fikri: “Saat dokuz-altı arasında bizi mutlu eden, ne kadar para kazandığımız değildir. Bizi mutlu eden, kendimizi gerçekleştirmede işimizin payının olup olmadığıdır. Size desem ki yılda yetmiş beş bin dolar ve mimar olarak çalışmak mı yoksa yılda yüz bin dolar ve hayatınızın sonuna kadar bilet kulübesinde çalışmak mı, hangisini seçersiniz? Ben ilkini seçeceğinizi tahmin ediyorum. Çünkü yaratıcı bir iş yaparken gösterilen çaba ve karşılığında alınan ödül arasında bir ilişki söz konusudur. Bu tür bir işte insan, bir özerklik ve derinlik hissi duyar içinde ki bu birçoğumuz için paradan daha değerlidir.”

9. Team of Rivals

The Political Genius of Abraham Lincoln

DORIS KEARNS GOODWIN

Goodwin, eğlenceli popüler tarih kitabında Abraham Lincoln’ü Tip I davranış kalıbına örnek olarak gösteriyor. Lincoln, hukuk ve siyasette ustalık düzeyine erişmek için var gücüyle çalıştı. Köklerini yüksek bir ülküye salan öyle bir liderlik tarzı geliştirdi ki, sonucunda kölelik kalktı ve ülke birliği bozulmadan kaldı.

Ana Fikri: Goodwin, Lincoln’ ün Tip I liderlik becerilerine ışık tutuyor. Bu becerilerden bazılarını şöyle sıralayabiliriz: 

Kendisinin zayıf olduğu alanlarda ondan daha iyi olan rakiplerini etrafında toplayacak kadar özgüveni sağlamdı. 

Başkalarının görüşlerini samimiyetle dinler, onlar sayesinde kendi komplike düşüncelerini oluştururdu. 

Sezar’ın hakkını gerektiğinde Sezar’a vermeyi bilir, suçu üstüne almaktan korkmazdı.

10. The Amateurs

The Story of Four Young Men and Their Quest for an Olympic Gold Medal

DAVID HALBERSTAM

Maddi bir ödül veya şöhret vaat etmeyen bir spor dalı için büyük fiziksel acılara ve yorgunluğa neden katlanılır ki? Halberstam’ın çarpıcı bir anlatımla kaleme aldığı kitabın kalbindeki soru bu. Kitap, 1984 Amerikan kürek takımı seçmeleri paralelinde içsel motivasyon olgusunun özüne büyüteç tutuyor.

Ana Fikri: “Sporcuları Princeton’a ne özel uçaklar getirdi ne de otobüsler. Bavullarını otobüsten inerken ellerinden alıp otel resepsiyonuna götürecek, önceden hazırlık yapıp onlara yemek zamanı sadece masaya oturup adisyonu imzalama işini bırakacak menajerleri yoktu. Onların dünyası, bir yerden bir yere otostopla gidilen, başkalarının yataklarında yatılan, başkalarının verdiği yemeklerle doyulan, berbat bir şekilde aç genç adamların üç-beş kuruş parayla döndürmeye çalıştığı bir dünyaydı.”

11. Punished by Rewards

The Trouble with Gold Stars, Incentive Plans, A’s, Praise and Other Bribes

ALFIE KOHN

Eski bir öğretmen olan Kohn, B. F. Skinner’ın “Bunu yaparsan şunu alırsın” tarzındaki davranış bilim teorisinin toplumca körü körüne bir inanışla kabul edilmesine bu kitabında tavır koyuyor. 1993 tarihli kitapta yazar, okul, iş ve özel yaşam üçgeninde harici motivasyon unsurlarına eğiliyor ve dünyanın onlarsız nasıl bir yer olacağını anlamaya çalışıyor.

Ana Fikri: “Ödüller insanları motive eder mi? Kesinlikle. İnsanları ödül kazanmak konusunda motive ederler.”Kohn, çocuk yetiştirme, eğitim ve davranış konularında tümü de son derece ilginç ve kışkırtıcı on bir kitabın yanı sıra sayısız makalenin de sahibi. Daha fazla bilgiyi yazarın web sitesinde bulabilirsiniz: www.alfiekohn.com

12. Once a Runner

JOHN L. PARKER

İlk baskısı 1978 yılında yapılan bu roman, hayranlarının yoğun ilgisi sayesinde ilk günkü kadar ilgi çekmeye devam ediyor. Kitapta Parker, uzun mesafe koşucularının psikolojisine sıra dışı bir açıdan bakıyor. Üniversite öğrencisi ve atlet Quenton Cassidy’nin hikayesi çerçevesinde yazar bizlere, ustalaşmanın bedelini ve ustalaşma hedefi gerçekleştiğinde duyulacak heyecan ve hazzı göstermeyi amaçlıyor.

Ana Fikri: “Gizli dini nedenlerle değil, yarışları kazanmak, daha hızlı yol almak için koşuyordu. Sadece arkadaşlarından değil, kendinden de daha iyi olmak için koşuyordu. Bir hafta, bir yıl öncekinden, saniyenin onda biri, bir santim, iki karış, bir metre daha iyi olabilmekti amacı. Üç boyutlu dünyanın (zaman, dördüncü boyut ise o da dahildi hesaba) getirdiği fiziksel kısıtlamaları aşmanın yollarını arıyordu. İçindeki zayıflığı, korkaklığı yenebilirse, gerisini dert etmesi gerekmeyecekti; çünkü gerisi kendiliğinden hallolacaktı.”

13. The War of Art

Break Through the Blocks and Win Your Inner Creative Battles

STEVEN PRESSFIELD

Pressfield’ın kitabı hem yaratıcı özgürlüğe giden yoldaki engellere dair bilgece bir meditasyon, hem de iyi bir şey yapmak için yola çıktığımızda beliren direnişi alt etmeye yönelik güçlü bir savaş planı. Ustalığa giden yolda bir sıçrama yapmak istiyorsanız işte o sıçramayı buldunuz.

Ana Fikri: “İnsan ırkı belki de özgürlüğe hazır değildir. Özgürlük atmosferi bizim soluyamayacağımız kadar incedir belki. Özgürlükle yaşamak o denli kolay olsaydı bu konuda böyle bir kitap yazmazdım elbette. Sokrat’ın çok uzun zaman önce gösterdiği gibi gerçek anlamda özgür bir birey, ancak kendi kendisinin ustası olduğu derecede özgür olabilir. Böyle bir çelişki var karşımızda. Kendi kendilerine hükmetmeyenler, kendilerine hükmedecek efendilere mahkumdur.”

14. Maverick

The Success Story Behind the World’s Most Unusual Workplace

RICARDO SEMLER

Çoğu patron kontrol manyağıdır. Semler ise ilk özerklik manyağı olabilir. Brezilyalı imalat firması Semco’yu bir dizi radikal aşama sonucunda baştan yarattı. Yöneticilerin büyük kısmının yetkilerini kısıtladı, iş unvanlarını kaldırdı, şirketin üç bin çalışanının kendi çalışma saatlerini belirlemesine, büyük kararlarda oy kullanmasına ve hatta bazılarının kendi maaşlarını belirlemesine izin verdi. Sonuç: Semler’in yönetiminde Semco, son yirmi yılda her yıl yüzde yirmi büyüdü. Bu kitap ve Semler’in daha yeni tarihli kitabı The Seven Day Weekend, bu devrimci ve etkili felsefeyi hayata nasıl geçireceğimize ışık tutuyor

Ana Fikri: “Semco’da herkesin kendi kendine yetmesini istiyorum. Şirkette işler tıkır tıkır — bilemiyorum, belki de bizim için en uygun sözcük bu olmayabilir– devam ediyor. Başta ben olmak üzere hiç kimseye bir bağımlılık söz konusu değil. Uzun seyahatlerden sonra iki kere gördüm ki odam taşınmış ve her seferinde biraz daha küçülmüş. Bundan gurur duyuyorum.”

15. The Fifth Discipline

The Art and Practice of the Learning Organization

PETER M. SENGE

Kurumsal yönetim konusunu ele alan klasikleşmiş kitabında Senge, okuyuculara özerk düşüncenin ve geleceğe dair görüşleri paylaşmanın sadece cesaretlendirilmekle kalmadığı, aynı zamanda kurumsal yapının sağlığı açısından yaşamsal öneme sahip olduğu “öğrenen şirketler” kavramını tanıtıyor. Senge’nin “beş disiplin” kavramı, Tip I davranış kalıbı için zekice, organizasyonel bir destek sunuyor.

Ana Fikri: “Kişisel ustalık düzeyleri yüksek olanlar, kendileri için en önemli sonuçları sürekli olarak alabilen kişilerdir. Bir sanatçı, bir sanat eserine nasıl bir gözle bakıyorsa onlar da kendi hayatına aynen o gözle bakarlar. Bu beceriye, ömür boyu sürecek bir eğitim sürecine gönüllü olarak girdikleri için sahip olurlar.”

İyi okumalar dilerim.

Tüm dileklerinizin gerçekleşeceği; sevdiklerinizle sağlıklı, mutlu ve huzurlu güzel bir yıl geçirmeniz dileğimle…