Akışkan Zamanda Startup Olmak
Zamanın deneyimi, kullanımı ve algısı kişiden kişiye göre değişiklik gösterse de teknik olarak her insan için eşit olan belki de tek şey zamandır. Zaman kavramı çoğunlukla mekan ve mekansal algıyla da ilişkili olmaktadır. Bu nedenle içinde bulunduğumuz mekan ve zamanın ruhunun da zaman algımıza etkisi olduğu ifade edilmektedir. İçinde bulunduğumuz ve yaşadığımız bu çağda zaman artık her zamankinden daha da akışkan hissedilmektedir (Bununla ilgili Bauman Akışkan Modernite kitabında detaylıca yazmıştır). Startuplar da bu çağın ruhuna uygun/adapte bir yapıdadır.
Bu yazıda yaşadığımız zamandan bahsederken hızlı ve akışkan olmanın özellikle startuplariçin neden bu kadar önemli olduğuna kısa ve basit şekilde değinmek istiyorum.
Kısa bir hikayeyle başlayacak olursak; trenin ilk icadıyla birlikte tren yollarının döşenmesi için bir kabileye giden kişiler kabile reisiyle görüşürler. Bu görüşmede kabile reisine yeni bir icadın olduğunu ve bunun gidilecek yere hızlı bir şekilde ulaştırdığını söylerler. Treni kabilenin olduğu yere getirmek isteyenler kabile reisine buradan şu şehre ne kadar sürede gidiyorsunuz der ve kabile reisi de 100 gün diye cevap verir. Treni bölgeye getirmek isteyen kişiler bu icatla 2 günde istedikleri yere gidileceğini söylediğinde kabile reisi ise şunu sorar? Peki geri kalan 98 günde ne yapacağız? (Cevaplar neler olabilir?)
Bu hikayeye aslında birçok yorum getirilebilir. Burada mevcutta yaşadığımız zaman ve mekanların burada ki örnekte olduğu gibi artık olabildiğince akışkan ve dinamik hale geldiğini vurgulamak istiyorum. Yaşadığımız bu zaman, hızla birlikte belirsizliği ve detayları gözden kaçırmayı da beraberinde getiriyor. Belirsizlik güvenli alana olan ihtiyacı ortaya çıkarıyor. Güvenli alana girmek ise konfora, yavaşlamaya ve esnekliğin kaybına neden olabiliyor. Bu çağa uygun davranış gösterenler belirsizliğin risklerini azaltarak konfor alanından çıkıp Startup kurabiliyorlar. Aslında buradaki hız ve belirsizliği Startuplarla bağlayabiliriz. Startupların en önemli özelliklerinden bazısı hız ve esnekliktir bu nedenle de startuplarda genellikle çoğu şey belirsizdir. Çünkü hız ve akışkanlığın yapısın belirsizliği getirmektedir. Sisli bir yola girmişçesine bu belirsizliği her startupın yaşaması muhtemeldir. Ancak hızlı hareket etme ve esneklikle birlikte oldukça hızlı ivmelenme potansiyelini de sahiptir. Startuplar bu esnekliği ve dinamikliğiyle belirsizliklerin üstesinden gelebilir ya da avantaja çevirebilir. Zaten bu noktada da unicorn şirketler ortaya çıkıyor diyebiliriz. İyi ilerleyen bir startup ortalama ilk 5 yılındaki büyüme hızı bu ve benzeri nedenle oldukça yüksek seyredebilir. Çünkü bu çağın akışkan ruhuna uygun olarak hızlıdır ve esnektir. Ancak belirsizliklerden kurtulmak adına güvenli alana (rutinleşme) girerek yavaşlarsa dinamikliğini ve esnekliğini de kaybetmeye başlar ve büyüme hızı da yavaşlar. Burada artık belirsizlik azalmaya ve birçok unsur yerleşmeye başlar. Elbette her aşamada aynı hızda kalmaya çalışmak da oldukça riskli olacaktır zira plansız ve önlemsiz aşırı hız detayları görmeye de engel olarak risklerin gözden kaçmasına neden olabilir. Bu nedenle startupların her aşama ve büyüme (hız) için iyi bir planları olması beklenir. Risklerin neler olduğunu incelemesi buna karşı önlemlerin alınması gibi durumlar startuplar için oldukça önemlidir.
Geleneksel işletme modellerinde; bir cafe, bakkal/market, pastane gibi işletme açan müteşebbisler genellikle müşterilerini bir mekanda (sınırlı olan) zamanı harcayarak beklerler. Bu modelde ana unsur; bir mekanda belirli saat dilimlerinde zaman harcayarak beklemektir. Oysa içinde bulunduğumuz zamanda (çoğunlukla) beklemek (bazı açılardan) oldukça geride kalmaya neden olabilen bir duruma sebebiyet verir.
İçinde olduğumuz bu zaman her şeyin hızlandığı ve bir anlık durağanlığa ve beklemeye göz yummayan bir özelliğe sahiptir. Startuplar hatta insanlar ve yapılar için de bu durum böyledir. Olabildiğince planlı ve hızlı hareket edilmesi, içinde yaşadığımız bu zamanın özelliğidir. Zira bu zamanda 1 dakika 1 dakikaya eşit değildir. Bazen bir dakika ile kaçırdığınız uçağı saatlerce beklemek zorunda kalabilirsiniz. Ya da bir dakika geç kaldığınız sınava bir yıl sonra yeniden girebilirsiniz. Bu nedenle bu çağda özellike startuplar (aslında hepimiz) için akışkan zaman içinde ne yapılacağını planlamak ve hızlı hareket etmek önemli olmaktadır.
Özetle startuplar günümüz ekonomik ve teknolojik yapısı için oldukça uygun ve büyülü yapılardır. Hız, esneklik, teknoloji gibi unsurlarla birlikte oldukça hızlı ivmelenme potansiyelleri vardır. Elbette bununla eş olarak özellikle hız ve esneklik unsurunun yapısı gereği büyük riski de içinde barındırırlar…
Abdurrahman Çam
