Artık Yıl ve Artık Gün Hakkında Bilinmeyenler
Romalılar, 16. yüzyıldaki bir papa ve dünyanın güneş çevresinde dönme rejimi… Artık yıl ve artık günümüzün olmasının nedenleri bunlar.
Bugün 29 Şubat 2024. Bugün artık bir gün ve bu yıl artık bir yıl. 4’ün katı olan yıllar artık yıl olur ancak bunun istisnası 100’ün katı olan yıllar. 100’ün katı olan yıllar, 4’ün katı oldukları halde artık yıl olmazlar. Bunun da bir istisnası var. :) 400’ün katı olan yıllar artık yıl olurlar. Bu işleyişin 2000 yıllık bir geçmişi var.
Dört yılda bir 29 Şubat’ı yaşamamızın nedeni, Dünya’nın dönüşüyle ilgili iki farklı zaman döngüsünden kaynaklanıyor.
Artık yılda fazladan bir günün olmasının nedeni, her ikisi de dönüşle ilgili olan iki temel zaman döngüsünün olmasıdır. Birincisi, Dünya’nın kendi ekseni etrafında bir kez dönmesi için gereken süredir; bu 24 saattir, yani bir gündür. İkincisi, Dünya’nın Güneş etrafında dönmesi için geçen süredir; yani 365. 24 gün.
Her yıl ortaya çıkan bu ekstra 0.24 günü telafi etmek için insanoğlu bazı ayarlamalar yapmak zorunda kaldı.
İki bin yıldan fazla bir süre önce, Roma imparatoru Jül Sezar’ın bilimsel danışmanları yılların mevsimlerle düzgün bir şekilde hizalanmadığını, yani takvimle mevsimlerin uyumunu kaybettiğini fark ettiler. Bu durumu imparatora bildirdiler. Bunun üzerine Sezar M.Ö. 45 yılında bundan böyle her dört yılda bir yıla bir gün eklenmesine karar verdi.
Tek sorun Jülyen takviminin meydana gelen yavaş kaymayı tam olarak hesaba katmamasıydı çünkü artık zaman tam olarak günün çeyreği değil, günün 0,24’üydü. Arada yine bir günün yüzde biri kadar bir fark kalıyordu.
Bu küçük gibi görünen fark asırlarca fark edilmedi. Ta ki 1582 yılında Papa 13. Gregory’ye bu durum bildirilene kadar. Bilim insanları papaya takvimin mevsim geçişlerine göre tam olarak 10 gün geride kaldığını ilettiler.
Oluşan 10 günlük farkı kapatmak ve Dünya’nın dönüşüne yetişmek için papa, o yılın ekim ayından 10 gün çıkarmaya karar verdi. 4 Ekim 1582’den 15 Ekim 1582’ye atlandı. Aradaki 10 gün takvimden çıkarıldı.
Bu sorunun tekrar yaşanmaması ve Gregoryen (Miladi) takvimin Dünya’nın dönüşüyle tam uyumlu hale gelmesi için, Papa’nın gökbilimcileri hesaplamalar yaptılar. O andan itibaren dörde tam bölünebilen her yılın, 400’e tam bölünemeyen her yüzyıl sonu hariç olmak üzere, artık yıl olarak kalması gerektiğini hesapladılar. Yani örneğin 1600 ve 2000 artık yıllardı, ancak 1900 değildi.
O gün bu gündür, Gregoryen takvim, bugün daha çok bilinen ismiyle Miladi takvim sorunsuz işliyor. Britanya ve kolonileri gibi Katolik olmayan ülkeler 1752 yılına kadar Gregoryen takvimini benimsemediler ve o yıla kadar bu takvimle oluşan farkı kapatmak için 11 günü çıkarmak zorunda kaldılar.
Bildiğimiz gibi diğer kültürlerin Güneş ve Dünya yerine ayın döngülerine dayalı farklı takvimleri var. İslami Hicret takvimi 354 günden oluşur ve geleneksel Çin ay takvimi gibi her dört yılda bir fazladan bir gün ekler. Bu durum, Çin Yeni Yılı, Ramazan ayı ve Kurban Bayramı gibi kutlamaların her yıl aynı günlere denk gelmemesi anlamına gelir.
İlk olarak ozgurblogger.com’da yayınlanmıştır.
