Birleşik Krallık Nedir Ne Değildir?
Bu yazıda belli bir dönem üzerinde güneş batmayan imparatorluk olan Birleşik Krallık yönetimine ve idari yapısına kısa bir göz atacağız.
Öncelikle çoğu kişinin zihninde karışıklığa yol açan İngiltere, Büyük Britanya ve Birleşik Krallık kavramlarını inceleyelim.
Konu hakkında bilgisi olmayan kişilere göre bu üç isim de aynı ülkeyi temsil etmektedir. Ancak durum biraz farklı. Bu üç ismi tanımlamaya Birleşik Krallık’dan başlayabiliriz.
BİRLEŞİK KRALLIK
Britanya takım adaları ülkelerinden olan İngiltere, Galler, Kuzey İrlanda ve İskoçya’nın oluşturduğu krallığa Birleşik Krallık diyoruz.
BÜYÜK BRİTANYA
Büyük Britanya ise Kuzey İrlanda İskoçya, Galler ve İngiltere’nin yurt edindiği Britanya Takım Adaları’nın en büyüğüne verilen isimdir. Bu tabire İrlanda adasının kuzeyinde yer alan Kuzey İrlanda ülkesi dahil olmaz.
İNGİLTERE
Büyük Britanya adasının yüz ölçümü ve nüfus olarak en büyük ülkesidir. Krallığın nüfusunun %85'i İngiltere’de yaşamaktadır.
Coğrafi kavramlardan bahsettikten sonra şimdi krallığın yönetim yapısından konuşabiliriz.
Yukarıda da yazdığım üzere Krallık 4 ülkeden meydana gelmektedir. İngiltere, Galler, Kuzey İrlanda ve İskoçya. Bu 4 ülkeden İngiltere hariç diğer devletlerin kendi parlamentoları ve hükümetleri vardır. Ancak bu parlamentolar ve hükümetlerin yetkileri sınırlıdır. Ulusal güvenlik, savunma, dış politika, anayasa ve vatandaşlık gibi konularda Birleşik Krallık parlamentosuna bağlıdırlar.
İngiltere’nin ise kendine ait bir parlamentosu ve hükümeti bulunmaz. İdari birimlerden oluşan bir devlettir. Bunun nedeni ise krallığın parlamentosunun ve hükümetinin doğrudan İngiltere idaresini oluşturmasıdır.
Birleşik Krallığın yöneticisine monark yani hükümdar ismi ile hitap edilir. Şu anki monark Kraliçe II. Elizabeth’tir. Kendisi krallık tarihinin en uzun hüküm süren monarkı olmuştur. Babası VI. George’nin ölümü ile 6 Şubat 1952 yılında tahta çıkmış ve 67 yıldır devletin değişmez monarkı, yasamanın ayrılmaz parçası, yargının önderi, krallık ordularının baş kumandanı ve inancın savunucusudur. Aynı zamanda monark 15 üyesi bulunan İngiliz Milletler Cemiyeti ülkelerinin de devlet başkanıdır.
Kraliçenin görevleri yasama yürütme ve yargı çerçevesi içerisinde ele alınır. Krallıktaki her iş, Taç yani monark adına yapılır. Mahkemelerden devlet dairelerine, kolluk güçlerinden kabine ve parlamentoya kadar her iş Taç adına yapılmaktadır. Her ne kadar bu önemli görevler kraliçenin elindeymiş gibi gözükse de tamamen semboliktir.
Britanya monarkı hüküm sürer fakat yönetemez.
Monarkın yasama kapsamında görevleri, parlamentoyu toplantıya çağırmak ve açılış konuşmasını yapmak, parlamentonun dağıtılmasını veya dağıtılma kararını onaylamaktır. Bu görevler neticesinde verilen kararlar monarkın kendisine ait değil parlamento ve hükümetin tavsiyesi sonucunda verilen kararlardır. Monark parlamento ve hükümetin isteğini ret edemez, parlamentodan geçmiş olan tüm yasaları onaylar.
Monarkın yürütme alanındaki görevleri, başbakanı seçmek ve atamak, başbakan istifalarını kabul etmek, bakanların, yargıçların, başpiskoposların ve üst düzey kilise yöneticilerinin atamasını yapmaktır.
Diğer konularda olduğu gibi bu konularda da tamamen bağımsız değildir. Seçimi kazanan kişiyi başbakan olarak atar, bakanları başbakanın isteğine göre seçer. Aynı zamanda monarkın veto, değiştirme, danışma, yardım ve uyarı gibi hakları da vardır ancak bu haklar yine tamamen simgeseldir.
Monarkın ve hanedan üyelerinin siyasi görüşleri kamuoyuna açıklanmaz, hanedan üyeleri politik tartışmalara girmez, hakları olsa da oy kullanmazlar.
Yargı alanında monarkın etkisi ise, mahkemeler yargılamalarını Taç ve ülke adına, Anglo-Sakson hukukuna göre yaparlar.
Monark aynı zamanda Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetlerinin başkumandanıdır. Silahlı kuvvetlerin resmi adı His\Her Majesty’s Armed Forces olarak geçer. Ancak diğer konularda olduğu gibi ulusal güvenlik karalarını da parlamento ve Savunma Bakanlığı verir monark ise sadece verilen kararı onaylar.
Şimdi ülkenin asıl yönetim kurumu olan parlamentoya bir göz atalım.
Birleşik Krallıkta iki parlamento bulunur. Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası’dır.
Avam halk demektir. Avam Kamarası’nın üyeleri halk tarafından seçilen milletvekilleridir. Klasik meclis görevlerini yerine getirir.
Lordlar Kamarası’nın üyeleri ise atama yolu ile yer edinir. Bu kamaranın başında monark vardır. Lordlar Kamarası, Avam Kamarası’nın üst merciidir. Avam Kamarasından çıkan kararların Lordlar Kamarası’nın onayından geçmesi gerekmektedir. Lordlar Kamarası’nın sunulan kararları ret etme hakkı sınırlandırılmıştır. Bir karar en fazla 3 kez ret edilebilir bu yaşanırsa Avam Kamarası kararı direkt olarak monarkın önüne sunabilme hakkına sahip olur.
İşte Birleşik Krallık böyle işliyor. Her ne kadar kraliyet ailesi yönetimdeymiş gibi gözükse de aslında sadece sembolik olarak çalışıyor.
