Bilimsel Metodun 6 İlkesi
Okuduğumuz bir makalenin, çalışmanın ya da birisinden öğrendiğimiz bir bilginin bilimsel olup olmadığını anlayabilmemiz için bilimsel metodun ne olduğunu öğrenmemiz gerekir. Bilimsel Metot Nedir? sorusuna cevap verebilmeye başladığımız zaman da tüm bu bize gelen bilgi akışını doğru şekilde değerlendirebiliriz. Bu yazımda da bilimsel metodun 6 ilkesinden bahsedeceğim.
Bir örnek ile bilimsel metodu incelemeye başlayalım. Diyelim ki bir araştırmacı olarak öğrencilerin çevrim içi yapılan derslere katılma düzeyleri ile dersteki başarı seviyelerini karşılaştırmak istiyorsunuz. Bu araştırmanızın bilimsel sayılabilmesi için uygulamanız gereken 6 ilke vardır:
1-) Ampirik Olarak Test Edebilme
Araştırmanızın bilimsel olması için öğrencileri gözlemleyebilmeniz gerekir. Hipotezinizi “Derse katılım arttıkça dersteki başarı da artar.” şeklinde kurduğunuzu düşünürsek bu hipotezinizi test edebilmek için öğrencileri gözlemlemeniz, derse katılım seviyelerini ölçmeniz ve ek olarak da dersten aldıkları notları incelemeniz gerekir. Tüm bunları yapabiliyorsanız bilimsel metodun ilk ilkesine uyuyorsunuz demektir.
2-) Tekrarlanabilirlik
Diyelim ki araştırmanızı öğrenciler için sadece bir dönem gerçekleştirdiniz ve araştırmanız bitti. “Tekrardan bu araştırmayı yapmam mümkün değil!” diyorsanız araştırmanız bilimsel olmayacaktır çünkü bilimsel metodun 2. ilkesi tekrarlanabilirliktir. Öğrencileri sadece bir dönem gözlemleyerek hipotezinizin geçerli olduğuna karar verdiniz diyelim. Peki, araştırma daha uzun süreye yayılırsa hipotez geçerli olmaya devam edecek midir yoksa tek bir defaya mahsus mu bu sonuçlar hipotezinizi destekleyecek şekilde ortaya çıktı? Örneğin 1 yıl daha öğrencileri gözlemlersek hala geçerli diyebilir miyiz? Araştırmanızda bunu yapabilmeniz bilimsel metodun 2. ilkesi olan tekrarlanabilirliğe de uyduğunuzu gösterir.
3-) Nesnellik ve Araştırmacıdan Bağımsız Olmak
Derse katılım süresi ile dersteki başarı seviyelerinin karşılaştırmasını yapmak istiyorsunuz ve bu araştırmanız için bütün süreci nesnel olarak ortaya koyabilmeniz gerekir. Örneğin dersteki başarıyı nasıl ölçüyorsunuz ya da dersteki başarı nedir sizin araştırmanıza göre? Sınavlarda alınan notlar üzerinden mi derste X öğrencisi başarılıdır diyorsunuz yoksa başka etkenler de mi var? Araştırmanızın sizden bağımsız olması, yani nesnel olması gerekir ki bilimsel metoda uyabilsin.
4-) Şeffaflık
Bilimsel metodun 4. ilkesi ile bazı araştırmalarda çelişkiler yaşandığını görebiliriz. Örneğin yapılan bir araştırmanın verileri herkesin görebileceği bir şekilde sunulmayabilir ve bu durum araştırmaların bilimsel olmasını engeller. Tıpkı öğrencilerin derse katılım sürelerini ölçtükten sonra araştırmamızı yazarken bu veriyi saklarsak olacağı gibi… Şeffaflık ilkesine göre araştırmamızı herkesin inceleyerek tekrar gerçekleştirebileceği şekilde ortaya koymamız gerekir. Bu sayede bizim yaptığımız araştırmayı başka bir okulda başka öğrenciler üzerinden tekrarlayabilirler.
5-) Yanlışlanabilirlik
Araştırmamızı yaparken başta ortaya koyduğumuz hipotez şuydu:
Derse katılım arttıkça dersteki başarı da artar.
Bu hipotezi test edebilmemiz için hipotezimizin yanlışlanabilir olması gereklidir. Belki de derse katılım arttıkça dersteki başarılar azalıyordur ve bunu ortaya koyabilmek hipotezimizi yanlışlayabildiğimiz anlamına gelir. Bu sayede de bilimsel metodun 5. ilkesi olan yanlışlanabilirliğe uymuş oluruz.
6-) Mantıksal Olarak Tutarlı Olmak
Bilimsel metoda uyabilmek için kabul etmemiz gereken son ilke ise mantıklı olarak tutarlı olabilmektir. Araştırmamızın hipotezini ortaya koyduktan sonra araştırmamızı yaptık diyelim ve bulduğumuz sonuçlara göre derse katılım oranı arttıkça dersteki başarı azalıyor. Bu durumda “Derse katılım başarıyı azaltıyor çünkü ders sınavına hazırlanmak için vakit kalmıyor.” diyerek ilk başta ortaya koyduğumuz hipotezimizi değiştirmeye çalışmamalıyız. Bu durum mantıksal olarak tutarlı olmamıza engel olur ve çalışmamızın bilimselliğine şüphe düşürür.
İşte bu şekilde… Yapacağınız araştırmalarda bilimselliğe yaklaşabilmek ve daha kaliteli çalışmalar ortaya koyabilmeniz için uymanız gereken 6 ilkeyi sıralamış olduk. Umarım yapacağınız çalışmalarda size yardımcı olabilir yazım :)
Başka bir yazımda görüşmek üzere,
Sevgilerle
Kaynak: Coursera, Quantitative Methods
