Bir Şehir Neden Kapatılır? KKTC’deki Maraş’ın Hikayesi
Birleşmiş Milletler’in kararı ile hayalet şehre dönen güzel Maraş’ın yeniden yerleşime açılma kararı ile ilgili çalışmalar, Türkiye tarafından büyük destek görüyor.
Kuzey Kıbrıs Türk Cummhuriyeti’nde 46 yıldan bu yana kapalı olan Maraş bölgesinin kamuya açık sahil şeridi halkın kullanımına açıldı.
KKTC topraklarında bulunan Maraş’ın hikayesi internette pek çok kaynakta var, ancak 46 senedir unutulmuş ve bugünlerde tekrar gündeme gelen bölgenin hikayesini ben de kalemim döndüğü kadar anlatmak istiyorum.
Geçmişte Akdeniz’in Las Vegas’ı olarak bilinen, bir çok ünlü kişinin tatil beldesi olan Maraş, neden sessizliğe gömüldü?
Türk Silahlı Kuvvetleri’nin 1974'teki Kıbrıs Barış Harekatı’ndan sonra Maraş, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nin aldığı karar uyarınca hem yerleşime hem de iskâna kapatıldı, askeri bölge ilan edildi. Yani anlayacağımız sade bir dille şu denilmek isteniyor; Düşünün ki bir arazi var tapulu, barış harekatı ile hakkını alıyorsun, ama hakkını sana yar etmeyen bir üst kurum var. Hakem diyordu ki, evet burası senin, ama izin vermiyorum kullanamazsın. Peki neden?
1974’teki savaş öncesinde büyük çoğunluğu Rum olmakla birlikte Yahudi ve Ermeni yerleşimcilerin de bulunduğu bölgede 46 yıldır hayat yok. Bölgeye Türklerin yerleşmesi istenmiyordu. Daha doğrusu bir mübadele fikri bölgede yaşayanları korkutuyordu.
O günden beri bölgeye Türk ve BM askeri dışında kimse giremiyor. İçeride kullanımda olan sadece BM’ye ait bir bina ve Türk askerine ait bir orduevi var.
Maraş, 1963–1974 yılları arasında en hareketli günlerini yaşadı. Geçmişin adeta Las Vegas’ıydı. Zamanının Elizabeth Taylor, Marilyn Monroe gibi şöhret isimlerini ağırlamıştı.
O dönem Maraş’ta 10 bin yataklı 45 otel ve 60 apartman tipi otel bulunuyordu. Rum turizminin yüzde 58’i bu bölgedeydi. 3 bin ticari birim, 99 eğlence merkezi, 143 Yönetim ofisi, 4 bin 649 özel ev, 21 banka, 24 tiyatro ve sinema, 380 bitirilmemiş inşaat, İngilizce, Yunanca ve Türkçe 8 bin 500 kitabın olduğu bir kütüphane bulunuyordu.
KKTC’de 18 Haziran 2019'daki Bakanlar Kurulu toplantısında 1974'ten bu yana kapalı olan Maraş’ın açılması konusunda adım atılarak uzman ekiple bilimsel envanter çalışması yapılması kararı alındı.
Temmuz 2019'da bölgede yapılan ilk envanter çalışmasına KKTC Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Kudret Özersay da katılırken Başbakan Tatar da incelemelerde bulundu.
46 yıldır kapalı olan ve “Hayalet Şehir” olarak da anılan Maraş, yıllardır devam eden Kıbrıs müzakerelerinde pazarlık konusu oldu.
Türk tarafının iyi niyetli adımları neticesinde Maraş’ın defalarca yeniden yerleşime açılma girişimi oldu, ancak her seferinde Rum kesiminin uzlaşmaz tavrından dolayı sonuçsuz kaldı.
Maraş, 1980 ve1990'lı yıllarında defalarca masaya getirilmiş olmasına rağmen, Rum kesiminin karşı çıkması sebebiyle neticeye kavuşturulamadı.
MARAŞ VAKIF ARAZİSİDİR
Belgelerle hatırlatmakta fayda var; Maraş, aslında tapulu vakıf arazisidir.
Kıbrıs Vakıflar İdaresi (EVKAF) başkanı İbrahim Benter:
‘Lala Mustafa Paşa’nın, Kıbrıs’ı fethettikten sonra o bölgedeki arazileri kendi parasıyla satın alarak vakfettiğini ve 300 yıl bu araziler vakıf arazisi olarak kullanıldığını kaydederek, “Orada cami ve türbeler var. Fakat İngiliz idaresi döneminde hukuka aykırı bir şekilde bu araziler Rumların ve kilisenin üzerine geçirilmiştir. Aslında Rumlara ve kiliseye mülkiyet hakkı değil kullanım hakkı verilmişti, İngilizler de bunu itiraf etmişti. Dolayısıyla kapalı Maraş yüzde 100 vakıf arazisidir. Bizim elimizde bunu ispat eden tüm vakıf senetleri ve İngiliz tapuları vardır. Ümidimiz kapalı Maraş’ın kullanıma açılması ve vakıf arazisi olarak kullanılmasıdır.” ifadelerini kullanmıştı.
Türk ve Rum kesimlerinde uzlaşamamasının esas sorun kaynağı Mülkiyet meselesidir.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, Maraş ile ilgili alınan kararın ardından sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, “Uzun zamandır atıl kalarak içimizi sızlatan güzel Maraş’ı, hakkaniyete ve hukuka uygun bir şekilde açıyoruz.” ifadesini kullandı.
Kullanıma açılan bölgede hiçbir özel mülkiyet bulunmadığından mağduriyet yaşanmayacağı belirtildi.
Ayrıca envanter sonucu, bölgede mülkü olan Rum kesiminin mülk hakları her zaman bakidir ifadesi kullanıldı.
Askeri ve sonuç olarak güç odaklarının inatlaşmasının, haklının hakkını alamaması, hakkaniyetli davranışın vuku bulmasının engellenmesi sonucu, güzel Maraş’ın karanlığa ve sessizliğe gömülmesine, Türk kesimine bölgeyi yar etmemek için yoğun bir çaba sarfedildiği aşikar.
İlerleyen günlerde bu sorunun sorun olmaktan çıktığını, mülk sahiplerinin haklarını alması ile neticelenmesini ve Maraş’ın KKTC’de tekrar turistik bir cennet olduğunu görmeyi umarak yazımı tamamlıyorum.
