Bir Kişilik Teorisi
Eric Berne ve Transaksiyonel Analiz Kuramı
Eric Berne, 1910 yılında Montreal’de doğmuştur. Tıp eğitimi ile beraber Edebiyat, Halkla İlişkiler ve Antropoloji alanlarında da eğitim alan bir psikiyatristtir. 1957 yılında yayınladığı “Psikoterapideki Ego Durumları” ve “Transaksiyonel Analiz” makaleleriyle görüşlerini ortaya koymuştur.
Kuramın Amacı
Kuram, uyumsuz davranışları ve bu davranışların nedenlerini açıklayabilmek amacıyla üretilmiştir. Böylece davranışın analizi yapılır ve uygun terapi yöntemi belirlenir.
Kuram üç varsayım temelinde şekillenmektedir:
•Her insan, duygusal gelişimini sürdürmek ve özerklik kazanmak ile ilgili eğilimlere sahiptir.
•Her insan, karşısına çıkan olaylarda bir seçim yapar.
•İnsanlar, yaşamlarının akış yönünü değiştirebilme yeteneğine sahiptir.
Temel Kavramlar
|Ego Durumları
Hayatlarımızın çeşitli evrelerinde çocuk, yetişkin ya da ebeveyn gibi düşünür ve davranırız. Berne de kuramını insanların bu ego durumları üzerine temellendirmektedir.
’’Öyle zamanlar olur ki, karakterimin değişik parçalarına şaşkınlıkla bakarım. Bir sürü insandan oluşmuşum gibi gelir ve o anda olduğum kişinin önde olduğunu, bir süre sonra da olduğum kişinin yerini bir başkasına bırakacağını bilirim. Ancak gerçek olan hangisidir? Hepsi mi, yoksa hiçbiri mi?’’ (Somerset MAUGHAM)
Ebeveyn ego-durumu;
Çocukluk yaşantımız süresince ebeveynler de olmak üzere karşılaştığımız tüm otorite figürleri bu ego durumunu yaratır. Yaşamlarımızın ilk yılları, ebeveynlerimizin ve otorite figürlerinin davranışlarını ve düşüncelerini zihnimize kayıt etmekle geçer. Olayları ele alış şekillerini, tepkilerini izler ve kaydederiz.
Yaşımız büyüdüğünde ve bu ego durumu ortaya çıktığında, çocukluk yıllarında kaydettiğimiz tüm bu davranışlar bizim tutum ve davranışlarımızı oluşturur.
Ebeveyn ego durumlarının iki türü bulunur:
a) Eleştiren Ebeveyn: Ailelerimizin önyargılı düşünce ve inançlarından kaynaklanan ebeveyn ego durumudur.
b) Koruyucu/Kollayıcı Ebeveyn: Bakım vermekten sorumlu; sevgi gösteren, destekleyici, güven verici ego durumudur.
Yetişkin ego-durumu;
İnsanların mantıklı yönünü oluşturan ego durumudur. Böylece çevremizi ve yaşadığımız olayları objektif bir bakışla ele alır ve değerlendiririz. Ayrıca yetişkin ego durumu, şimdinin gerçeklerini ele alır ve duruma göre değerlendirme yapar.
Çocuk ego-durumu;
İnsanların 0–7 yaş süresince yaşadıklarının, zihinlerindeki yerini oluşturur. Tüm çocukluk dönemi yaşantıları çocuk ego durumunu yaratır.
Yaşımız büyüdüğünde ve çocuk ego durumu ortaya çıktığında tüm tutum ve davranışlarımız yıllar önce çocukken sergilediğimiz davranışların kopyası olarak gerçekleşir.
Çocuk ego durumunun iki türü vardır:
a) Doğal Çocuk: Bu ego durumu spontane tarafımızı oluşturur. Oyuncudur ve duygusaldır. Yaratıcılığın kaynağıdır.
b) Uyarlanmış Çocuk: Ebeveynin gözetimi altında hissedildiği ego durumudur. Tepkiler ebeveynlerin istediği yönde ortaya çıkar.
•Başkalarının sözleriyle hareket eden evetçi çocuk ya da
•Başkalarını önemsemeyen isyancı çocuk olarak.
Kişiler Arası İletişim Birimi: Transaksiyonlar
Kişiler arası ilişkilerimizde uyarıcı ve tepkiden oluşan ve transaksiyon adı verilen birimler vardır. İletişim sırasında bizim tarafımızdan gelen tepkiler ve karşı taraftan gelen tepkiler arasında hatlar ve etkileşimler vardır. Etkileşimlerimiz, daha önce bahsedilen ego durumlarının iletişim sırasında ortaya çıkması ile şekillenir. Ortaya çıkan ego durumlarına göre kişiler arası iletişimimizin türü belirlenir. Bazı zamanlarda uygun ego durumları ortaya çıkar ve kişiler iletişim sürecinden memnun kalır. Ancak bazı zamanlarda da ego durumları çakışabilir ya da uygunsuz olarak ortaya çıkabilir. Bu durumda ise kişiler, iletişimden memnun kalmaz ve kopukluk yaşanır.
Transaksiyonların üç temel iletişim kuralı vardır:
1. Tamamlayıcı transaksiyonlar
2. Kesişen transaksiyon
3. Gizil düzeyde gerçekleşen transaksiyon.
Paralel (tamamlayıcı) Transaksiyonlar: Bizim tepkimiz ve karşıdakinin tepkisi tutarlı olduğunda ortaya çıkar. Karşıdakine söylediğimiz şeyin ve cevabın tutarlı olmasıdır.
Aşağıdaki görselde görüldüğü gibi iki taraf da aynı ego durumu üzerinden iletişim kurmaktadır. Bir taraf yetişkin benlik ile iletişime geçer ve diğer taraf da aynı benlikten cevap verir:
Kesişen Transaksiyonlar: Bu durumda gönderdiğimiz uyarıcının beklediğimiz yönde cevap almadığı görülür. Eğer taraflar ego durumlarını değiştirmezlerse iletişimlerinde kopukluk gözlenebilir.
Aşağıdaki görselde kesişen bir transaksiyon iletişim biçimi gösterilmiştir. Bir taraf ebeveyn benliği ile iletişime geçer ve karşı tarafın çocuk benliğine seslenir. Fakat karşı taraf yetişkin benliğinden cevap verir. Bu durumda ebeveyn benliği ile seslenen kişi çocuk benliğinden cevap alamadığında çelişki oluşur:
Gizli Transaksiyonlar: Bu iletişim türünde taraflar iki ego durumunu ile hareket eder. İletişimde taraflar, birbirlerine aynı anda iki mesaj gönderir. Asıl ifade edilen mesajın altında gizli ve açıkça ifade edilmeyen mesaj vardır. Sözlü ve sözsüz iletişimin çeliştiği görülür.
Aşağıdaki durum gizli transaksiyona örnek oluşturur. Yetişkinden yetişkine kurulmuş bir iletişim gibi gözükse de aslında altta gizli bir mesaj yatar. Buradaki ‘sakladım’ ifadesi, kişinin karşı tarafı aslında bir çocuk gibi gördüğünü ifade ediyor olabilir:
Transaksiyonel Analiz Terapisi
Tüm terapi, ego durumlarının ne zaman ortaya çıkması gerektiği ve bunun kontrolü üzerine odaklanır. Kişiler, terapi süresince ego durumlarını kontrol etmeyi ve ortaya çıkma zamanlarını doğru bir şekilde ayarlayabilmeyi hedef edinir. Bu şekilde kişi, yaşantısının hakimiyetini geri kazanabilmektedir.
“İnsanlar dünyaya prens ve prensesler olarak gelirler ancak daha sonra kurbağaya dönüşürler. Tedavinin amacı da insanların yeniden prens ve prenses olmalarına yardımcı olmaktır (Eric BERNE).
Kaynakça:
https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/71258/mod_resource/content/0/10-TA.pdf
