Neden Yüksek Lisans Yapmalıyım?

Sosyal Bilimler Alanında Yüksek Lisans Yapmak için Nelere Dikkat Edilmeli?

Bugünlerde 2020–2021 akademik yılı için lisansüstü başvurularının açıldığını görünce yüksek lisans başvuru ve hazırlık aşamasında olanlar için bir yazı hazırladım. Dilerseniz en yakın dönemde ya da sonraki yıllar için başvurmadan önce incelemek isteyebileceğiniz bu yazıyı sonuna kadar okuyup yorumlarınızı benimle paylaşırsanız çok sevinirim.

Bu görsel Canva programında hazırlanmıştır.

Günümüzde üniversite sayısının artması, bilgiye erişimin daha demokratik ve uygun olmasıyla üniversitelerin kalitesinin düştüğünü ya da çevrimiçi kaynaklardan bilgi alarak kendinizi geliştirebileceğinizi düşünebilirsiniz. Size katılıyorum fakat çevrimiçi kaynaklardan alacağınız bilgilerin çoğunda temeli anlatılmayan kavramlardan ibaret olabilmektedir.

Her bölüm için aynı ifadeyi kullanmak nasıl doğru olmazsa burada her çevrimiçi eğitimin yetersiz olduğunu söylemek de doğru olmayacaktır. Ayrıca, yüksek lisans programlarının temeli akademisyen adaylarının yetiştirilmesi ve alanında derinlemesine bilgi verilerek karşılığında akademiye katkı yapılmasıdır. Günümüzde tezsiz programlarda kısmen akademik kaygı taşıyan, sektörel yoğunluklu programlar da geliştirilmiştir.

Benim sizlere aktarmak istediğim sosyal bilimlerde yüksek lisans neden ve nasıl yapılmalı sorusunu cevaplandırmak olacaktır. Ben şu an Marmara Üniversitesi Pazarlama Bilim Dalı’nda tezli yüksek lisans öğrencisiyim ve ilk senemi bitirmek üzereyim. Kendi deneyimlerim üzerinden yüksek lisans hakkında bilgiler aktarmak istiyorum.

Neden Yüksek Lisans?

Yüksek lisans için birçok sebebiniz olabilir. En genel sebepleri aşağıda sıralamak istiyorum.

• Lisans bölümünüz yetersiz kaldığı için veya istemediğiniz bir bölümü okuduğunuz için,
• Kendinizi farklı bir alanda geliştirmek,
• Akademik kariyer yapmak,
• İş başvurularında daha avantajlı olmak,
• İlgi alanınız hakkında derinlemesine bilgi sahibi olmak vb. sebepler için yüksek lisans yapabilirsiniz.

Bu genel sebeplerin dışında, okulu seviyorsunuzdur, farklı konularda ve yetkinliklerde kendinizi geliştirmek istediğiniz için bile yapabilirsiniz?

Lisans Eğitimim Biter Bitmez Yüksek Lisans Yapmalı Mıyım?

Eğer lisans dönemin bitmiş veya bitmek üzere ise, sektör profesyonellerine danışabilirsin. Eğer işletme gibi sosyal bilimlerin alanına giren iş yerlerinde çalışmak istiyorsan sektörde staj yapabilir veya bir dönem çalışabilirsin. Gerçek iş hayatını görmen yüksek lisansta alacağın derslerin kıymetini daha iyi gösterecektir.

Akademik kariyer düşünenler için kendi sektörlerini tanımaları için bir müddet çalışmalarını veya staj yapmalarını öneriyorum çünkü akademi ve sektör birbirinden ayrılmaz bir parçadır. İki tarafın da ortak işbirliği sayesinde gelişim gösterilmektedir. İş hayatı uygulama alanıdır, sahasıdır.

Hangi Üniversite, Hangi Programı Seçmeliyim?

Öncelikle yüksek lisans programlarının bir anabilim ve bilim dalı altında eğitim verdiği unutulmamalıdır. Bu sebeplerden dolayı hangi bilim dalı üzerine eğitim almak istediğinizi belirlemiş olmanız gerekiyor. Daha sonrasında şehir tercihinizi yaparak üniversiteleri sıralamanız gerekmektedir.

Üniversiteler arasında ana bilim dalları altında ismen birbirine yakın bölümler olabilir. Bu durum sizi yanılgıya götürebilir, çok dikkatli olunmalı! Örneğin, pazarlama, global pazarlama, üretim yönetimi ve pazarlama alanları birbiri ile bağlantılı olsa da mutlaka ayrıştığı noktalar vardır. Her bölümün amacı, ders içeriği ve öğretim kadrosunu mutlaka incelemelisiniz. Mümkünse mezun öğrenciler ile iletişime geçerek yorumlarını alabilirsiniz.

Photo by Brett Jordan on Unsplash

Tezli mi Tezsiz Program mı Seçmeliyim?

Bilim dalınızı ve olabilecek bölümleri sıraladınız. Şimdi sıra geldi bu programların tezli ya da tezsiz olanaklarını değerlendirmeye. Bu arada her bölümün aynı anda hem tezli hem de tezsiz programları olmayabilir.

Özel ve vakıf üniversitelerinde tezli ve tezsiz programlarının ücretli olduğu, devlet üniversitelerinde ise tezsiz programlarının ücretli olduğunu belirtmekte fayda vardır. Devlet üniversitelerinde tezli programlar bilimsel çalışmaların artırılması için Bakanlar Kurulu kararınca ücretsiz ve harçsız olarak sunulmaktadır.

Tezsiz programlar: Tezli programa göre daha az sürer ve sorumlulukları biraz farklıdır.

• 2 veya 3 dönem devam etmektedir.
• ALES şartı aranmaz (Bazı programlarda Yabancı Dil Belgesi istenilebilir).
• Sektör profesyonelleri için daha uygundur.
• Yoğunlukla akşam programları seçenekleri vardır.
• İlgili alanda derinlemesine teorik ve pratik eğitim verilir.
• Dönem projesi ile mezun olunur.

Tezsiz yüksek lisans programları, sertifika programları ile bir tutmak büyük bir yanlış olacaktır. Maalesef ülkemizde birçok üniversite ve bünyesinde yüksek lisans programları açılmasıyla birlikte gereken hassasiyetlerin korunmadığı çok aşikârdır. Bu durumdan dolayı uzun dönem sertifika programlarının tezsiz yüksek lisans seviyesinde verilmesiyle algılanan kalitesi düşmektedir. Unutulmamalıdır ki düşük kaliteli eğitim veren kurumlar olduğu kadar yüksek kaliteli eğitim kurumları da vardır.

Tezsiz programlarının tercihinde dikkat edilecek birkaç husus vardır:

• Mezunlar.
• Stratejik sektörel ve akademik ortaklıklar.
• Öğretim görevlisi kadrosu.
• Kampüs yeri ve ulaşım.
• Ücreti ve ödeme koşulları.

Tezli yüksek lisans programları: tezsiz yüksek lisanslarından farklı olarak biraz daha geniş kapsamlıdır.

• 2 dönemi ders 2 dönemi tez aşamasıdır (2 dönem daha uzatılabilir).
• ALES ve Yabancı Dil Belgesi aranmaktadır (Bazı programlarda farklılık gösterebilir).
• Program özelinde giriş sınavı ve/veya mülakat yapılmaktadır.
• Yoğunlukla gündüz programları seçenekleri vardır.
• İlgili alanda derinlemesine akademik ve sektörel eğitim verilmektedir.
• İlgili alanda bir tez yazımı ve kabulüyle mezun olunur.

Tezli yüksek lisans programları, ilgili alanda farklı perspektiflerden ve uygulama alanlarından eğitimler verilmektedir. Lisans dönemindeki gibi seçmeli ders seçenekleri ile ilgili alanlarınıza özel dersleri seçebilirsiniz. Bu derslerde akademik kariyeri daha uzun olan akademisyenlerin derslerinize girmesi daha muhtemeldir. Bu programın temel beklentileri arasında sizin akademik kariyeri ve bir akademisyen mesleğini düşünmenizi öngörmektedir.

Bu yüzden tezli yüksek lisans programında verilen eğitimler esnasında sizden istenen ödev ve projelerde akademik yazım, araştırma yetenekleri, farklı bağlantılar arasında eleştirel düşünebilme kabiliyetleri ve bilime katkı yapma arzusu beklenmektedir.

Bu programda istenen yabancı dil puanı düşük olsa bile, araştıracağınız kaynakların çok büyük bir kesimi İngilizce kaynaklar olacağı için İngilizce okuma ve araştırma yeteneğinizi geliştirmeniz gerekecektir.

Bu programın belki de bahsedilmeyen ama en önemli gerekliliği bana göre sabretme ve uzun vadeli düşünmedir. Nedeni ise, ödev ve projeler için yüzlerce kaynağı tarayabilmeli, bir süzgeçten geçirerek adeta bilgiyi damıtarak öz halinde verilmesi gerekir. Hipotezlerinizin desteklenmesi için veya bir kavramın kaç farklı dönemde nasıl tartışıldığını aktarabilmeniz için literatüre dönüp detaylıca incelemeniz gerekmektedir.

En temelden günümüze kadar olan tüm süreçlerin detaylıca verildiği ve üzerine akademik bir kariyer inşa edebileceğiniz bir programdır. Tez yazarak bilime katkı sağlayabilir, gelecek nesiller için kendinizden bir iz de bırakabilirsiniz. İlgili alanda tezli yüksek lisans yapmak araştırma yeteneklerinizin geliştiğinin de bir göstergesidir. İş mülakatlarında başvurduğunuz pozisyon için sizi diğer adaylardan daha iyi bir konuma yerleştirebilir.

Karar Vermekte Zorlanıyorum, Ne Yapmalıyım?

Eğer hangi alanda yüksek lisans programını tercih etmen gerektiği ile ilgili endişe duyuyorsanız, belki de karar vermeniz için biraz erken olabilir. Programa dahil olduktan sonra bırakmaktansa mümkün olduğunca programın tanıtım günlerine katılıp bilgi almayı deneyebilirsiniz.

Öğretim görevlileri ile irtibata geçip ya da müsaade etmeleri durumunda misafir öğrenci olarak derse girebilirsiniz. Mutlaka istekli olarak girilip eğitim alınması gereken programlardır. Lisans eğitim seviyesi ülkemizde bir iş bulabilmenin ön koşulu olmuş durumdadır fakat yüksek lisans seviyesinde ise gerçekten o bölümde olmak isteyenlerin kıyasıya mücadele ederek geldiği bir programdır.

Halihazırda bir işte çalışıyorsanız ve şirketiniz yüksek lisans programları için üniversitelerle anlaşmalı ise mutlaka değerlendirmenizi öneririm. Bu tarz fırsatlar her zaman insanın ayağına gelmez. Hem işvereniniz hem de yöneticilerinizin gözünde her daim öğrenen ve uygulayan bir insan olmak size artı puan kazandıracaktır. Unutulmamalıdır ki programa girdikten sonra öz motivasyonunuz programa devam etmeniz için en önemli unsurdur.

Not: Bu bölümde yüksek lisans programları hakkında genel bir bilgi vermeye gayret ettim. Her üniversitenin ve enstitünün kabul şartları ve uygulamada nasıl bir eğitim verdiği değişmektedir. Bu yüzden mutlaka seçtiğiniz üniversite ve bölümleri kriterlerine göre sınıflandırmanızı ve kabul şartlarına göre hazırlanmanızı tavsiye ederim. Soru, öneri ve görüşleriniz için bana her zaman omer_uzmez@hotmail.com mail adresimden ulaşabilirsiniz.