Dünyanın En Değerli, ‘’Anlamsız’’ Eseri ve Sahibi: Jackson Pollock
İnsanlar, hissettiklerini ifade edebilmek adına yıllar boyunca, boyalara, danslara, müziğe; başka bir deyişle, hissettiklerini sığdırabilecekleri her sanat formuna başvurarak kendini ifade etme arayışı içinde bulundular. Zaman içinde, sanatın konusunu ve işlenişini değiştiren durumlar aracılığıyla, sanatçılar bize hissettiklerini o dönemin koşullarıyla anlatmaya çalıştılar.
“Sanat, aynı anda kendimizi keşfetmemizi ve kaybetmemizi sağlar.” Thomas Merton
Sanat tüketicileri, farklı sanatçıların tarihi ve başvurdukları yeni tekniklere büyük bir ilgi besliyor. Yeni bakış açıları sayesinde sundukları ile sanat dünyasını süsleyen dünyanın her yerinden binlerce ressamımız var.
Soyut dışavurumculuk hareketi, İkinci Dünya Savaşının hemen ardından başladı. Amerika kökenli bu hareket, dünya çapında bir etki oluşturmayı başardı. Zaten, New York şehrini sanat dünyasının merkezi haline getiren de bu hareketti. Bu hareketin adı, Alman dışavurumcu ressamların kendini inkar etmenin yarattığı, duygusal yoğunluğun birleşiminden meydana geldi. Soyut dışavurumcu Hareket aynı zamanda anarşik, asi ve hatta nihilist bir imaja sahipti.
“Yeni ihtiyaçlar yeni teknikler gerektirir. Modern sanatçılar kendilerini ifade etmenin yeni yollarını buldular. Modern sanatçılar uçakları, radyoları, atom bombasını Rönesans dönemi ressamlarıyla aynı şekilde ifade edemezler.” Jackson Pollock
Jackson Pollock
Soyut dışavurumculuk akımının konusu geçtiği zaman, aklımıza ilk gelen ressamlardan birisi olan Paul Jackson Pollock Ocak 1912’de Cody, Wyoming’de dünyaya gelmiştir. Jackson Pollock, etkili bir Amerikalı ressam ve sanat dünyasındaki soyut dışavurumcu hareketin arkasındaki lider güçtü. Pollock, yaşamı boyunca hatırı sayılır bir şöhrete sahipti. Jackson Pollock’un özel olmasının arkasındaki neden; modern sanat tarihindeki en radikal soyut tarzlardan birini geliştirmede, çizgiyi renkten ayırmada, çizim ve resim kategorilerini yeniden tanımlamada ve resimsel alanı tanımlamak için yeni araçlar bulmasında yatıyor.
Babası LeRoy Pollock, bir çiftçiydi ve daha sonra hükümetin arazi araştırmacısı oldu. Jackson Pollock, Arizona ve Chico, California’da büyüdü. Pollock, erken yaşlarında babasıyla yaptığı geziler sırasında Yerli Amerikan kültürünü deneyimledi. Jackson Pollock, Amerikan Yerlilerinin sanatını kasıtlı olarak taklit veya takip ettiğini hiçbir zaman kabul etmemiş olsa da, sanatındaki benzerliklerin muhtemelen “ilk anılarının ve coşkusunun” bir sonucu olduğunu kabul etti.
“Resimlerimin bir merkezi yoktur. Her yer eşit öneme sahiptir.” Jackson Pollock
Jackson Pollock 1929 yılında New York’ta bulunan Öğrenci Sanatçılar Birliği’nde öğrenim gördü. Bu okulda etkisi altında kaldığı bölgesellik akımından dolayı, 1930'un başlarında bölgesellik etkisinde çalıştı; muralist bir ressam olan Digo Rivera’dan ve 20. yüzyılın edebi ve sanatsal akımı olan sürrealizmin, fantastik imgeler ve bilinç altı gibi belirli yönlerinden etkilendi.
Kasım 1939'da New York City’taki Modern Sanat Müzesi, Picasso: 40 Yıllık Sanatının 344 eserini ve savaş karşıtı olan ünlü duvar resmi Guernica'yı içeren ‘’Picasso: Sanatının 40 Yılı’’ adlı önemli bir Picasso sergisi düzenledi. Sergi, Pollock'un daha önce Amerikan sanatı lehine reddettiği Avrupa modernizminin ifade gücünü tanımasına neden oldu. Ardından, obsesif çalışmayla yeniden rafine edilmiş yeni bir yarı soyut, totemik kompozisyon stili oluşturmaya başladı.
“Bugünün ressamları kendileri dışında bir nesneyle çalışmak durumunda değillerdir. Modern ressamların çoğu kendi iç dünyalarından beslenerek enerjiyi ve hareketi resmederler.” Jackson Pollock
II.Dünya Savaşı'nı izleyen yıllarda, özellikle New York'ta, sanata yeni radikal yönler getiren yeni bir sanatsal öncü hareket ortaya çıktı. Savaş ve sonrası, soyut dışavurumculuk olarak bilinen hareketin temelini oluşturuyordu. Jackson Pollock, diğer soyut dışavurumcuların yanı sıra, insanın mantıksızlığının ve savunmasızlığının endişeli bir şekilde farkında, modern yaşamın coşkusunu ve gerekliliklerini kronikleştiren soyut sanatla ilgili endişelerini dile getirdi.
Jackson Pollock, 1940'ların ortalarında, yüzyılın en orijinal eserlerinden birini temsil eden ve Amerikan sanatının gidişatını sonsuza dek değiştiren ünlü 'damla resimlerini' tanıttı.
Zaman zaman; yeni sanat biçimleri, doğanın kendisindeki yaşam gücünü ortaya çıkartabilirken ,diğerleri insanların tuzaklarına, bedende, endişeli zihin ve yeni ürkütücü modern dünya fikrini uyandırabilirler.
“Sıradan ressamların kullandığı nesneleri kullanmaktan gitgide uzaklaşıyorum. Ben demir çubuk, mala, bıçak, kırık cam kullanmayı tercih ediyorum.” Jackson Pollock
Jackson Pollock eserlerini üretmek için, tuvallerinin çoğunu sabitlenmek yerine ya yere yerleştirildi ya da bir duvara yasladı. Jackson Pollock, bu şekilde boyanın kutusundan damlamasına izin vereceği bir stil kullandı. Geleneksel boya fırçasını kullanmak yerine bıçak, mala ya da sopalarla resimlerine derinlik kattı. Bu resim biçimi, sürreal hareketle benzer bağlara sahipti, çünkü sanatçının duyguları, ifadesi ve ruh haliyle doğrudan bir ilişki içindeydi ve tasarladıkları eserlerin arkasındaki duygularını sergiledi.
Pollock'un radikal yöntemleri ve artan itibarı hızla medyanın dikkatini çekti. Ağustos 1949'da Life dergisi şu soruyu soran bir uzun metrajlı hikaye yayınladı: "Jackson Pollock: Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan en büyük ressam mı?" Metin, hem alaycı hem de saygılıydı. Pollocki, 1950'li yıllarda kariyerinin en zirvedeki dönemini yaşadı ve eserlerini çok yüksek fiyatlara sanatseverlere ulaştırabildi. Bu ticari tanınma her ne kadar halkın kabulüne işaret etse de — Pollock, sanatının yönünü ve kabulünü sürekli olarak sorguladı.
Ardından; Pollock, bu dönemde, aniden damla stilini terk etti. Pollock'un 1951'den sonraki çalışmaları, astarsız tuvaller üzerine siyahla boyanmış bir koleksiyon da dahil olmak üzere daha koyu renkliydi. Bu tablolara Black Pourings' denildi ve onları New York'taki Betty Parsons Galerisi'nde sergilediğinde hiçbiri satılmadı. Ancak daha sonra Pollock, renk ve figüratif öğeler kullanmaya dönerek daha ticari bir galeriye taşındı.
1960’larda Jackson Pollock, sanat dünyasının en önemli figürlerinden biri ve ortaya çıkmaya başlayan avangart tarzların mucitlerinden biri olarak görülüyordu. Diğer birçok ünlü figür gibi, Jackson Pollock’un alkolizmle mücadelesi gibi kişisel hayatında yaşadığı sorunlar, onun "yıldız" şöhretine katkıda bulundu. Ve bir araba kazasında öldüğünde meydana gelen erken ölümü de, bugün sanat dünyasında hala tanınan efsanevi statüsüne katkıda bulundu.
Jung ve Pollock
Sanat ve özel hayatında bu gelişmeler yaşandığı sırada; Pollock, bir yandan da gençliğinden beri mücadele verdiği alkol ve psikolojik sorunlar nedeniyle Jung ekolünü benimsemiş bir psikoterapist olan Dr. Joseph Henderson’dan yardım almaktaydı. Pollock’un hayatının gidişatını incelediğimizde bu desteğin çok da etkili olmadığını söyleyebiliriz. Ancak, Pollock’un doktoruyla olan ilişkisi onun sanat hayatındaki kimliği ve tarzı açısından farklılık yaratmıştır. Tedavi amaçlı katıldığı terapilerde Jung’un kuramlarından etkilenmiş olan Pollock resimlerinin altyapısını Jung’un kuramının temel kavramları sayabileceğimiz kolektif bilinçaltı, arketipler (gölge, persona, anima/animus, ben(self)) ile oluşturmuştur. Bu konunun üstünde biraz daha fazla durmak istiyorum çünkü Pollock’un tarzını anlayıp, eserlerini yorumlamak için Jung’un rolünü ve kuramını anlamak çok önemlidir. [1]
Ama, Polluck’un sanat hayatını etkileyen bu terimler nelerdi ? Freud’un öğrencisi ve Analatik Psikoloji’nin kurucusu olan Carl Gustav Jung, Freud gibi bilinçaltı ile ilgilenmiş olmasına rağmen konuyu ele alış biçimi açısından Freud’tan ayrılır diyebiliriz.[1]
Jung’a göre kişinin bilinçaltı sadece bireyin öznel deneyimleri ile şekillenmez. Kişinin içinde bulunduğu toplum, aynı kültürü paylaşan insanların deneyimleri ve atalarının geçmişte edindiği tecrübeler kişinin bilinçaltını şekillendirmede önemli rol oynar. Bu sayede insanın kollektif bilinçaltı şekillenir ama durum bununla sınırlı değildir. Jung, kolektif bilinçaltı ile şekillenenen ve nesilden nesile geçtiği düşünülen dürtülerimize, duygu ve davranışlarımıza “arketip” adını vermiştir. Ayrıca sayıca çok olan arketipleri “kendilik” (İngilizce adıyla ‘”the self” yani kişinin bilinç ve bilinçaltının birleşimi), “anima” (erkeklerde bulunan kadınsı yön)/ “animus” (kadınlarda bulunan erkeksi yön), “persona” (topluma kendimizi sunduğumuz kimliğimiz) ve “gölge” (bastırılmış duygu ve düşüncelerden oluşan karanlık yönümüz) olarak 4 ana gruba ayırmıştır.
Artık, konumuza yani sınırları, tarzıyla birlikte ortradan kaldıran ressamımız Pollock’a dönebiliriz. Bahsettiğim gibi, Pollock’un sanatında Carl Jung’un kolektif bilinçaltı terimi ve arketipleri önemli bir yere sahipti. Kendisinin “Resmin kaynağı bilinç dışıdır.” sözü de sanatında Jung’un izlerinin bulunduğunu kanıtlar bir söylemdir. Daha iyi açıklayabilmek için sizinle Sürreyla Öztürk Kamışoğlu’nun Jackson Pollock ve Jung İlişkisi isimli tezinde yer alan örneği paylaşmak istiyorum. [1]
Portreye ilk baktığımızda Picasso’nun ve Kübizm akımının izlerini görmemiz muhtemeldir ama tablo, Jung’un kuramı üzerinden incelendiği zaman başka birtakım detaylar göze çarpmaktadır. “Jackson Pollock ve Jung İlişkisi” adlı tezde eser, Jung kavramlar üzerinden şöyle yorumlanmıştır: “Kadının ay ile temsil edildiği ve Daireyi Kesen Ay Kadın adlı eserin de bilinçdışı ve bilinç kavramlarının birbiriyle olan iletişimini ele alır. Pollock, bu tabloyu resmederken negatif animasını dışarı vurarak, kadınlarla olan problemlerini işlemiştir.” [1]
№5 ve Soyut Dışavurumculuk
Jackson Pollock, bu hareketin önde gelen katılımcılarından biri olarak kabul ediliyor. 1948'de №5'i yaratarak sanat sahnesine tam bir başlangıç sinyali getirmeyi başardı . №5, Pollock'un boyadığı en pahalı ve ünlü sanat eseri oldu. Bu resim aynı zamanda Soyut Dışavurumculuğun özü olarak kabul edildi.
№5'teki Karmaşık Stil
Jackson Pollock'un bu sanat eseri için kullandığı stil, sıvı boyaların kullanılmasıydı. Tuval üzerine boya kullanmanın geleneksel tarzından uzaklaşmaya karar verdi. №5, üzerine serpiştirilmiş çok miktarda sarı ve kahverengi boya ile görülebilir. Pollock, bu tabloyu kendi duygularıyla yaratmak için kişiliğinden ilham aldı ve sıvı boyaların geleneksel kullanımından uzaklaştı.
Tablonun düzeni, tabloyu izleyenlerde yuvaya benzeyen bir hava yaratıyor, farklı duygulara yön ve ilham veriyor. Bu sanat eserini sanat sahnesinin tepesine getiren de işte bu karmaşıklık ve adanmışlıktı.
Pollock'un №5 için kullandığı ana stil, aksiyon boyama ya da kendiliğinden sürme, sıvı boyanın bulaşması ve fırlatılmasıydı. Pollock ayrıca, resme yepyeni bir bakış açısı getirmek istedi. Sanatçı, kendi alışılmadık resim tekniğindeki duygularının doruk noktasını №5 aracılığıyla bizlere aktarmak istedi.
№5, soyut dışavurumculuğa yepyeni bir etki getirdi. Bu parçaya bir isim yerine bir numara vererek soyut dışavurumculuk hareketini ilerletmeyi başardı. Sanatseverlerde de yeni bir etki uyandırmayı başardı.
İnsanların resme odaklanmasını ve onlara ne getirdiğini hissetmesini istedi. №5, dünyadaki en değerli bir parça olarak kabul edilir.
Her iyi ressamın resmettiği, kendisidir. Jackson Pollock
Kaynakça
- https://www.themagger.com/jackson-pollock-kimdir/
- https://www.britannica.com/biography/Jackson-Pollock/Poured-works
- https://www.jackson-pollock.org/
- http://totallyhistory.com/no-5-1948/
- Sanatın Kısa Öyküsü, Susie Hodge
- https://gorgondergisi.com/carl-gustav-jung-ve-analitik-psikolojiye-kisa-bir-giris/
- https://www.ntv.com.tr/galeri/sanat/kayip-caravaggio-rekora-aday-dunyanin-en-pahali-tablolari,xrvOpGF7M0qUJmyWoflG1Q/ci70WK-E9E2g3w8KxiU6Tg
- https://historygarage.com/10-celebrities-died-shocking-car-crashes/8/
- https://www.catawiki.com/stories/5101-top-10-most-expensive-paintings-ever-sold
