Platform Bankacılığı (Pazaryeri Bankacılığı) Nedir?
Platform Bankacılığı, Açık Bankacılık, Super APP ve BaaS (Banking as a service) gibi bir çok kavramı analiz ettiğim yazımı okuyabilirsiniz.
Gelecekte sadece bankaların egemen olduğu bir finans sektörü hayal etmek şu an için mümkün değil. Belki bundan 10 yıl önce ise sektöre girecek olan yeni oyuncuların bankalara tehdit oluşturacağını hayal etmek mümkün değildi. Bu egemenliğin finans sektörüne Fintech’lerin girmesi ile sarsılmaya başladığını söyleyebiliriz. İlk başta bu küçük ve yeni oyuncular bankaların sağlam yapı ve sermayeleri karşısında çok dikkate alınmadı. Fintech’lerin startup çevikliğine sahip olması ve belli alanlara odaklanması daha yenilikçi ürünler çıkarmalarını ve daha iyi müşteri deneyimi sunmalarını sağladı. Bu sayede gittikçe büyümeye başladılar. Düzenleyici otariteler 2008 krizi gibi krizlerin de etkisiyle bankaların finans sektöründeki tekelini kırmak için yeni düzenlemeler yaptılar. Bu düzenlemeler ile birlikte daha çok girişim finans sektörünü hedeflemeye başladı. Sektöre giren bu Fintech’ler yeni bir ekosistemi de beraberinde getirdi. Artık finans sektöründe sadece bankalar yoktu.
Super APP gibi yeni trendlerlerle birlikte Fintech’lerin dışında Çin merkezli sosyal medya uygulaması olan Wechat geliştirmiş olduğu WeChat Pay ile, Singapur Merkezli yiyecek paket hizmeti sunan Grab GrabPay ile ve Endonezya merkezli araç paylaşım hizmeti sunan Gojek GoPay ile yeni rakipler olarak finans sektörüne giriş yaptı. Dahası ciddi sermaye ve teknoloji gücüne sahip olan Amazon, Google, Samsung, Facebook ve Apple gibi Bigtech’ler de TechFin olarak finans ekosisteminin birer oyuncusu olmaya başladılar. Artık yepyeni ve çok çeşitli oyuncuların olduğu bir finans ekosistemin oluştuğunu söyleyebiliriz. İleride bu ekosistemin çok daha çeşitlenerek büyüyeceğini söylemek mümkün. API bankacılığı gibi teknolojik gelişmeler de bu tür iş birliklerinin daha kolaylaşmasını sağladı. PSD2 ile başlayan ve tüm dünyaya yayılan bankaların diğer firmalarla zorunlu bir iş birliği içerisinde olmasını sağlayan zorunlu açık bankacık bu ekosistem iş birliğinin daha da büyümesini sağladı. Ekosistemin iş birliği ihtiyacı her geçen gün artıyor. Tam da bu noktada yeni bir trend daha konuşulmaya başlandı. Bu yeni trendin adı “Platform Bankacılığı (Platform banking)” ya da bir diğer adıyla “Pazaryeri Bankacılığı (Marketplace Banking)”.
Açık bankacılık ve API bankacılığını merak ediyorsanız, bu konu hakkındaki yazıma bu linkden ulaşabilirsiniz.
Platform Bankacılığı (Pazaryeri Bankacılığı) Nedir?
Platform bankacılığı, bir bankanın veya başka bir (muhtemelen banka dışı) kuruluşun sahip olduğu ve işlettiği, bankacılık ve muhtemelen banka dışı hizmetler sağlayan dijital bir pazardır. (Kaynak: Deloitte)
Deloitte’in tanımından da yola çıkarak platform bankacılığını bankacılık dahil birden fazla ürünün ve hizmetin bir dijital platformdan sunulması olarak özetleyebiliriz. Örnek olarak ev almak isteyen bir kullanıcı aynı dijital platform üzerinden ev satın alırken aynı zamanda evin mobilyalarını ve ev kredisi gibi finansal ürünleri de satın alabilecek. Aynı platform üzerinden bankacılığın da içinde olduğu birden fazla hizmet sunulabilecek. Örneği biraz daha netleştirmek gerekirse sahibinden.com’dan ev almak için giren bir kişi aynı platform üzerinden kredi kullanabilecek ve konut sigortası yaptırabilecek. Evi satın aldıktan sonra da ev için gerekli boyama, tamir ve temizlik gibi ek hizmetlere de ulaşabilecek. Hatta ev mobilyalarını bile bu platform üzerinden satın alabilecek. Bu örnekte bahsettiğimiz sahibinden.com’un bu hizmeti sunabilmesi için bir banka ile, sigorta şirketi ile, Armut gibi hizmet sunun bir girişimle ve bir de mobilya firması ile iş birliği yapması gerekiyor. Aslında bütün hizmetleri kendisi de sunabilir ama bu kadar farklı alanda uzmanlaşmak mantıklı olmadığı için ekosistem ile iş birliği içene girmiş olacak. Bankanın buradaki rolünü ekosisteme altyapı sağlayıcı rolünde hizmet vermek olarak ifade edebiliriz. Sahip olduğu bankacılık altyapısını banka dışı firmalarla (non-banks) paylaşarak kendi finansal ürünleri geliştirmesine olanak sağlamış olacak. Banka burada BaaS (Banking as a service) bir çözüm üretmiş oluyor ve platform bankacılığının altyapı sağlayan kısmında yer alıyor.
BaaS (Banking as a service), bankaların veri paylaşmasının ötesinde sahip oldukları bankacılık altyapısını 3. taraflarla API yoluyla paylaşmasıdır.
Aslında platform bankacılığına adım atmak için bankaların iki yolunun olduğunu söyleyebiliriz. İlki BaaS modeliyle API’ler vasıtasıyla bu tür platformların oluşabilmesini sağlamak için altyapısını sunmak. İkincisi ise bu tür bir platformu kendisi kurarak, Sahibinden.com, mobilya firması, sigorta şirketi ya da Armut gibi hizmet suna firmaları bu platforma dahil etmek. Bu yazıda bahsedeceğimiz Standard Chartered’ın Nexus ürününü platform bankacılığının BaaS ürünlerine örnek olarak gösterebiliriz.
Standard Chartered (Nexus)
Standard Chartered BaaS (Banking as a service) ürünü Nexus ile sağladığı platform altında kredi, kredi kartı ve tasarruf ürünlerini altyapı paketi olarak e-ticaret firmalarının kullanımına sunuyor. E-ticaret firmaları bu paket ile sağlanan altyapıyı kullanarak kendi markaları ile finansal ürün üreterek müşterilerin kullanımına sunabilecek. Standard Chartered ise Nexus ile birlikte bankaların ulaşamadığı kesime (unbanked) ulaşmayı hedefliyor. Bu yüzden de pilot ülke olarak Endonazya’yı seçmişler. Çünkü Endonezya hem bankacılıkla tanışmamış (unbanked) nüfusun yüksek olduğu bir ülke hem de dünyada e-ticareti benimse oranı %88 (Kaynak: We are social: Digital 2020) ile en yüksek olan ülke. İlk uygulamanın 2021 yılının başında hayata geçmesi bekleniyor. Başarılı olması durumunda ürünü diğer ülkelere de yaygınlaştırmayı hedefliyorlar. Dolayısıyla bu ürün ile Standard Chartered’ın platform bankacılığına altyapı sağlama rolünü üstlendiğini söyleyebiliriz.
Platform Bankacılığı & Super APP Arasındaki İlişki
Platform Bankacılığı fikrinin özellikle mobil için Asya’daki WeChat gibi uygulamalardan esinlendiğini söylemek çok da yanlış olmaz. (Kaynak: intellias) WeChat, GoJek ya da Grab gibi uygulamalar mobilde finans dahil bir çok işlem için bir platform sunuyorlar. Platform bankacılığını ise bir bankanın ya da banka dışı girişimin finans kısmınında dahil olduğu bütüncül bir hizmeti tek bir platformdan sunması şeklinde ifade edebiliriz. Super APP kavramı ismindeki APP ifadesinden de anlaşılacağı üzere tek ve güçlü bir mobil uygulama (mobile only) üzerine kuruludur. Platform bankacılığının Super APP’den farkı bir mobil uygulama olmak zorunda olmaması ve finansın bu bütüncel hizmetin içinde yer almasıdır. Bankalar içinde finansın dahil olduğu bu şekilde bir çok farklı işlemi tek bir mobil uygulamadan sunarlarsa bu hem Super APP olur hem de platform bankacılığı olur. Super APP’e platform bankacılığının bir alt dalı gibi davranamayız çünkü finans olmadan da bu tür bir uygulama hayata geçirilebilir. Platform bankacılığında ise finans olmak zorundadır.
Açık Bankacılık Ve Platform Bankacılığının Farkı/İlişkisi
Açık bankacılık ile platform bankacılığı aynı şeyi ifade etmese de birbiri ile çok yakından ilişkili olduklarını söyleyebiliriz. Platform bankacılığı açık bankacılığın en ileri seviyesidir demek yanlış olmaz. Softech’in 2020 Teknoloji Raporu’nda platform bankacılığı açık bankacılığın beşinci ve son seviyesi olarak ifade edilmiştir. Çünkü platform bankacılığı şu an için ekosistem iş birliğinde gelinebilecek en son noktadır. Açık bankacılık müşteri verilerinin üçüncü parti sağlayıcılarla (TPP, Third Party Provider) paylaşılarak mevcut banka müşterilerine yeni ürün ya da hizmet sunulmasını ifade eder. API’ler vasıtasıyla BaaS olarak bankacılık atyapısını banka olmayan (non-banks) firmalarla paylaşması ile platform bankacılığı mümkün olabilecektir. Ya da bankalar kendi uygulamalarını bu tür bir platforma dönüştürecektir. Diğer firmalardan finans dışı hizmetleri kendi platformunda müşterilere sunarak bu modelin platform kısmında yer alacaktır. “TPP” ve “non-banks”in farkı da önemli. “TPP”ler bankaların verilerini kullanarak bir hizmet sunarken, “non-banks”’ler ise bankaların altyapıları ile kendi platformlarında bankacılık hizmeti sunuyorlar.
Üçüncü Parti Sağlayıcı (TPP, Third Party Provider): Bankaların müşteri verisini kullanarak yeni bir ürün ya da hizmet sunan firmalardır.
Platform Bankacılığı ve Türkiye
Platform bankacılığını henüz Türkiye’de çok dile getirilen ve bilinen bir trend olmadığını söyleyebiliriz. Bunun en önemli nedeni açık bankacılığın Türkiye’de daha tam anlamıyla olgunlaşmaması ve gerekli düzenlemelerin henüz yapılmamış olmasıdır. Açık bankacılık düzenlemeleri ile birlikte hem Fintech’ler hem de finans dışı aktörlerin ekosisteme girmesinin hızlanacağını söyleyebiliriz. Bu ekosistemdeki iş birliği de platform bankacılığına geçişi hızlandıracaktır.
Fibabanka-Getir İş Birliği
Fibabanka- Getir iş birliği Fibabanka’nın şirket içi yazışmalarının Webrazzi’de haber olması üzerine gündeme gelen bir konu. Şu an için Fibabanka’nın Getir’e yatırım yaptığını biliyoruz ama yatırımın miktarı ile ilgili yakın zamanda lansman yaparak açıklayacaklarını ifade ettiler. Bu açıklamalarda hem Super APP hem de Platform Bankacılığı konuları ifade olarak geçiyor. Net olarak ifade etmedikleri için tam olarak detayları bilmiyoruz, sadece yorumlayabiliriz. Açıklamalardan yola çıkarak bu iş birliği ile ilgili olarak iki ihtimal üzerine durmak istiyorum. Getir hali hazırda market, yemek, su ve ev eşyası gibi bir çok alana odaklanarak Super APP olma yolunda ilerliyor. Bu hizmetlere finansı da eklersek platform bankacılığının platform kısmında yer alır. Fibabanka ise yaptığı açıklamalarda müşteri edinimi ile beraber farklı hizmetleri de Getir’in platformu üzerinde konumlandıracak gibi duruyor. Bu şekilde platform bankacılığının altyapı sağlayan kısmında (BaaS) yer almış olacak diyebiliriz.
İkinci ihtimal ise Fibabank’ın kendi mobil şubesine ya da yeni yapacağı bir uygulamaya Getir’in sunmuş olduğu hizmetleri de eklemesidir. Bu şekilde platform bankacılığının platform kısmında yer alıp müşterilere dijital bir platform sunmuş olabilir. Açıklamalardan yola çıkarak birinci ihtimalin daha yüksek olduğunu düşünüyorum.
Platform Bankacılığının Geleceği
Platform bankacılığının açık API’lerin ve açık bankacılığın gelişmesi ile birlikte önümüzdeki dönemde en popüler trendlerden biri olmaya aday olduğunu söyleyebiliriz. Açık bankacılığın en büyük katkısı bankaların API’ler vasıtasıyla BaaS olarak altyapılarını diğer firmalara sunması olacaktır. Çünkü banka dışı firmaların ya da girişimlerin bankacılık lisansları alarak bankacılık altyapısı sunması çok zordur. Açık Bankacılık altyapısı ile banka dışı firmaların da kolay bir şekilde bankacılık hizmeti sunduğunu görmek mümkün olacaktır.
Özellikle Türkiye’de Merkez Bankası’nın yapacağı açık bankacılık düzenlemelerinden sonra platform bankacılığı ile ilgili daha ciddi adımların atıldığını görmek mümkün olacaktır.
