Gabor Mate: Nesillerarası Travma, Bağımlılık ve Bilgelik Arasındaki Bağlantıyı Keşfin Öncüsü
Ülkemizde 6 Şubat 2023’te başlayan büyük deprem felaketleri, ardında nice can kayıpları bıraktı. Hepimizi kolektif bir travma gerçeğiyle yüzleştirdi. Ruhsal travmaların çok yaygın olduğu bu dönemde, Gabor Mate’yi tanımak ve çalışmalarını incelemek hepimize umut ve şifa verebilir. Travma ve sağlığımız arasındaki bağlantıların farkına vararak, daha şefkatli, dayanışmacı ve kapsayıcı bir sosyal dünya için çabalarımızı birleştirebiliriz.
Gabor Mate, bağımlılık, travma ve akıl-beden-ruh bağlantısı alanındaki çalışmalarıyla tanınan tanınmış bir hekim ve yazar. 1944 yılında Macaristan’da doğan Mate, 1956 yılında ailesiyle birlikte Kanada’ya göç etti. British Columbia Üniversitesi’nde eğitim gördükten ve uzun yıllar hekimlik yaptıktan sonra bağımlılık tedavisiyle ilgilenmeye başladı ve çalışmalarını bağımlılığın ve diğer psikolojik sorunların kök nedenlerini keşfetmeye odaklandı.
Travmatik tepkilerimizin ve izlerimizin kendimize ait olmadığını ve bunların üzerinde çalışarak kendimiz olabileceğimizi fark ettiğimizde, travmada bir bilgelik vardır.
Mate’nin çocukluk travmasıyla ilgili kendi yaşantıları, travma çalışmalarının şekillenmesinde ve travma ile genel sağlık arasındaki bağlantıyı anlamasında kritik bir rol oynadı. Ailesi Yahudi’ydi ve Mate henüz bir yaşındayken ailesi Nazi işgalinden kaçmak için ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Sonunda Mate’in büyüdüğü Kanada’ya yerleştiler. Çocukluğunda, daha sonra çalışmalarına yön verecek, bir dizi travmatik olay yaşadı. Fiziksel istismar, duygusal ihmal ve bir kardeşinin kaybıyla ilgili kendi deneyimleri hakkında yazdı ve bunların hepsi hayatı ve dünya görüşü üzerinde derin bir etkiye neden oldu. DEHB, depresyon ve diğer ciddi sağlık sorunları ile mücadelesi hakkında çeşitli makaleler yazdı ve bunların hepsini kısmen çocukken yaşadığı çözülmemiş travmalara bağladı.
Çocuklar incindikleri için travmatize olmazlar. Çocuklar incindiklerinde acılarıyla yalnız kalırlarsa travmatize olurlar.
Şefkatle Araştır
Mate’in bağımlılık alanına yaptığı en önemli katkılardan biri, bağımlılık davranışlarının altında yatan duygusal ve psikolojik sorunları anlayıp ele alarak kişilerin bağımlılığın üstesinden gelmelerine yardımcı olmak için geliştirdiği “şefkatli araştırma” teorisidir. Şefkatli araştırma, sadece davranış değişikliği veya cezalandırmaya odaklanmak yerine, bağımlılıkla mücadele eden kişinin yaşadıklarını ve duygularını anlamayı ve empati kurmayı vurgulayan terapötik bir yaklaşımdır.
Mate’in temel görüşlerinden biri çocukluk travması ve bağımlılık arasındaki bağlantıdır. “In the Realm of Hungry Ghosts” (Aç Hayaletler Diyarında) adlı kitabında Mate, bağımlılığın bir seçim ya da ahlaki bir başarısızlık olmadığını, daha ziyade çözülmemiş travmaya verilen bir yanıt olduğunu savunuyor. Bağımlılıkla mücadele eden birçok kişinin istismar, ihmal veya terk edilme gibi çocukluk travmaları yaşadığını ve bağımlılığın bu travmanın neden olduğu acı ve sıkıntıyla başa çıkmak için bir başa çıkma mekanizması olarak görülebileceğini belirtiyor.
Mate, bağımlılık ve diğer sağlık sorunlarıyla ilişkili olarak travmayı anlamanın önemini vurgulamıştır. Çocuklukta yaşanan travma ve olumsuz deneyimlerin kişinin beyin gelişimini ve duygularını düzenlemesini nasıl şekillendirdiği ve yaşamın ilerleyen dönemlerinde bağımlılık ve diğer sağlık sorunlarının ortaya çıkma olasılığını nasıl artırdığı konusunda kapsamlı yazılar kaleme almıştır. Mate, bağımlılık ve diğer sağlık sorunlarının gerçekten üstesinden gelmek için altta yatan travmayı ele almanın ve iyileştirmenin çok kritik olduğunu savunuyor.
Mate’nin travma iyileştirme yaklaşımı, travmanın başımıza gelen bir olay değil, başımıza gelenlere verilen bir tepki olduğunu kabul etmemize dayanıyor.
Mate, çalışmalarında akıl-beden-ruh bağlantısını da araştırmış ve fiziksel sağlık ile duygusal iyilik halinin nasıl iç içe geçtiğini incelemiştir. Stres ve duygusal sıkıntıların fiziksel sağlık üzerindeki etkisinin yanı sıra fiziksel sağlık sorunlarının duygusal ve psikolojik mücadelelere nasıl katkıda bulunabileceği hakkında yazmıştır.
Bağımlılık ve travma alanındaki çalışmalarına ek olarak Mate, sağlık ve refahın korunmasında sosyal ilişkilerin ve toplumun rolü hakkında da yazılar yazmaktadır. Kişilerin duygusal ve fiziksel olarak gelişebilmeleri için aidiyet ve yakınlık duygusu hissetmeleri gerektiğini vurguluyor.
Nesillerarası Aktarım
Mate, travmanın nesiller boyunca aktarılabileceğini ve atalarımızın deneyimlerinin kendi sağlık sorunlarımızı ve yaşam deneyimlerimizi şekillendirebileceğini sıklıkla vurguluyor. Travmanın, epigenetik veya genlerin çevresel faktörlere bağlı olarak ifade edilme şekli de dahil olmak üzere bir dizi mekanizma yoluyla aktarılabileceğini belirtiyor. Bağımlılıkla mücadele eden birçok kişinin kendi hayatlarında travma yaşadığını, ancak aynı zamanda ebeveynlerinin, büyükanne ve büyükbabalarının çözülmemiş travmalarını da (duygusal aktarımlarla) taşıyor olabileceklerini belirtiyor.
Gabor Mate’in nesiller arası travma hakkında yazdığı örneklerden biri Kanada’daki yerli halkın deneyimleridir. Mate, yerli çocukları ailelerinden zorla koparan yatılı okul sisteminin, travmanın bir nesilden diğerine aktarılmasında derin bir etkisi olduğunu belirtmiştir. Yatılı okullara giden pek çok yerli çocuk fiziksel, duygusal ve cinsel istismarın yanı sıra kültürel soykırıma ve geleneksel yaşam biçimlerinin zorla terk edilmesine maruz kalmıştır. Sonuç olarak, bu çocukların çoğu çözülmemiş travmaları ile büyüdü.
Travmanın Bilgeliği
Gabor Mate’in “Travmanın Bilgeliği” adlı belgeseli (2021), travmanın kişiler ve bir bütün olarak toplum üzerindeki etkisini araştıran çok değerli bir çaba. Bu yazıda özetlediğimiz temel sorularını müthiş bir berraklıkla özetliyor. Filmde, Mate’in bir hekim ve yazar olarak içgörüleri ve uzmanlığının yanı sıra bir dizi uzman ve travma yaşamış kişilerle yapılan röportajlar yer alıyor.
“Travmanın Bilgeliği” belgeselinden çıkarılacak en önemli sonuçlardan biri, sadece semptomları tedavi etmek yerine bağımlılık, ruhsal hastalık ve diğer sağlık sorunlarının kök sebebi olarak travmanın dinamiklerini fark edebilmektir.
Film, çocukluk deneyimlerinin bir kişinin beyin gelişimini ve duygularını nasıl şekillendirdiği de dahil olmak üzere travmanın ardındaki bilimi keşfederek başlıyor. Mate, bağımlılık, ruh hastalığı ve fiziksel sağlık sorunları gibi iyileşmemiş travmadan kaynaklanabilecek olumsuz sağlık sorunlarının önlenmesi için travmayı anlamanın ve çözmenin gerekliliğini vurguluyor.
Belgeseli izlemek için aşağıdaki bağlantıyı kullanabilirsiniz:
Belgesel boyunca Mate, istismar, bağımlılık ve diğer olumsuzluklardan kurtulanlar da dahil olmak üzere travma yaşamış kişilerle röportajlar yapıyor. Ayrıca, travmanın etkisini ve iyileşmeye yönelik en etkili yaklaşımları daha iyi anlamak için araştırmacılar, terapistler ve savunucular da dahil olmak üzere travma alanındaki uzmanlarla konuşuyor.
“Travmanın Bilgeliği “nin temel mesajlarından biri, travmanın iyileştirilmesinde empati ve anlayışın temel bir rol oynadığıdır. Mate, kişilerin ve bir bütün olarak toplumun, travmanın bir kişinin hayatını nasıl etkileyebileceğini fark etmeleri ve onları yargılamak ve damgalamak yerine destek ve anlayış sunmaları gerektiğini vurguluyor.
Belgesel ayrıca travmanın kök nedenlerinin, yoksulluk, eşitsizlik ve sosyal adaletsizlik olduğunu bize hatırlatıyor ve sistemik bir değişim ihtiyacının altını çiziyor. Genel olarak, “Travmanın Bilgeliği” travmanın kişiler ve toplum üzerindeki etkisi hakkında hepimize temel bir farkındalık teklif ediyor.
Travmadan korunmak ve travmanın nesiller arası aktarımını engelleyebilmek için ilk adım, duygularımızı, davranışlarımızı ve alışkanlıklarımızı anahtar olarak kullanıp kendimizi şefkatle araştırmak olabilir. Öfke, korku ve yüksek kaygı gibi güçlü ve istenmeyen duygular yaşadığımız anlarda durup, bu duyguları içimizde olup bitenlere ayna tutan alarm zilleri olarak kullanabiliriz.
