İşletim Sistemleri Tarihçesi

Published in

Türkçe Yayın

5 min readFeb 24, 2019

Tarihte adı geçen ilk bilgisayarı 1822 yılında Charles Babbage(1792–1871), insanlar tarafından yapılan matematiksel hataların önüne geçmek amacıyla icat etmiştir. İlk bilgisayar olarak anılmasına rağmen tamamen mekaniktir ve işletim sistemine sahip değildir.

Babbage ile başlayan bu girişim günümüze kadar sayısız insanın çalışmaları ile sürmüştür ve gelecekte de sürmeye devam edecektir.

1945–1955 1. Nesil : Vakum Tüpleri

John Atanasoff ve öğrencisi Clifford Berry Iowa Eyalet Üniversitesi’nde 300 vakum tüpü kullanarak ilk işlevsel dijital bilgisayarı icat ettiler.

Bütün programlar makine dilinde yazılıyordu.
Programlama dili bilinmiyordu ve işletim sistemi yoktu.
Basit bir hesaplamayı yapabilmek bile saniyeler alıyordu.

1955–1965 2. Nesil: Transistörler ve Toplu İş Sistemleri (Batch Systems)

1950'lerin ortasında transistörler bilgisayar dünyasına girdi.
Bilgisayarlar üretilebilecek ve satılabilecek kadar güvenilir hale geldi.
İlk defa tasarımcı, operatör, programcı ve bakım elemanı arasında kesin çizgiler ile ayrım yapılabildi.
Müşterile satılan bilgisayarlar, mainframes, özel havalandırma sistemine sahip büyük bilgisayar odalarında operatörler tarafından çalıştırılıyordu.
Bir işi bilgisayara yaptırabilmek için, bir programcı programı FORTRAN ya da makine dilinde yazıp onları punchcard adı verilen delikli kartlara işliyordu. Daha sonra punchcard’lar girdilerin verildiği odaya getiriliyordu ve çıktı hazır olana kadar bekleniyordu.

Girdilerin verilip, işleme sokulup ve çıktıların alınması işlemlerinin hepsi operatör olarak adlandırılan bir insan tarafından yapılıyordu ve bu işlem büyük zaman kaybı oluşturuyordu. Bunun önüne geçilmesi için batch system adı verilen bir sistem icat edildi. Bu sistemde birden fazla program girdisi öncelikle manyetik bantlara küçük bilgisayarlar ile işleniyordu. Daha sonra operatör tarafından bu bant başka bir bilgisayara götürülüyordu. Bu bilgisayar banttan programı okuyup onu çalıştırıyor ve sonucunu bir başka manyetik banta yazıyordu. Her iş bittikten sonra bilgisayar sıradaki programı banttan okuyordu. Bu sayede zaman kaybı en aza indirilmeye çalışıyordu. Girdi bandındaki bütün programlar bittikten sonra operatör girdi bandını, programlar ile dolu başka bir bant ile değiştirirken çıktı bandını da yazıcıya götürürdü.

1965–1980 3. Nesil: Entegre Devreler ve Çoklu Programlama

Entegre devreler (integrated circuits), birçok devre elemanının belirli bir düzende bir amaç için birleştirilmesi ile oluşur.
IBM sayısal hesaplamalar ve karakter işlemleri için kullanılan iki ayrı makineyi IBM 360 adı verilen bir makinede birleştirdi. IBM 360 entegre devreleri kullanan ilk bilgisayardır.
İlk işletim sistemi IBM tarafından geliştirilen OS/360 sistemidir.
2. nesilde bir program bitmeden başka bir program başlayamıyordu. 3. nesilde çoklu programlama(multiprogramming) geliştirildi ve belleğin birden fazla parçaya bölünüp her parçada ayrı bir program çalıştırılması ile bilgisayarlardan alınan verim arttırıldı.

Programlar kullanıcılar tarafından getirildiğinde bekletilmeden diske yazılırlar. İşletim sistemi diskteki programı okur ve çalıştırır. Program bittiği zaman işletim sistemi sıradaki programı diskten okur ve çalıştırmaya başlar. Bu teknik spooling(Simultaneous Peripheral Operation On Line) olarak adlandırılır.
MULTICS (Multiplexed Information and Computing Service) adında, yüzlerce kullanıcıya aynı anda hizmet verebilen bir sistem icat edildi.
1970lerde Ken Thompson tarafından UNIX geliştirildi.
Linus Torvalds LINUX işletim sistemini geliştirdi.

1980-Günümüz 4. Nesil: Kişisel Bilgisayarlar

Büyük ölçekli entegre devrelerin(LSI- large scale integration circuit) geliştirilmesi ile kişisel bilgisayarlar üretilmiştir.
Kişisel bilgisayarlar aynı anda mikro bilgisayarlar olarak da adlandırılıyordu.
1974 yılında Intel ilk genel amaçlı işlemci olarak adlandırılan Intel8080 işlemcisini geliştirdi.
Disk tabanlı işletim sistemi CP/M (control program for microcomputers) Gary Kindall tarafından yazıldı.
1980'lerde IBM bilgisayarlarında çalıştıracak bir işletim sistemi için Bill Gates ile görüşmeye başladı. Bill Gates, bu görüşme doğrultusunda Seattle Computer Products adlı yerel bir üreticiden DOS(Disk Operating System) adını verdikleri işletim sistemini satın aldı. Daha sonrasında bu işletim sistemini IBM tarafından istenen şekilde özelleştirdi ve buna MS-DOS(MicroSoft Disk Operating System) adını verdi.
CP/M, MS-DOS ve diğer işletim sistemleri kullanıcıların klavyeden komut yazması ile işlemleri gerçekleştiriyordu. Bunun sonucunda Doug Engelbart grafiksel kullanıcı arayüzünü (GUI- graphical user interface) icat etti.
Bu arayüzü ilk Apple, Lisa adını verdiği işletim sisteminde kullandı.
Microsoft, arayüz kullanmaya başladı ve arayüz tabanlı yazılan ilk işletim sistemine Windows adını verdi.
1980'lerin ortasında ağ işletim sistemi (network operating system) ve dağıtık işletim sistemi (distributed operating system) kavramları ortaya çıktı.
Ağ işletim sisteminde, kullanıcılar birden fazla bilgisayarın varlığının farkındaydı. Bu bilgisayarlara uzaktan giriş yapabiliyor, bir bilgisayardan diğerine dosya kopyalayabiliyordu. Her bilgisayar kendi işletim sistemini çalıştırıyordu ve kendi kullanıcılarına sahipti.
Dağıtık işletim sisteminde ise, kullanıcıların programlarının nerede çalıştırıldığını veya dosyalarının nerede tutulduğundan haberleri yoktu. Bütün bunlar işletim sistemi tarafından verimli bir şekilde otomatik olarak hallediliyordu.

1990-Günümüz 5. Nesil: Mobil Bilgisayarlar

İlk gerçek mobil telefon 1946'da kendini göstermiştir ve yaklaşık olarak 40 kilogram ağırlığındadır.
Fakat ilk gerçek mobil telefon 1970 yılında ortaya çıkmıştır. Ağırlığı ise yaklaşık olarak 1 kilogramdır.
1990'ların ortasında Nokia N9000 adlı mobil telefonunda, iki farklı cihaz olan telefon ve kişisel asistan(PDA- Personal Digital Assistant)’ı birleştirerek piyasaya sunmuştur.
1997 yılında Ericsson kendi telefonu olan GS88 “Penelope” için akıllı telefon(smartphone) terimini kullanmıştır.
İlk zamanlarda Nokia, Samsung gibi önde gelen mobil telefon markaları Symbian OS adındaki işletim sistemini kullanıyordu.
2002 yılında akıllı telefonlar için BlackBerry OS tanıtıldı.
2007 yılında Apple tarafından IOS işletim sistemi, 2008 yılında ise Google tarafından Android işletim sistemi tanıtıldı.
2011 yılında Nokia Symbian kullanmaktan vazgeçip Windows Phone adı verilen platformunu tanıttı.

Kaynakça:

Modern Operating Systems by Tanenbaum and Bos, 4th edition, Pearson 2015
www.wikipedia.org
www.elektrikport.com