İnsan Sağlığı ve Çevre Maliyeti Yüksek Olmadan Malzeme Seçimi Nasıl Yapabiliriz?
Polivinil klorid yani PVC 1920'lerin sonunda ABD’de ilk ortaya çıktığında her şeyden önce ‘ucuz’, çok amaçlı, su geçirmez ve mucize malzeme olarak tanımlanıyordu. Sonraları vinil işçilerinin gastrit, deri lezyonu ve iltihabı gibi benzeri durumlardan rahatsız oldukları görüldü ve en sonunda da vinil kanserle ilişkilendirildi. PVC’nin kullanım alanlarına bakacak olursak; %50'den fazlasını binalarda kullandığımızı göreceğiz. Nerede derseniz? Boru, kablo, duvar kağıt ve boyası, döşeme malzemeleri olmak üzere liste uzayıp gidiyor.
Poliüretan ağırlıklı olarak yalıtımda ve yumuşak-köpüklü ürünlerde kullanılır. Poliüretan’da zehirli ara maddeler kullanılır ve yanmasıyla birçok zehirli kimyasal açığa çıkar.
Asbest iyi bir yalıtım maddesi olduğu için dünyada belli bir tarihe kadar inşa edilen yapılarda sıklıkla kullanıldı. Kullanım alanları ise yer ve tavan kaplamaları, ara duvarlar, kaloriferler, pis su boruları…Daha sonraları Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Kanser Araştırmaları Merkezi tarafından “Kanserojen Maddeler” listesinde Grup 1A kanserojen madde olarak sınıflandırılmıştır.
Peki hayatlarımızın %90'ınını kapalı mekanlarda geçiriyorken, hatta pandemi sürecinde bu oran neredeyse %100'lere gelmiş iken; insan sağlığı ve çevre maliyeti yüksek olmadan nasıl malzeme seçimi yapabiliriz?
- İşe malzeme seçeneklerini belirlemekle başlayabiliriz. Biz bu malzemeleri ne amaçla kullanacağız ve temel beklentilerimiz nelerdir?
- Malzemeler hakkında teknik bilgi toplayabilirsiniz. Eğer incelediğiniz kataloglar yeterli değil ise üreticiden gözden geçirmek istediğiniz bilgileri talep edin. Ürünlerin çevresel etki değerlerini görmeniz, kimyasal içeriklerin adları ve miktarlarını bilmemiz zannediyorum ki en doğal hakkımız.
- Yaklaşık maliyetlere sahip, aynı işlevlere sahip malzemeler varsa daha az zehirli olanı seçin.
- Doğal haline en yakın yani işlenmemiş ya da az işlenmiş malzemeleri seçin çünkü bu demek oluyor ki; üretimde daha az enerji ve işlem kullanıldı.
- Kendinize en yakın kaynaktan temin etmeye çalışın ki taşıma enerjisi az olabilsin.
- Malzemenin dayanıklılık özelliğini gözardı etmeyin.
- İdeal malzeme seçiminde bulunmak için malzemelerin bol miktarda bulunan ya da yenilenebilir olan kaynaklardan seçilmesi gerektiğini unutmayın. Yenilenebilir malzeme kaynakları yüksek geri dönüşüm içeriğine sahiptir.
Malzeme seçimi yaparken temel olarak yukarıdaki maddeleri değerlendirip malzeme seçiminde bulunursanız hem çevre etkilerini bildiğiniz hem de kimyasal envanteri hakkında bilgi sahibi olduğunuz ürünleri kullanmış olursunuz. Kullanıcı, bu gibi bilgileri talep ettikçe üreticiler de bu bilgileri şeffaf şekilde sunma gerekliliği hissedecektir.
Unutmayın ki, nerede yaşıyorsan o’sun!
Kaynakça
Yeang, K. (2012). Ekotasarım Ekolojik Tasarım Rehberi.
