Kültür Kavramı Üzerine: Kültür Nedir?
Bu yazıda, kültür kelimesinin etimolojisine ve Türkçedeki yerine değinilecek. Devamında birkaç kültür tanımı incelenecek ve sonunda bu tanımların kesiştiği noktalar belirlenerek kültür özünde nedir sorusu cevaplanmaya çalışılacaktır.
“Fr/İng culture 1. ekip biçme, tarım, 2. terbiye, eğitim, 3. bir toplumun (eğitim yoluyla elde edilen) töre ve simgeleri ~ Lat cultura a.a. < Lat colere ekip biçmek, toprak işlemek
(…)
Tarımsal çağrışım Batı dillerinde hâlâ canlıdır, ancak Türkçede algılanmaz (karş. İng agriculture, cultivate vb.).” (https://www.nisanyansozluk.com)
Kültürün, günümüzde referans ettiğimiz, ortak töre ve simgeler anlamı ise 19. yy sonlarında Alman akademik söyleminde ortaya çıkmış ve diğer dillere yayılmıştır. Cumhuriyet döneminde bir süre kültürü ifade etmek için ekin kelimesi de kullanılmıştır. Fakat bu kelime yaygın kabul görmediği için daha sonra terkedilmiştir.
Bize ise kültür kavramı ilk kez Osmanlı Devleti’nin batılılaşma döneminde dilimize girmiştir-yani Osmanlı’nın son yüzyılı. Ülkemizde ilk defa bu kavramları sosyolojik olarak ele alan ve tartışan düşünürümüz ise Ziya Gökalp’tır.
Kültür kelimesinin ne ifade ettiği üzerine incelemeye girmeden şu söze bakmak bize kütürün en temel unsurunu verecek ve diğer unsurları da bu yolda inceleyeciğiz: “Hiçbir kültür, toplum olmadan, hiçbir toplum da kültür olmadan var olamaz.” Yani aslında bu söylev bize kültür denen şeyin tek bir insanda değil birden fazla insan arasında gerçekleşebilen bir şey olduğunu söylüyor. Ama tanımdakinin aksine illa bir toplumun gerekmez bir kültürün olması için. Yani bir okulun kültüründen, insanların ortak hobilerinde bir araya geldiği küçük kominiteler de bir kültüre sahip olabilir. Ki zaten bu alt-kültür diye ifade edilir.
Birkaç kültür tanımını inleyerek Kültürün unsurlarını belirleyelim.
Ziya Gökalp:
“Kültür (hars), bir milletin dinî, ahlaki, hukuki, mukalevi ( ), bedii ( örneksiz ve modelsiz olarak bir şey icat eden, örneği ve modeli olmadan yaratılmış olan), lisani, iktisadi, fennî,
hayatlarının ahenkli mecmuasıdır.”
Yani, Ziya Gökalp’e göre kültür temelde bir milletin manevi sahip olduğu bütün özellikler.
Young:
“İnsanın tabiatı ve kendini idare etme yolu ile bizzat meydana getirdiği eserdir.”
Young için kültür temelde insanın yaşamak için bulduğu birtakım çözümler ve bunların sonuçlarından oluşur. Başka bir deyişle bir gruptaki kişilerin bir şeyler üzerine yorumu ve o grup içinde o yorumlamanın kabulü kültür dediğimiz şeyi oluşturuyor.
Aygen Ertenduğ:
“Kültür, insanı hayvandan ayıran, sadece insana has olan bir özelliktir. Kültür, insanlar tarafından paylaşılan ve gelecek kuşaklara intikal ettirilen bir semboller sistemidir.”
Ve “Kültür, insan davranışlarını yönlendirir, kültür istikrarlıdır, fakat ayrıca dinamik olduğu için sürekli ve daimi bir değişim halindedir.”
Aygen Ertenduğ için kültür temelde insana has, kuşaktan kuşağa aktarılan yani devamlılığı olan özelliklerdir. Burada bir şeyin kültür sayılabilmesi için sürekliliğin önemli bir faktör olduğunu görürüz. Ve kültür değişkendir. Zamanla birtakım değişikliklere uğrar. Kullandığımız malzemeler günlük hayatta olsun, giydiklerimiz ya da sergiledigimiz tavırlar değişiklik gösterir yüz yıllar geçtikçe. Bu da doğal olarak kültür tanımı değiştirmese de kültürün bir grup için neyi kapsadığını değiştirir, çesitlendirir ya da eksiltir.
Doç.Dr. İbrahim Arslanoğlu:
“Kültür, insanın yaptığı ve yarattığı şeylerdir. Kültürü, maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Maddi kültür; bir toplumun kullandığı kap-kacak, giyim eşyaları, her türlü alet, teknik araçlar, makineler ve fabrikalardır.
Manevi kültür ise bir toplumun en başta dili, edebiyatı, sanatı, bilimi, felsefesi, halk inançları ve halk kültürü, örf ve adetleri, ahlak kuralları, normları, düğün şekilleri, yemek yeme şekilleri vb.”( Arslanoğlu, İ. “KÜLTÜR VE MEDENİYET KAVRAMLAR,” ekultursanat.com: http://www.ekultursanat.com/makale/eser-2328-Kultur-ve-Medeniyet-Kavramlari-DocDr-Ibrahim-Arslanoglu )
Arslanoğlu’na göre de kültür bir insan topluluğunun maddi ve manevi sahip olduğu bütün özellikler.
Böylelikle kültürün beş ana unsuru olduğunu görürüz:
- Grup
İlk olarak şu açıktır ki kültür bir topluluğa ait olandır. Yukarıdaki tanımlarda bu topluluk toplum diye adlandırılsa da kültüre bir toplumun parçasıdır demek kültürü kısıtlı anladığımızı gösterir. Çünkü bir devlet kurumunun da, bir okulun da, bir kulübün de kültürü olabilir. Bu yüzden yapacağımız tanımda kültürün ait olduğu yeri en iyi karşılacak kelime “gruptur.” Bu grup iki kişiden de oluşabilir şuan millet dediğimiz seksen milyondan da.
2. Süreklilik
İkinci unsur da devamlılıktır. Kültür bizim bir iki kere sergileyip sahip olacağımız bir kavram değildir. Süreklilik gerektirir.
3. Değişim
Kültür, insanların yüzyıllar içinde değişmesiyle, o grup insan için kapsadığı özellikler de otomatik olarak değişir.
4. Maddi ve manevi olan Ortak Değerler
Bu ortak değerler çoğunluğun sahip olduğu din tarafından da şekillenmiş olabilir, üzerine düşünerek geliştirilip zamanla insanlar tarafından benimsenmiş de. Ama çoğunluğun üzerine anlaştığı hukuki, ikdisadi yöntemler, toplumun, topluluğun ortak değerlerini oluşturur.
5. Çoğunluğun Baskın Oluşu
4. maddede de bahsedidiği gibi ortak değerler, bu bazen söz konusu olsa da, kişilerin sahip olduğu ortaklıktan ziyade çoğunluğun sahip olduğu değerleri kapsar. Çoğunluğun değerleri zamanla baskın gelir ve zamanla o toplumun kültürünü oluşturur.
Bu incelemelerin sonuçunda kültürün dört ana unsurdan oluştuğu görüldü: Grup, süreklilik, değişim, maddi ve manevi ortak değerler ve çoğunluğun baskın oluşu kültürün ne olduğunu tanımlar nitelikte. O zaman kültür, özünde bir grup insanın maddi ve manevi bazen ortak bazen de çoğunluğun baskıladığı, kuşaktan kuşağa aktarılan ve her daim değişim halinde olan değerler bütünüdür, denebilir.
(Ödev Yazısı)
Bana sosyal medya hesaplarımdan ya da humeyra.uzell@gmail.com adresinden ulaşabilirsiniz.
Yazıyı beğendiyseniz alkış atarak, yorum yaparak ve paylaşarak destek olabilirsiniz. Şimdiden teşekkürler. :)
Diğer yazılara ulaşmak için aşağıdaki linklere göz atabilirsiniz.
