Kameralar mor rengi neden mavi olarak görür?

Aslında kameralar mor rengi, mor olarak görür. Peki böyle sormamdaki sebep nedir? Ya da neden kapak görselindeki renk, kameralarda mavi görünüyor?

Cep telefonu kameranızı açıp bu görsele tutun ve sihri(!) görün.

Kameralarda mavi olarak görünen renk aslında mor değil İngilizce’de “violet”, Türkçe’de ise menekşe olarak bilinen menekşe rengidir. Ülkemizde ise menekşe kelimesi, genelde yalnızca bir çiçek ismi olarak biliniyor.

Çevremde yaptığım ufak çaplı bir araştırmada menekşenin aynı zamanda bir renk adı olduğunu bilenlerin oranı 10'da 1 çıkarken, menekşenin mordan farklı bir renk olduğunu ise bilen birisi ne yazık ki çıkmadı. Halk arasında menekşe rengi, morun bir tonu olarak biliniyor. Bu sebeple başlıkta “menekşe” yerine “mor” kelimesini kullanmayı tercih ettim.

Böyle bir tuhaflığın farkına varmamı sağlayan olaya da kısaca değinmek istiyorum, çünkü bu zamana kadar bu durumu hiç farketmemiştim.

Getir’in Fenerbahçe sponsorluğu kamuoyuna duyurulduktan birkaç hafta sonraki oynanacak Fenerbahçe maçında saha kenarı panoları Getir’in logosuyla renklenecekti.

Büyük gün geldi ve ekranlarda Getir’in logosu sergilenirken, Fenerbahçe sevdalısı bir çalışma arkadaşımız heyecanını çektiği bu fotoğrafla Slack gurubu üzerinden tüm şirketle paylaştı:

Buraya kadar her şey normaldi. Fakat çekilen bu fotoğrafta küçük bir detay dikkatimi çekmişti. Getir’in ana rengi, olması gerektiğinden farklı görünüyordu.

İlk başta fotoğrafı çeken kişinin kamerasıyla ya da ortam ışığıyla ilgili bir sorun olabileceğini düşünürken kendi yaptığım çeşitli denemelerde de aynı sonucu alınca zihnimde yer edinen koca bir soru işareti belirdi. Neden?

İlk iş soruyla ilgili doğrudan bir araştırma yapmaya koyulmak oldu. Böylesi bir sorunla ilgili ayrıntılı bir makale elbet vardır diye düşündüm ancak kayda değer bir bilgiye ulaşamadım. Yine de ortada bir soru vardı ve bu sorunun bir cevabı olmalıydı. Parça parça edindiğim renk ve görmeyle ilgili ön bilgilerden sonra sonuca ulaşmamı sağlayacak 5 tane soru belirledim:

1. Mor ve menekşe renginin farkı nedir?
2. Gözlerimiz nasıl çalışır?
3. İnsanlar neden menekşe rengini görür?
4. Bazı kameralar neden menekşe rengini göremez?
5. Bazı kameralar neden menekşe rengini görebilir?

Artık bu sorulardan ilkini cevaplayarak işe koyulabiliriz.

Mor ve menekşe renginin farkı nedir?

Mor ve menekşe arasındaki temel fark, menekşenin yalnızca beyin tarafından algılanabilen bir renk olması, morun ise görünür ışık aralığında gerçek bir renk olmasıdır. Bilim insanları bu bilgiye elektromanyetik spektrumda yaptıkları gözlemler sonucu ulaşmıştır.

Elektromanyetik spektrumda görülebilen renk aralığı.

Mor renk, insan beyni ve gözlerinin işbirliğiyle görünür olan öznel bir renktir. Mor renk, mor olarak adlandırılan ışığın, kendi dalga boyu var olmadığı için gerçek dünyada yoktur. İki ana renk olan kırmızı ve mavinin karışımıdır ve menekşe renginden daha doygun yani daha sıcak görünür.

Öte yandan menekşe rengi ise kendi dalga boyuna sahip; mavi ve mor ötesi renkler arasında kendine yer edinen bir renktir. Bir prizma kullanılarak güneş ışığı kırıldığında, bir ucunda menekşe rengi görülebilir. Bu özel renk, fiziksel bir bakış açısıyla objektif olarak tanımlanabilir ve mordan daha az doygun yani daha soğuk bir renktir.

Ayrıca gökkuşağındaki mor sanılan renk aslında menekşedir.

Pek çok kamera ve renkli filmde menekşe rengi mavi olarak görünürken mor renkler mor olarak görünmeye devam eder.

Bu etkiyi cep telefonunuzdaki kamerayı kullanarak yukarıdaki renk paleti görseli üzerinde test edebilirsiniz. Yazıyı zaten cep telefonunuzdan okuyorsanız ben kendi cep telefonumla çektiğim bir görseli de altta paylaşıyorum. Ama mutlaka bu sonucu kendiniz de deneyimleyin.

Mor renkli World logosu ve menekşe renkli Getir logosunun benim kameramdaki yansıma farkı bu karşılaştırmada daha net görülebiliyor. Fotoğrafların altında iki markanın gerçek logo rengi gösterilmiştir.

Mor ve menekşe renginin arasındaki farkların kısaca özeti.

Menekşe ve mor renkler arasındaki farkı öğrendiğimize göre menekşe renginin bazı kameralarda neden mavi göründüğünü açıklamak üzere bir sonraki sorumuza geçebiliriz. Gözlerimiz nasıl çalışır?

Gözlerimiz nasıl çalışır?

Gözlerimizde iki farklı sensör hücresi bulunmaktadır; bunlar, çubuk ve koni hücrelerdir. Çubuk hücreler ışığın yoğunluğuna karşı duyarlıdır. Karanlık ortamlarda nesneleri görmemize olanak tanır. Renkleri algılama konusunda koni hücreler kadar duyarlı olmadıkları için karanlık ortamlarda nesneleri renksiz gibi görürüz.

Koni hücrelerinin görevi ise renkleri algılamamızı sağlamaktır. Bu işi de en iyi parlak ışık altında yaparlar. Retina tarafından emilen ışığın dalga boyu ile koni hücrelerinin her biri farklı tepkiler vererek renkleri ayırt edebilmemizi sağlar. Koni hücrelerin farklı çeşitleri vardır, bu çeşitlerin her biri farklı dalga boylarına tepki verir:

1. Mavi ışığa yönelik koni hücreleri (S koni hücreleri, S kısa (short) demektir; bunlar daha kısa dalga boylarına tepki verir)
2. Yeşil ışığa yönelik koni hücreleri (M koni hücreleri, M orta (medium) demektir; orta dalga boyları için)
3. Kırmızı ışığa yönelik koni hücreleri (L koni hücreleri, L uzun (long) demektir; uzun dalga boyları için)

Gözlerimizin nasıl çalıştığı konusunda basitçe fikir sahibi olduğumuza göre başlangıçtaki sorumuzu bu yazıda edindiğimiz bilgiler ışığında artık daha doğru bir sonuca ulaştırabiliriz.

İnsanlar neden menekşe rengini görür?

İnsan gözündeki koni hücrelerinin uzun dalga boylarındaki ışığa verdiği tuhaf tepkinin bir sonucu olarak menekşe rengini görürüz. Evet, bu rengi görmemizi sağlayan şey, tuhaf olarak adlandırılan ve beklenmedik şekilde davranan bir hücre tepkisinden kaynaklanıyor.

İnsan gözündeki farklı koni hücrelerinin ışığa verdiği yaklaşık tepki aralıkları bu şekildedir.

Daha teknik konuşmak gerekirse, yukarıdaki grafikte insan gözündeki koni hücrelerinin kısa ve uzun dalga boyundaki ışığa, yani mavi ve kırmızı ışığa, 440 nanometre (nm) civarında tepki verdiğini söyleyebiliriz. Bu da menekşe rengini görmemizi sağlayan en önemli özelliklerden biridir.

Menekşe rengini görmemizi sağlayan bir diğer önemli özellik ise L Konilerin uzun dalga boyundaki — kırmızı çizgiyle gösterilen — tuhaf, bimodal (çift tepe noktalı) tepkiye sahip olmasıdır.

S Koniler ise kısa dalga boyundaki spektrumun mavi ucunda geniş ama iyi tanımlanmış bir tepkiye sahiptir. Aynı şekilde M Koniler orta dalga boyundaki yeşil üzerinde yaygın bir yayılma aralığına yanıt verir.

Ayrıca bazı insanlar menekşe rengini mavi olarak da görebilir. Bu durumla çok nadir karşılaşılsa da sebebi bazı renk körlüğü türlerine dayanmaktadır. Yani bir arkadaşınız ya da müşteriniz sizin menekşe gördüğünüz rengi, mavi gördüğünü iddia ediyorsa ona inanın. Renk körlüğüyle ilgili bir başka yazıma aşağıdaki bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Kullanıcı arayüzlerini renk körleri için daha erişilebilir yapmalı mıyız?

Bazı kameralar neden menekşe rengini göremez?

Çünkü insan gözündeki koni hücrelerinin kırmızı ışığa gösterdiği tuhaf tepkiyi taklit edemeyen sensörler kullanılır.

Menekşe rengini mavi gösteren bir kameranın ışık tepki eğrileri ise bu grafikte görünmektedir.

Cep telefonlarımızdaki kameranın değişen dalga boylarındaki ışığa verdiği tepki eğrileri yukarıdaki grafiktekine benzer şekildedir.

İnsan gözündeki koni hücrelerinin ve cep telefonlarımızdaki kameranın kırmızı ışığa verdiği tepki süresini yukarıdaki son iki grafik sayesindesiz de karşılaştırabiliriz.

Cep telefonu kameramız gibi pek çok kameranın kırmızı ışığa tepki vermesi 600 nanometrede gerçekleşir. Bu yüzden bu kameralar menekşe rengini oluşturamazlar.

Bazı kameralar neden menekşe rengini görebilir?

Çünkü insan gözündeki koni hücrelerinin tuhaflığını taklit edebilen sensörler kullanılır. Bu da tıpkı insanların gördüğü gibi menekşe rengini görebilmelerini sağlar.

Daha pahalı kameralar insan gözündeki menekşe etkisini taklit etmeye çalışır.

Yukarıdaki grafik ise bir Canon 450D’nin farklı ışıklara verdiği tepki aralıklarını gösteriyor. İnsan gözündeki koni hücreleriyle neredeyse aynı sürede yani 440 nanometre civarı bir sürede kırmızı dalga boyuna tepki verdiği için bu kamera menekşe rengini görebiliyor. Dolayısıyla bu kameranın ürettiği görüntüde biz de insanlar olarak menekşe rengini görebiliyoruz.

Aşağıdaki görselde insan gözündeki tuhaflığı taklit edebilen bir kamera (soldaki) ile taklit edemeyen bir kameranın (sağdaki) çektiği gökkuşağı fotoğrafını görebilirsiniz.

Çıkarımlar

• Mor ve menekşe farklı renklerdir.
• Mor, gerçekte var olmayan ve yalnızca beynimiz tarafından algılanabilen bir renkken; menekşe, gerçekte var olan fakat gözümüzdeki tuhaf tepkimeler sonucu görebildiğimiz bir renktir.
• Uzun dalga boyuna insan gözündeki koni hücreleri gibi bimodal (çift tepeli) tepki verebilen kameralar da menekşe rengini görebilir. Fakat bu kameralar pahalı olduğu için genellikle menekşe rengini göremeyen kameralar daha yaygındır.
• Futbol maçları, filmler ve yüksek bütçeli yapımları çeken kameralar profesyonel ve pahalı kameralar olduğu için menekşe rengini görebilirler. Fakat televizyondaki veya ekrandaki menekşe rengi bir alana cep telefonumuzun kamerasını tuttuğumuzda telefonun ekranında menekşe rengini mavi olarak görürüz. Çünkü cep telefonlarının kamerası menekşe rengini görebilir şekilde üretilmez.
• Menekşe rengini göremeyen kameralar ışık yoğunluğu azaldıkça yani daha karanlık ortamlarda menekşe rengini doğruya yakın görebilir. Yoğun ışık altında ise menekşe rengini mavi olarak görürler. Bu yüzden bu kameraların dijital ekranlardaki menekşe rengini mavi olarak görme eğilimleri daha yüksektir.

Bu bilgilerin markalaştırma konusunda nasıl kullanılabileceği konusuna bu yazıda girmek istememekle birlikte bu konunun kesinlikle markalaştırma sürecinde değerlendirilmesi gereken önemli bir başlık olduğunu düşünüyorum. Siz de fikirlerinizi aşağıda paylaşabilirsiniz?

Kaynaklar

• https://www1.cs.columbia.edu/CAVE/publications/pdfs/Grossberg_PAMI03.pdf
• https://www.zeiss.com/vision-care/us/better-vision/understanding-vision/how-does-color-vision-work-.html
• https://www.researchgate.net/figure/Manufacturers-reported-CMOS-sensor-responses_fig1_318210848
• https://theydiffer.com/difference-between-purple-and-violet/
• https://www.quora.com/Why-are-there-two-sets-of-primary-colors-one-for-dealing-with-paint-and-one-for-dealing-with-light-RGB-system-Why-is-it-that-yellow-is-switched-for-green
• https://www.benq.com/en-us/knowledge-center/knowledge/what-is-accurate-color.html
• http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/vision/cieprim.html