Kapitalizm Nedir?
Günümüzde çok fazla dile getirdiğimiz ve sürekli etkileşim içinde olduğumuz kapitalizm nedir ?
Kapitalizm kelimesi ilk kez 1850 yılında. Louis Blanc tarafından kullanılmıştır. Louis Blanc, kapitalizmin kalbinin işçi sınıfının sömürülmesinde yattığını düşünmüştür. Fakat kapitalizme daha geniş bir perspektiften bakmak istediğimizde aslında bundan daha fazlası olduğunu görmekteyiz. Kapitalizm kimisi için kötü bir anlam, kimisi için ise iyi bir anlam çağrıştırır. O zamanların zengin kesimlerine sordaydık belki de hiçbir yakınmayla karşılaşmazdık. Elbert Hubbard bu konu hakkında şu ifadeleri kullanmıştır:
“Kapitalizm, zenginlerin yoksulları sömürdüğü bir sistemdir. Sosyalizm ise tam tersidir” – Elbert Hubbard
Peki gerçekten de bir sömürü kültürü müydü buna daha detaylı bakmak gerekiyor. Etrafımızda birçok detaylı tarih ve sosyoloji kitapları mevcut bu durumu ele alan ama herkesin görüşü tabii aynı değildir. Baktığımız zaman tanım olarak:
Kapitalizm, kar için mal ve hizmet üretimine dayalı bir sistemdir.
Bu sistem;
- Yenilikçiliği ve girişimciliği teşvik eder
- Ekonomik büyümeyi destekler.
- Ayrıca kapitalizm insanların kendi hayatlarını yönetme özgürlüğünü sağlar.
Kapitalizmin bazı dezavantajları da vardır.
Örneğin;
- Kapitalizmde gelir eşitsizliği yaygın olarak ele alınır
- Yoksulluk ve sosyal adaletsizliğe neden olabilir
- Çevreye karşı zararları vardır
Kapitalizm hakkında birçok farklı bakış açısı vardır ve bu bakış açılarına birçok eserde rastlamaktayız. Herkesin kendi görüşlerine sahip olması aslında gayet normaldir. Kimisi savunurken kimisi eleştirir. Örneğin, Adam Smith’in “Ulusal Servet Teorisi” ve Karl Marx’ın “Kapital” adlı eserleri kapitalizm hakkında önemli fikirler sunar. Bunun yanı sıra Milton Friedman’ın “Kapitalizm ve Özgürlük” adlı eseri de kapitalizmin savunucularından kabul edilir.
Kapitalizmi savunan öncü isimlerin yanı sıra eleştirenler de olmuştur.
Afrikalı-Amerikalı hakları savunucusu Malcolm X bir sözünde;
“Irkçılık olmadan kapitalizme sahip olamazsınız” – Malcolm X
Bu söz, kapitalizmin ırkçılığa dayandığını iddia etmektedir. Aslında kapitalizmi kavram gereği bir analiz ettiğimizde; 16.yüzyılda sömürgecilik faaliyetleri ve bununla birlikte ortaya çıkan ekonomik büyüme ile dilden dile dolaşmış hatta günümüzde bile hâlâ çok konuşulan bir konudur.
Peki Günümüzde hala ırkçılığın var oluşu günümüzde var olan kapitalist sistemlerin ürünü olduğunu söylesek ne kadar doğru olur?
Bunlar cevabı kişiden kişiye değişen sorular tabii , fakat detaylı bilgilere ulaşmak için o zamanın eserlerine bakmak gerekiyor. Kapitalizmin ırkçılık ile bağlantısı, birçok farklı örnekle aslında gösteriliyor. Bulunan örneklerden bazıları şunlardır:
- Amerika Birleşik Devletleri’nde kölelik sistemi kapitalizm sonucuydu. Köleler, karları arttırmak için ücretsiz iş gücü olarak kullanıldılar.
- Jim Crow yasaları, Afrikalı Amerikalıların eğitim ve istihdam gibi hizmetlere erişimini engelledi.
- Güney Afrika’daki apartheid sistemi, Afrikalı Amerikalıların ekonomik fırsatlardan mahrum kalmasına sebep oldu.
Bugün, birçok ülkede ırkçılık konusu gündeme gelen bir konudur. Bu konuda bir çok atıfta bulunuldu fakat genel olarak baktığımızda ırkçı ayrımcılık tarihte işçilerin ücretlerinin düşürülmesine, çalışma koşullarının kötüleştirilmesine ve sendikal hakların kısıtlanmasına neden olmaktaydı ve bu yönüyle Malcolm X’in sözleri toplumda etki yaratmıştı.
Bu örnekler, kapitalizmin ırkçılık ile bağlantısını öne sürmektedir. Özellikle kapitalizmin ırkçı ayrımcılığı teşvik ettiğini ve sürdürdüğünü iddaa edenler vardır. Genel olarak baktığımızda kapitalizm işleyişi kolaylaştırmak ve karlarını arttırmak için birçok yola başvurduğunu ve bunlardan birinin ırkçılık olduğunu savunmak o dönemlerden beri yaygın görülüyor.
Aslında kapitalizmi salt kötü olarak ele almak çok doğru olmaz.
Özellikle kapitalizmin olumlu yönlerini ele alan isimlerde vardır. Örneğin; kapitalizmin olumlu yönlerinden biri işletmelerin birbiriyle rekabet etmek zorunda olduğu ve bu rekabetin daha iyi ürünler ve hizmetler sunmaya zorladığı durumdur. Kapitalizm bu yanıyla olumlu da görülmüştür.
Sonuç olarak kapitalizm birçok olumlu ve olumsuz yöne sahip bir ekonomik sistemdir. Olumlu veya olumsuz oluşu kime sorduğuna göre değişir.
Kapitalizmin Çevreye olan zararından bahsetmiştik peki değişen ve gelişen teknoloji ile bu zararların önüne nasıl geçeriz, sadece atıkları kontrol altına alarak değil ayrıca nasıl farklı yollara başvurabiliriz merak ediyorsanız Sürdürülebilir Gelecek İnşasında Teknoloji ve Geri Dönüşüm yazısına da bakabilirsiniz..
