Koku İnsanları Ne Kadar Etkileyebilir?
Koku alma duyumuz tarih boyunca çeşitli amaçlarımıza hizmet etmiştir. Kokuların vücudumuzda birçok fiziksel ve duygusal bağlantıları olduğunu da gözlemleyebiliyoruz. Koku duyumuzun eşsiz bir aurası vardır. Bu eşsizliğe karşın insanlar üzerindeki koruyucu bir etkisi de tartışılır. Tahmin ediyorum ki yavaştan meraklanmaya başladık, hepsini ayrıntılı bir şekilde ele alacağız.
Bu satırları okurken binbir çeşit kokuların içinde kaybolacaksınız. Oysa ki bu durum ne bu yazıdan ne de bulunduğunuz ortamdan kaynaklı olacak. Odak nokta sadece sizsiniz. Kokuların üzerinizde yarattığı inanılmaz etkiler o kokuyu anarken bile size kendini hissettirir ve sizi kısa bir seyahate çıkarır. Sadece anılarımızı hatırlamakla da kalmaz aynı zamanda insan psikolojisi, ticari faaliyetler ve davranışlarımız gibi birçok alanda da biz fark etmeden üzerimize uygulanan bir etkidir. Çalışmalar şunu gösteriyor ki koku duyumuzun bizlere sağladığı bu etkileşimler hayatımızda inanılmaz deneyimlere eşlik ediyor.
Şimdi gelin kokuların üzerimizde yarattığı stratejik etkiler nelermiş, kokuların üzerimizdeki etkisi akademik olarak araştırılmış mı, kimler nerelerde uyguluyor, kokulara maruz kaldığımızda neler hissediyoruz, hangi koku neye iyi gelir işte bu tüm sorularımızı uzun bir araştırma sonrası cevapladık ve sizler için hazırladık. Hazır mıyız?
Kokular rüyalarımızı etkiler mi?
Şaşırtıcı ama gerçek, araştırmalar sonucunda uykudan önce maruz kaldığımız koku, pozitif veya negatif rüyalar görebilmemizi etkileyebiliyormuş. Heidelberg Üniversitesi Uyku Bozuklukları Merkezi’nde yapılan araştırmalara göre bir deney yapıldı. Erkeklere ve kadınlara uyumadan önce çiçek veya hidrojen sülfür kokusu koklatıldı. Sonuçlar, rüyaların içeriğinin kokladıkları kokularla bağlantılı olduğunu gösterdi. Yani hoş kokuya maruz kalanlar çiçek gibi bir rüya görürken, kükürt kokusuna maruz kalanlar kabus gördüler. Bu konu üzerindeki araştırmalar devam ediyor. Eğer hoş kokular, kabus görme riskini gerçekten azaltabiliyorsa bu uyku bozuklukları problemleri için büyük bir başlangıç olabilir.
Kokuların insan psikolojisi üzerinde ne gibi etkileri olur?
Kokuların enerjisi ruh hallerimizi yönlendirir. Evet her kokunun bir enerjisi vardır. Bir yasemin kokusu düşünsenize, görünümü kadar etkileyici kokusuyla da dikkat çeker. Endişeli ve stresli olduğunuz anlarda rahatlatıcı ve sakinleştirici etkisiyle stres seviyenizi en aza indirerek huzurunuzu artırır. Aynı zamanda ortama egzotik ve bitkisel bir aroma da katar.
Kokular yüzyıllardır insanların tedavilerinde kullanılır. Koku üzerinde bir tedavi yöntemi olan aromaterapi de uygulanan lavanta, uyku tedavisinde kullanılan mükemmel kokulu bir bitkidir. Güzel bir gece uykusu için tavsiye edilir. Aynı zamanda stres, depresyon ve kas ağrıları gibi problemlerin önüne geçilebilir.
Kokular odaklanmamızı sağlayabilir mi?
Hepimiz zaman içinde bir şeyler okur, yazar ve öğreniriz. Ama bu her zaman mümkün olmaz. Çünkü odaklanmak önemlidir. İşte bu noktada yardımımıza kokular koşuyor. Ortamımıza sağlayabileceğimiz bir koku olabileceği gibi kıyafetimiz ve tenimiz üzerinde de bu kokuyu sağlayabiliriz. Ortamdaki kokuyla birlikte hareket ettiğimizde algılarımız açılır ve kokunun hatırlatma özelliğiyle üzerinde yoğunlaştığımız konuyu yıllar sonra bile aynı kokuyla veyahut benzer bir kokuyla tekrardan hatırlayabiliriz. Bu müthiş bir şey değil mi? Daha önce denemediyseniz mutlaka deneyin!
Çam kokusu neredeyse hepimizi rahatlatır. Eşsiz bir ormanın içinde olduğumuzu hayal etmek bile ruhumuza iyi gelir. Peki çam kokusunun antidepresan bir etkiye sahip olduğunu biliyor muydunuz? Evet antidepresan bir etkiye sahip olduğu gibi temiz bir zihin oluşturarak odaklanmayı da artırır.
Kahve kokusunu kim sevmez? Peki sevdiğimiz bu kokunun etkileri nelerdir? Kaliforniya Üniversite’sindeki bir araştırmaya göre kahve kokusunun stresi azalttığını, mutluluk verdiğini ve dikkatimizi toparlamada yardımcı olduğunu belirtiyor. Bunlara ek olarak gül kokusu Tayland’daki bir araştırmaya göre kan basıncını ve solunum hızını düşürdüğü ortaya çıkmıştır. Ve diğer bitkilerden turunçgiller, hindistan cevizi, okaliptus ve vanilya gibi birçok koku psikolojimizi etkileyerek kendimizi iyi hissettirir ve bizi tedavi eder.
“Kokular bizi yönlendirir yeter ki o doğru kokuyu bulalım.”
Kokular partnerlerimizi seçmemizde yardımcı olabilir mi?
En büyük seçici etkenlerden bir tanesidir koku uyumu. Güçlü bir izlenim bırakır. Kokular beynimize olumlu ve olumsuz sinyaller iletir. Bu nedenle sadece koku seçmek değil seçtiğimiz kokuyu doğru ve temiz kullanmakta önem taşır.” İnsanlar konuşa konuşa, hayvanlar koklaşa koklaşa” derler ama eş seçerken insanlarda koklaşır. Ten uyumu diye bir kavram vardır, elbette konumuz bu değil ama ten gibi koku da önem taşır. Bu uyum araştırmalarla da kanıtlanmıştır. Diğer yandan bilim insanları öpüşmenin koklama dürtüsü ile bağlantılı olduğunu savunan savlar da vardır. Yani demem o ki temiz olarak saf kokunuzla bile partneriniz sizi çekecektir. Unutmayın hepimizin kokusu farklıdır yeter ki o kokuya sahip çıkalım …
Hayvanlar mı daha iyi koku alır insanlar mı?
Biliyoruz ki hayvanlar insanlardan daha iyi koku alma duyularına sahiptirler. Bir insan burnunda 5 milyon reseptör hücresi varken, bir köpeğin burun deliklerinde 200 milyon reseptör vardır. Buna rağmen kokunun insanlar üzerindeki fiziksel ve zihinsel etkisi daha fazladır. Araştırmalara göre görsel hafıza ile kodlanan anıların 1 sene içerisinde %50 oranında silinirken, koku hafızası anıların %65'ini korumayı başarıyor. Birçok kokuyla çocukluk dönemimizde karşılaştığımız için pek çok koku bize geçmişi çağrıştırır ve anılarımızı hatırlamamızı kolaylaştırır.
Kokuların karar vermemizi etkiler mi?
Kokuların kararlarımız üzerinde oldukça büyük etkisi olduğu kaçınılmaz bir gerçektir. Scent marketing yani pazarlama aktivitelerinde kokulardan yardım almak, dünyaca ünlü giyim markalarından otomobil üreticilerine kadar birçok markanın imajını ve marka algısını güçlendirmek için kullandığı bir taktiktir.
Chicago Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırma sonucuna göre, katılımcıların %84'ü tıpatıp aynı iki ayakkabıdan, güzel kokulu bir ortamda sunulan çiftini daha çok beğendiğini açıklamış ve almaya karar vermiştir. Aynı zamanda bu ayakkabı diğer ayakkabıdan 10 Euro daha pahalı olmasına rağmen. Düşünebiliyor musunuz kokular bize neler yaptırıyor. Sadece anılarımızı hatırlatmakla kalmıyor, fazla harcama yapmamızı da etkiliyor. Mutlaka başınıza buna benzer olaylar gelmiştir. Mesela ihtiyacınız olmadığı halde aldığınız kıyafetler, ayakkabılar, çantalar, kişisel bakım ürünleri vb.
Koku duyumuzun koruyucu etkisi olabilir mi?
Kötü ve keskin kokular insanların davranışlarını tetiklediği gibi kendilerini koruması için de uyarıcı bir eylem niteliği taşır. Örneğin evde bir doğalgaz kaçağı vakasında koku duyumuz sayesinde kokuyu algılar ve önlem almaya çalışırız. Kokuların bireysel olarak farklılaşan insan psikolojisine göre de algılanışları farklı olabilir. Örneğin bir köpek sahibi olan birey köpek maması kokusunu sevgi ve sevinçle karşılarken, köpek korkusu olan bir birey korku ve endişe ile karşılayabilir. Ve bu durumda kendi çıkarlarını gözeterek, tehlikeden uzaklaşacaktır. Kokular davranışsal kılavuzlarımız, koruyucu ve yol göstericilerimizdir. Çünkü tarihleri oldukça eski ve deneyimlerimiz oldukça köklüdür.
Koku derin bir konudur. Kişiden kişiye farklılık gösterse de çevresel etkisi aynıdır. Her şehrin her semtin her sokağın hatta her evin ve her insanın bir kokusu vardır. Üzerinden yıllar geçer bambaşka bir ortamdasındır, bir koku tınısı gelir burnuna tanıdık ama eski, güzel ama belki acı verici, kötü ama belki mutlu edici, hatırlamakla uğraşır beynin sırf bu yüzden birçok yılları ziyaret edersin. Arar durursun, belki bulursun belki de sadece anımsamakla kalır bulamadığın için kudurursun. Hangimiz yaşamadık ki böyle bir durum? Hüzün de çöktüğü oldu üzerimize, mutlu da ettiği oldu amansız gelen o koku tınısının.
“Kokular sizi yanıltmaz, belki hatırlatmaz ama asla kandırmaz …”
