Gerçekleştirilemeyen Potansiyel
Yüzleri mağaranın duvarına bakacak şekilde zincirlenen insanlar, sadece mağara duvarına yansıyan gölgeleri görebiliyor ve tüm algıları dünyanın bu mağara duvarlarına yansıyan gölgelerinden ibaret kalıyor. Zincirlerini kırmaya karar veren bir mahkum, sonunda zincirini kırmayı başarıyor ve gözlerini kamaştırarak çıktığı mağaradan dünyanın türlü renklerini görüyor. Zihnindeki zincirler de o an itibariyle kırılıyor. Bu hikaye tanıdık geldi mi? Platon’un Mağara Alegorisi’nden bahsediyorum.
İnsanların sadece gölgeler üzerinden hayatı yorumlaması modern dünyada oldukça popüler olan bir kavrama karşılık gelebilir: Konfor Alanı
Size aşağıda görmüş olduğunuz görseli gösterip hangi yola gitmeyi tercih ederdiniz diye sorsam ne cevap verirdiniz?
Yapılan bir araştırmada 500’den fazla kişinin yaklaşık yüzde 90’ının sol taraftaki yolu seçtiği ortaya çıkmış. Peki neden insanlar soldaki yolu tercih ediyor olabilir? Cevap basit ve derin: Çünkü sol taraftaki yolda ufku görebiliyorsunuz fakat sağ taraftaki yol daha zorlu, çetin ve belirsiz gözüküyor. İşte bu basit karşılaştırma beynin çalışma sistemini ortaya koyarken konfor alanı dediğimiz kavramın nasıl çalıştığına da işaret ediyor. Kavramı tanımlarsak: Rahatlık alanı ya da konfor alanı, insanın kendini bulunduğu durumda her şeyi kolay kontrol edebildiğini düşündüğü ve kendini rahat hissettiği psikolojik evredir.
Kendini rahat hissettiği yer… Kendimi rahat hissettiğim yerde olmanın bana ne gibi bir kötülüğü olabilir ki diye düşünebilirsiniz. O zaman sizi Platonun Mağarasındaki zincirlenmiş insanlardan biri olduğunuzu düşünmeye davet ederim. Olduğu gibi kalmaya yemin etmiş, günlerini aylarını ve en sonunda tüm hayatını aynı yöne bakarak harcayan biri. Bin bir çeşit rengi, ışığı, anı sadece yansımalara göz gezdirerek deneyimleyebilir misiniz?
İşte konfor alanı denilen bu kavram ya da psikoloji, tam yeni bir şeyler yapacakken tam bembeyaz bir sayfa alıp üzerini dilediğimiz renklerle ve şekillerle donatacakken bize dur der. Çoğu zaman argümanı “başarısız olursun” “yapamazsın” olur.
Bu düşünce beynimizin geliştirdiği bir tür savunma mekanizmasıdır aslında. Beynimizin iki bölgesi limbik ve neokorteks arasındaki çekişmeden bahsedelim kısaca. Limbik sistem, özellikle duygusal işlevlerle ilişkilendirilen bir beyin bölgesidir. Duygular, motivasyon, ödül sistemi ve öğrenme gibi süreçler limbik sistem tarafından yönetilir. Konfor alanı genellikle duygusal rahatlık ve güvenle ilişkilendirilir. Limbik sistem, bu duygusal tepkileri düzenleyerek, bireyin konfor alanında hissetmesine yardımcı olur. Örneğin, tanıdık ve güvenli bir durumda bulunmak, limbik sistem aracılığıyla duygusal bir konfor hissi yaratır.
Neokorteks, beyindeki dış tabakayı oluşturan ve düşünme, planlama, problem çözme, dil ve karmaşık zekâ ile ilişkilendirilen bir bölgedir. Konfor alanı ile neokorteks arasındaki bağlantı, rutinler, alışkanlıklar ve bilinen durumlarla ilgilidir. Neokorteks, bireyin çevresini anlama, öngörme ve buna tepki verme yeteneğini kontrol eder. Konfor alanından çıkmak ise neokorteks tarafından yönetilen düşünce süreçlerini gerektirir, çünkü yeni ve bilinmeyen durumlarla başa çıkma becerisini içerir.
Konfor alanından çıkmak, limbik sistem ve neokorteks arasında bir denge kurmayı zorunlu kılar. Limbik sistem, duygusal rahatlık sağlayarak yeni ve belirsiz durumlarla başa çıkmaya karşı direnç gösterirken, neokorteks, öğrenme ve adapte olma yeteneğiyle bunun üstesinden gelmeye çalışır. Bu nedenle, konfor alanını genişletmek aslında hem duygusal hem de bilişsel süreçleri etkili bir şekilde yönetmemiz sonucunda sağlayabileceğimiz bir durumdur.
Bu bağlamda, limbik sistem bizi bilinen ve güvenli olanla sınırlarken, neokorteks bize yeni deneyimlere açık olma ve öğrenme potansiyeli sunar. İnsanlar, bu iki beyin bölgesi arasında denge kurarak konfor alanlarını genişletebilir ve kişisel gelişimleri için yeni alanlara adım atabilirler.
Tekrar şu görsele geri dönelim. Büyük bir çoğunluk, daha risksiz gördüğü, ufkun gözüktüğü sol taraftaki yolu seçiyor çünkü limbik sistem burada devreye giriyor ve daha güvenli yolu yani daha konforlu yolu tercih ediyor. Beynin çalışma prensibini anlamak bu nedenle çok önemli. İlk önce içinde bulunduğumuz, kendimizi oluşturan bu sistemi iyice tanımalıyız ki mümkün olduğunca akıllıca bir hayat yaşayabilelim.
Burada çok klişe bir şekilde sınırlarını aş, cesaretli ol gibi bir şeyden bahsetmiyorum. Bahsettiğim şey içimizdeki potansiyeli konfor alanında sıkışıp kalarak gerçekleştirememek. Hep aynı güne doğmak, aynı şeyleri düşünmek, aynı şeyleri yapmak bakış açımızı körelten ve bizi içinde bulunduğumuz dünyaya kendi mağaramıza hapseden bir döngü. Bu döngüyü kırabilmek için ise konfor alanı terk etmek gerekiyor.
2005 yapımı “Batman Begins’te Bruce Wayne’in mentoru Ra’s al Ghul şöyle söylemişti: “Esas korktuğun şey senin içinde. Korkularını içine çek. Onlarla yüzleş.”
Batman, kendi içindeki karanlıkla yüzleşir ve bu karanlığı kontrol etmeyi öğrenir… Aynı zamanda Gotham şehrinin koruyucusu olma sorumluluğunu da üstlenir.
Konfor alanını terk etmek, zorluklarla yüzleşmek ve kendi iç dünyasıyla barış içinde olmak, Bruce Wayne’in Batman’e dönüşüm sürecindeki temel unsur olmuştur. Bizler insanüstü yetenekleri olan bir kahraman değiliz tabii ki ama kendi hayatlarımızın başkahramanıyız. Charles Schulz’un dediği gibi:
“Bir insanın en ağır yükü, gerçekleştiremediği potansiyelidir.”
Kendi ellerimizle kendimizi zincirlediğimiz bu mağaradan kurtulmak, kendi içimizdeki Gotham şehrini kurtarmak ve sağ yolun heyecanını, büyüsünü deneyimlemek için sıkışıp kaldığımız “aynı şeylerin döngüsü”nden kendimizi kurtarmanın akıllıca bir yolunu bulmalıyız. Çünkü:
“Bir insanın en ağır yükü, gerçekleştiremediği potansiyelidir.”
