Kraliçe II. Elizabeth’in Türkiye Ziyareti — 1971
Tam adı Elizabeth Alexandra Mary olan Kraliçe II. Elizabeth, bugün kraliyet denildiği zaman pek çok kişinin aklına gelen ilk isim. Artık daha çok sembolik bir karakter olarak tarih sahnesinde yerini alan Kraliçe, ülkemize bu zamana dek 3 kez ayak bastı.
İlk olarak 1961’de ayaküstü sohbet tadında, İran dönüşü birkaç saatliğine uğrayan ve Esenboğa Havalimanı’ndan çıkmayan II. Elizabeth’in ikinci ziyareti 1971 yılındaydı. Bu ziyareti Ankara, İzmir, Çanakkale ve İstanbul’u kapsayan sekiz günlük gezi şeklinde, halkın ve devlet adamlarının yoğun ilgisi altında gerçekleşti.
Kraliçe Geliyor
İran İmparatorluğu’nun 2500. yıldönümü etkinlikleri dolayısıyla Tahran’da düzenlenen törene katılan Kraliçe II. Elizabeth’in, dönüşte Türkiye’ye sekiz günü kapsayacak bir resmi ziyarette bulunacağı açıklandı.
Kraliçe’den önce 16 Ekim’de kraliyet yatı Brittannia, İzmir limanına ulaştı. Kraliçe ve ailesinin eşyalarının çok olması dolayısıyla otele taşımanın zaman alacağı, bu sebeple de kendisinin İzmir ve İstanbul gezileri sırasında bu yatta kalacağı ifade edildi. Kraliçe İzmir’den İstanbul’a da yatıyla gelecekti.
Kraliçe’nin eşi Prens Philip ve kızı Prenses Anne 17 Ekim’de İzmir’e gelip geceyi Brittannia’da geçirdiler. Resmi ziyaretin gerçekleşeceği bir sonraki günün sabahında Ankara’ya geçtiler.
18 Ekim 1971
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, İran’daki törenlerin bitiminde Ankara’ya dönerek II. Elizabeth’in gelişinde Esenboğa Havalimanı’nda hazır bulundu. Kraliçe’nin bu ziyareti Cevdet Sunay ve eşinin 1967 yılında İngiltere’ye yaptıkları ziyaretin iadesi olarak görülmekteydi.
Saat 14:30’da Kraliçe’yi taşıyan özel uçak Ankara’ya indi. Karşılamaya gelenler arasında; Cumhurbaşkanı’nın dışında Senato ve Meclis başkanları, Başbakan Nihat Erim, Anayasa Mahkemesi Başkanı, Genelkurmay Başkanı, Kuvvet Komutanları, Bakanlar, Ankara İl Yöneticileri, Birleşik Arap Emirliği Büyükelçisi, İngiltere Büyükelçileri ve elçilik çalışanlarıyla birlikte eşleri bulunuyordu.
Kraliçe’nin uçağı piste inince eşi ve kızı uçağa çıkarak onu karşıladılar. Ziyaret boyunca Kraliyet ailesinin giydikleri de büyük ilgi çekmiş ve gazetelerde detaylı şekilde yer almıştı.
Alana inen II. Elizabeth, kendisini karşılamaya gelenlerle tek tek tokalaştı, tören kıtasını selamladı. Milli marşların okunmasının ardından 21 pare top atışı yapıldı ve yaklaşık 15 dakika süren karşılama töreni sona erdi.
Ankara’ya Doğru
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay ve Kraliçe II. Elizabeth aynı araca binerek oluşturulan kortejin başında Çankaya’ya doğru üstü açık bir arabayla yol almaya başladılar.
Havalimanına yakın bir köyün sakinleri ve ilkokul öğrencileri ellerinde İngiliz bayraklarıyla Kraliçe’yi selamlamışlardı. Şehre doğru yaklaştıklarında yol kenarlarının binlerce kişiyle dolduğu görüldü. Halk kendilerini ayakta selamlayan Kraliyet ailesine Çankaya’ya kadar yoğun alkış ve tezahüratlarla eşlik etti.
Kraliçe ve eşi, kendilerine ayrılan Çankaya Köşkü’nün yanınaki Camlı Köşk’e yerleştiler.
Akşam Yemeği
Cevdet Sunay, Kraliçe ve eşi Prens Philip’in şerefine yemek ziyafeti verdi. Kraliçe’ye takdim edilmeden önce hanımlara nasıl selam vereceklerine dair küçük bir sunum yapıldı.
Yemek sırasında iki ülkenin yüzyıllar öncesine dayanan ilişkilerinin vurgulandığı konuşmalar yapıldı. I. Elizabeth’in Osmanlı Devleti’ne atadığı temsilciyle 16. yüzyılda ilişkilerin başladığını hatırlatan Kraliçe, iki ülkenin artık müttefik olduklarını ve bu iyi ilişkilerin daha da kuvvetlenerek artmasını temenni ettiğini dile getirdi.
Cevdet Sunay da yaptığı konuşmada Kraliçe’nin Gelibolu şehitliklerini ziyaret edecek olmasına değinerek bunun değerli bir kadirşinaslık olduğunu belirtti. Sunay ayrıca, o dönem sorunların yaşanmakta olduğu Kıbrıs meselesine değinerek Türkiye’nin bu konuda üstlenmiş olduğu misyonu bir kez daha hatırlattı.
Yemek sonrası yapılan resepsiyonda Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay, Kraliçe Elizabeth’e 180 yıllık tarihi br hilal broş hediye etti. Ayrıca; Prenses’e Trabzon işi altın bilezik, Prens’e ise üstü imzalı gümüş leğen ibrik takdim edildi.
Camlı Köşk’te İsmet İnönü’yle yarım saat kadar görüşen Kraliçe: “İnönü çok önemli ve tarihi bir şahsiyet… Kendisine hayran kaldım”
Anıtkabir Ziyareti
Sonraki günün sabahında Kraliçe ve beraberindeki heyet Anıtkabir ziyaretinde bulundu. Çelenk koyma ve saygı duruşunun ardından Anıtkabir özel defterine düşüncelerini yazan II. Elizabeth, “Savaşta yiğit, barışta sadık bir dost olan Türk ulusunun Ata’sına sonsuz saygıyla…” ifadelerini kullandı.
Anıtkabir’de Milli Savunma Bakanı, Vali, Garnizon Komutanı, Belediye Başkanı eşliğinde gezen Kraliçe, deftere düşüncelerini yazdıktan sonra Atatürk Müzesi’ni gezmeye başladı. Atatürk’ün eşyalarını ilgiyle inceleyen Kraliyet Ailesi, İngiltere Kralı VIII. Edward ile olan fotoğraflarına dikkatlice baktılar. Atatürk’ün fraklı bir fotoğrafı önünde duran Kraliçe, “Atatürk’ün büyük adam olduğunu bilmek için Türkiye’ye gelmeye gerek yoktu; fakat bu kadar yakışıklı olduğunu ilk defa görüyorum. Bilhassa gözleri ve kaşı insanı çok etkiliyor. Giyimine dikkatli ve zarif bir zevki varmış. Özellikle frak kendisine çok yakışıyor…” sözleriyle düşüncelerini kendisine eşlik edenlere aktardı.
Anıtkabir sonrası anne kız Gazi Yetiştirme Yurdu’na giderken, Edinburgh Dükü Prens Philip Konuklar Köşkü’ne gitti. Prens’e burada Ankara Şehir Anahtarı takdim edildi.
Uluslararası Kraliçe II. Elizabeth Koşusu
Yeniden bir araya gelip müzeleri gezen aile daha sonra Ankara Hipodromu’na geldiler.
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın da hazır bulunduğu hipodromda Kraliçe adına düzenlenen at yarışı izlendi.
Atçılığa oldukça ilgi duyan Kraliçe, çok sayıda yarış atına sahipti. Kraliçe adına o gün ilk kez koşulan yarış bir geleneğe dönüşerek “Uluslararası Kraliçe II. Elizabeth Koşusu” adını aldı.
İzmir
20 Ekim sabahı Kraliyet Ailesi, özel uçakla Ankara’dan İzmir’e geldiler. Kraliçe’yi Dışişleri Bakanı, Vali, Sıkıyönetim ve Güney Deniz Saha Komutanı, Belediye Başkanı karşıladılar.
Havaalanından hareket etmelerinden bir süre sonra pamuk tarlalarında çalışan işçiler, yol kenarlarına çıkarak tezahüratlarda bulundular. Şehir merkezine yaklaştıkça yol kenarındaki kalabalık arttı, İzmirlilerin yoğun ilgisi sebebiyle yarım saatlik yol bir saati aşan bir sürede alınabildi.
Onuruna verilen yemeğe katılan Kraliçe, daha sonra kendisini görmeye gelen Büyük Britanya vatandaşlarıyla sohbet etti. Ardından heyet BMC kamyon ve traktör fabrikasını gezmeye götürüldü.
Akşam saatlerinde Kraliyet yatı olan Brittannia’da resmi kabul düzenlenmesi sonrası yat Kuşadası’na doğru yola çıktı.
Efes
Sabah saatlerinde Efes Antik Kenti’ni gezmek üzere karaya çıkan Kraliçe’yi yerlere çiçekler saçan öğrenciler ve geleneksel kıyafetleriyle dans ekibi karşıladı. Halkın yoğun tezahüratlarıyla karşılaşan II.Elizabeth, yaklaşık iki saat süren Efes gezisi boyunca hatıra olması için çeşitli yerlerden toprak aldırdı.
İngiliz Gaziler
22 Ekim sabahı bir kurvazör eşliğinde Çanakkale Boğazı’na giren Brittannia top atışlarıyla karşılandı. Daha sonra Gelibolu yarımadasına çıkan aile; Türk, İngiliz, Anzak ve Fransız şehitliklerini ziyaret ettiler.
Şehitler Abidesi hatıra defterine, “İki ulusun birbirlerine karşı ebedi bir saygı kazandıkları Gelibolu savaşlarında şehit olanlara layık bir abide…” sözlerini yazdı.
İngiliz şehitliğine girdikleri sırada, savaş sonrası Türkiye’ye gelip yaşamaya başlayan, Çanakkale savaşlarında yer almış 83 yaşındaki Yüzbaşı Luster ve 75 yaşındaki Teğmen Withall ile tanışıp bir süre sohbet ettiler.
İstanbul Günleri
23 Ekim sabahı İstanbul Valisi tarafından karşılanan Kraliçe, tören kıtasını Türkçe “Merhaba Asker” diyerek selamladı.
Dolmabahçe Sarayı’na geçen heyet, bir süre sarayı gezdiler. Daha sonra Kraliçe, yol kenarlarında Türk ve İngiliz bayrakları taşıyan ilkokul öğrencilerinin ve halkın olduğu bir güzergahla önce bir İngiliz okuluna ardından da bir konkurhipike gitti.
Prens Philip de, başka bir heyetle birlikte yapımı devam eden Boğaziçi Köprüsü’nü ziyareti sonrası Türk-İngiliz işadamlarıyla yemek yedi ve sonrasında konkurhipike geçti.
Konkurhipikte “Prenses Anne” ve “Edinburgh” adlı kupa yarışları düzenlendi ve kazananlara ödüllerini Prenses Anne ve Edinburgh Dükü Prens Philip verdi.
Akşam Başbakan Nihat Erim ev sahipliğinde Şale Köşkü’nde Kraliyet ailesine yemek verildi. Yemekte Bakanlar, Genelkurmay Başkanı, diğer komutan ve il idarecileri hazır bulundular.
II. Elizabeth burada yaptığı konuşmada, “Bu güzel ülkeyi, herkesin gösterdiği nezaket ve cana yakın dostluk tezahürlerinin birçok tatlı hatırasını geride bırakarak terk edeceğiz…” ifadelerini kullanarak ziyaretinden duyduğu memnuniyetini dile getirdi.
İstanbul’daki ikinci gününde İngiltere Konsolosluğu’nda yapılan pazar ayinine katıldı. Sonrasında Topkapı, Ayasofya Müzelerini ve Sultanahmet Camii’ni gezdi. Topkapı Sarayı ziyaretinde Mehter Takımı konukları karşıladı ve Dışişleri Bakanı Osman Olcay ev sahipliğinde öğle yemeği sarayda yenildi. Akşam, Kraliçe Brittannia yatında Türk yetkililere akşam yemeği düzenledi.
Bir sonraki gün sabahı Kariye Müzesi’ni ziyaretleri ardından Yeşilköy (Atatürk) Havalimanı’na geçtiler.
Gittiği her yerde ve yollarda halkın yoğun tezahüratlarıyla karşılanan II. Elizabeth giderken de askeri tören düzenlendi. Dışişleri Bakanı Olcay, Cumhurbaşkanı ve Hükümet adına kendisine iyi yolculuklar diledi.
Giydiklerinden, verilen yemeklere kadar basının ilgiyle takip ettiği, her adımı fotoğraflanan Kraliçe II. Elizabeth’in Türkiye ziyareti 25 Ekim günü sona ermiş oldu.
