Liderlik Üzerine
Ekip, topluluk, şirket, okul, ülke, dünya. İster yerel ister küresel düşünün. Bir lider, etkisi altında bulundurduğu takımının dinamiklerini göğe de çıkartabilir, batırabilir de.
Liderlik hakkında konuşulacak çok şey var aslında. Genel kanının aksine liderlik sadece insanlara önderlik/rehberlik etme niteliği dışında çok şey ifade eder. Sadece bunla yetinmek eksik bir yaklaşım olacaktır. Etkili bir liderde planlama, örgütleme, denetleme ve önderlik etme gibi hayati görevler toplanmıştır. Bunları düşündüğümüzde liderlik ile yöneticilik arasında benzerlik olduğunu göreceksiniz. Fakat derinlemesine incelediğimizde aradaki somut farkları görebiliriz.
Öncelikle bilinmelidir ki lider ve yönetici aynı kavramlar değildir. Ancak her yöneticinin işini daha hızlı, başarılı ve etkili şekilde yerine getirebilmesi için liderlik becerilerinin yüksek olması gerektiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Başarılı bir yönetici, ekibindeki planlama, analiz, direktif verme, denetleme gibi aşamaları yerine getirebilir. Fakat kişiler arası ilişkilere önem vermemesi ve motivasyonu sağlamada eksik kalması gibi durumlarda ekibi içerisindeki uyum sorunları ve çatışmaları engelleyemez. Liderler, ekibinin ağır çatışma zamanlarında bile sorun çözme ve pratik düşünme kabiliyetini iyi kullanabilen kişilerdir. Bu bölümü toparlayacak olursak, liderler güç, karizma, vizyon, cesaret ve coşku sahibi insanlardır. Yöneticilerse, belli otoriterler tarafından kendilerine bırakılan kaynak ve yetkileri mevcut kurallara dayanarak kullanan, belli bir hedefe odaklanan kişilerdir. Buradan anlaşılabilir ki, lider ve yönetici kavramları farklı ama birbirine geçmiş iki kavramdır.
LİDERLİK TÜRLERİ
Dönüşümcü Liderlik, Etkileşimci Liderlik, Demokratik Liderlik, Karizmatik Liderlik, Hizmetkâr Liderlik, Otokratik Liderlik liderlik türlerini sayabiliriz.
- Dönüşümcü Liderlik (Transformasyonel)
Adından da anlaşılabileceği gibi dönüşümcü liderler, değişen koşullar ile beraber kendisini ve ekibini yeni düzene, yeni çevreye hızlıca adapte edebilmek adına yenilikçi çözümler getirebilen liderlerdir. Özellikle günümüz küresel sistemlerinde her gün yeni gelişmelerle karşı karşıya kalan liderler eski yönetim tarzlarıyla devam etmeleri mümkün olmamaktadır.
Dönüşümcü liderlere en güzel örnek Mustafa Kemal Atatürk’tür.
2) Etkileşimci Liderlik (Transaksiyonel):
Etkileşimci lider, ekibinin daha verimli ve etkin çalışmasını, yüksek performans göstermesini sağlama amacıyla yaklaşır. Onların bireysel, fiziksel ve güvenlik ihtiyaçlarını karşılamayı, ödüllendirme yöntemiyle onları motive etmeyi planlayarak ekibinin işleri başarma ve amaçlara ulaşma noktasında harekete geçirmeyi hedefleyen liderlik türüdür.
Etkileşimci liderliğin dönüşümcü liderlikten temel farkı ise; etkileşimci liderlik geleneklere bağlı olarak ekibini etkilemeyi planlarken dönüşümcü liderlik ekibinin daha inovatif ve yaratıcı yönlerini destekleyerek onları harekete geçirmeyi amaçlar.
Etkileşimci liderlere örnek olarak Bill Gates verilebilir. Gates, şirketinin hedef ve misyonunun sahada da anlaşılır olup olmadığını tespit etmek adına çalışanlarını ziyaret ederek onların ihtiyaçlarını önemsediğini hissettiren bir liderdir.
3) Demokratik (Katılımcı) Liderlik
Demoktarik liderler, yönetim ve işletmeye dair alınması gereken kararlarda ekibinin fikirlerine yer veren, bir planlama yaparken karar verme yetkisini ekibiyle paylaşan, rehberlik eden liderlerdir. Bu nedenle ekipleri üzerine sert ve otoriter tutum sergilemedikleri için ekiplerinin kendilerine sadakat ve bireysel motivasyon ile bağlı kalmasını beklerler. Ekibinin karar sürecine katılımı sağlıklı kararlar alınmasını sağlasa da acil durumlarda hızlı karar verilmesi gerektiği anlarda süreci yavaşlatması açısından olumlu etki yaratmamaktadır.
Demoktarik liderlere örnek Roma İmparatoru İkinci Joseph ve CEO/PepsiCo başkanı Indra Nooyi verilebilir.
4) Karizmatik Liderlik
Tutum, davranış, zeka ve enerjisi ile ekibi üzerinde güven, cesaret, motivasyon ve beğeni oluşturan, insanlar üzerine etkileyici izlenim uyandıran lider türleridir. Özellikle toplumda veya ekip içerisinde meydana gelen kriz ve kargaşa anında ortaya çıkan ve insanlar üzerinde büyük etki uyandırabilen kişilerdir. Atatürk, Gandhi ve Martin Luther King gibi insanlar azim ve cesaretleriyle insanlara güven duygusu aşılayabilen, başarılı olma inancı katan karizmatik liderlere örnek verilebilir.
5)Hizmetkâr Liderlik
Temel olarak ifade edilecek olursa hizmetkar liderlik, yetki ve kaynaklarını ekibinin yararına, onların gelişimini destekleyecek şekilde kullanan, ekibinin fikirlerine değer veren, empati kurabilen, iletişime önem veren liderlik türüdür. Greenleaf’ın 1977 tarihli, “The Servant as Leader” isimli makalesiyle ortaya çıkmıştır. “Lider bir hizmetkardır.” fikrini savunur.
Hizmetkar liderlere örnek Nelson Mandela verilebilir.
6) Otokratik Liderlik
Otokratik liderlik anlayışına göre, yönetim ve karar alma yetkisi liderde toplanır. Otokratik liderler, kendileri ve astları arasında tek yönlü bir iletişime sahip olmaları, ekipleri üzerinde korku yaratmaları, ekip üyelerine söz hakkı tanımamaları sebebiyle genellikle olumsuz bir liderlik şekli olarak tanımlanır. Bu tarz bir yaklaşım zamanla ekip üyeleri üzerinde motivasyon eksikliği, ekibe bağlılıkta azalma ve lidere karşı isyankar tutumlar takınmalarına sebep olur. Ekip üyeleri açısından her ne kadar olumsuz etkiler yaratsa da liderin otoriter olması, yönetme süreci açısından hızlı ve bağımsız karar verebilme, ekip üyelerinin karar verme sürecindeki eksikliklerinden kaynaklanacak sorunları aza indirme gibi yönlerden olumlu sonuçlar da doğurabilir. Otoriter liderlerin ekipleri üzerine ana motivasyon kaynağı, emir verme ve ekip üyelerinin hatalarını tespit ederek onları eleştirmektir.
Otokratik liderliğe örnek Margaret Thatcher verilebilir.
ÖMER TURGUT
1.9.2021 — BURSA
REFERANSLAR:
- AFAD Gönüllü Eğitim Kaynağı
- Dergipark.org
- bbc.com
