Makatta Kanama Neden Olur? Hangi Hastalıklara İşaret Eder?

Makatta kanama, rektal kanama kişilerin hayat kalitesini etkileyen ve endişe uyandıran bir sorundur. Yetişkinlerde rektal kanama sıklığını araştıran bir çalışmada toplumun genelinde sorunun görülme sıklığının %14 civarında olduğunu tespit etmiştir. Ancak rektal kanama şikayeti olan her hasta doktora başvurmadığı için elde edilen verilerin gerçek oranlardan daha düşük olduğu düşünülmektedir. (1)

Makatta meydana gelen kanama şikayeti birçok anal bölge ve bağırsak hastalığı ile ilişkilendirilmektedir. Bazıları hemoroid gibi tedavisi mumkun ve kolay olan hastalıklar iken bazıları da makat ve anüs kanseri gibi tedavisi oldukça zorlu olan hastalıklardır. Bu yazımızda makatta kanama ile ilişkilendirilen hastalıklar ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

Rektal Kanama şikayeti toplumda yaklaşık olarak %14 civarında görülen bir şikayettir.

(1) Allen, E., Nicolaidis, C., & Helfand, M. (2005). The evaluation of rectal bleeding in adults. Journal of general internal medicine, 20(1), 81–90.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1490043/

Makattan Kan Gelmesi Nedir?

Makattan kan gelmesi perianal bölge adı verilen anal bölge ve alt gastrointestinal sistemde meydana gelen kanamaları kapsamaktadır.

Makatta kanama dışkıda çizgi şeklinde, tuvalet ihtiyacının giderilmesi esnasında (ağrılı veya ağrısız) ve tuvalet sonrası temizlik sonrası peçetede görülebilir. Kanama her zaman ciddi hastalıkların belirtisi olmayabilir. Ancak rektal kanama şikayetleri mutlaka ciddiye alınmalıdır.

Özellikle bir haftadan daha uzun süre devam eden kanama problemleri kanserle ilişkilendirilmesinden dolay mutlaka doktora başvurulmalıdır.

40 yaş üstü, rektal kanama şikayeti uzun süren hastalarda kolon kanseri görülme riski daha fazladır. Bu nedenle risk grubunda olan hastaların uzun süren makat kanama şikayetlerinde mutlaka doktora başvurması önerilmektedir.

Hastaneye rektal kanama şikayeti başvuran 99 hastalar arasında yapılan bir araştırmada hastaların %44ünde ciddi patolojik sonuçlar tespit edilmiştir. (kolekraktal kanser, bağırsak polipleri, inflamatuar bağırsak hastalıkları)

Metcalf, J. V., Smith, J., Jones, R., & Record, C. O. (1996). Incidence and causes of rectal bleeding in general practice as detected by colonoscopy. Br J Gen Pract, 46(404), 161–164.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1239576/

Rektal Kanama

Makatta Kanama Hangi Hastalıklara İşaret Eder?

Makatta kanama şikayetine neden olan başlıca hastalıklar şunlardır:

• hemoroid (basur)
• anal fissür (makat çatlağı)
• anal fistül
• kolon (bağırsak) kanser
• anüs (makat) kanseri
• polipler
• anal dermatit (mayasıl)
• irritabl bağırsak sendromu
• crohn hastalığı
• ülseratif kolittir.

Nadirende olsa makattan kan gelmesine kan pıhtılaşma sorunları ve besin alerjisi de neden olabilmektedir.

Hemoroid (Basur)

Hemoroid halk arasında basur olarak bilinen bir makat hastalığıdır. Toplumda oldukça sık görülür. Sık görülen bir sorun olmasından dolayı makatta ortaya çıkan kanama şikayetleri genellikle hemoroid hastalığı ile ilişkilendirilmektedir. Hemoroid kanamaya neden olsa da her kanamanın hemoroid kaynaklı olduğunun düşünülmemesi gerekir.

Hemoroid anal kanalda bulunan damarların aşırı ıkınmaya bağlı olarak genişleyerek makat dışına sarkmasıdır. Makat dışına sarkan genişlemiş kan damarlarına hemoroid pakesi ya da memeciği ismi verilmektedir. Bu memeciklerin oluşum alanına göre iç hemoroid ve dış hemoroid olarak 2 farklı türe ayrılmaktadır.

İç hemoroitte memecikler makat içerisinde oluşur ve dışarı sarkar. Dış hemoroitte ise makat çevresinde oluşur. İç hemoroid memeciklerin makattan sarkması durumuna göre 1 ile 4 arasında derecelendirilmektedir. Aşağıdaki görselde memeciklerin nasıl olduğu gösterilmektedir.

1. evre iç hemoroitte memecikler makat içerisindedir. Hasta tarafından fark edilmezler. Bu evrede yaşanan tek şikayet kanama şikayetidir.
2. evre iç hemoroitte oluşan memecikler tuvalet ihtiyacının giderilmesi esnasında makattan dışarı sarkar ve tuvalet ihtiyacı giderildikten sonra kendiliğinden makat içerisine döner. Bu aşamada dışkılama esnasında ağrı hissedilebilir.
3. evre iç hemoroitte memecikler tuvalet esnasında sarkar ve hasta eliyle makat içerisine itine kadar makat dışında kalır. Bu aşamada hastalarda makatta ağrı, kaşıntı şikayetleri de görülmeye başlar.
4. evre iç hemoroitte memecikler sürekli olarak makat dışında duracak şekildedir. Bu nedenle şiddetli ağrı, kaşıntı ve kanamalar görülebilir. Hatta bu aşamaya gelmiş basur şikayetleri hastalarda oturma güçlüğüne bile neden olabilir.

iç hemoroitte ağrı yaşanmasının nedeni hemoroid memeciklerinin makat kasları tarafından sıkıştırılmasıdır. Dış hemoroitte memeciğin oluşum alanı makatın çevresi olduğu için ağrı ya da herhangi bir şikayet yaşanmaz.

Anal Fissür (Makat Çatlağı)

Makat hastalıkları arasında en can yakıcı olanlardan birisi de makat çatlağı yani anal fissür hastalığıdır. Sorunun oluşmasında ki temel sebep kabızlık yani sert ve zorlu dışkılamadır.

Kabızlık her hastada farklı şekillerde yaşanabileceği için kesin bir tanım yapılması çok doğru olmayabilir. Ancak uzmanlar tarafından bazı kriterler üzerinde fikir birliğine varılmıştır. Tıbbi olarak bir hastanın kabız sayılması için genel kanı haftada 3 kereden az ve zorlu dışkılama yapıyor olmasıdır.

Uluslararası bir çalışma grubu kronik kabızlığın tanımını yapmak için 2006 yılında ROMA III kriterlerini geliştirmiştir. Hastanın kronik kabız sayılması için bahsi geçen kriterlerin 12 ayda ve birbirini takip eden en az üç ay boyunca devamlı şekilde görülmesi gerekmektedir. Kriterler; dışkılamaların en az4/1inde aşırı ıkınma, topak ve sert dışkı, tam boşaltım yapamama hissi, tıkanıklık hissi, el yardımıyla dışkı çıkartılması, haftada 3 kereden az dışkılama yapılması ve dışkı yumuşatıcı ilaçlara ihtiyaç duyulmasıdır.

http://guncel.tgv.org.tr/journal/48/pdf/100165.pdf

Kabızlığa bağlı olarak sertleşen dışkı (gaita) makattan geçişi esnasında anüs derisinde deformasyona neden olmaktadır. Deformasyon sonucu oluşan bu yara ve yırtıklara makat çatlağı/anal fissür denilmektedir.

Anal fissür hastalığı akut ve kronik olmak üzere 2 evrelidir. Akut dönem hastalığın vücuda yerleşmeye başladığı ilk 2 haftalık dönemdir. Kronik dönem ise yara ve yırtığı yüzeysel değil de derin yerleşimli olduğu fissürün kronikleştiği dönemdir.

Akut dönemde kanama yalnızca dışkılama esnasında olurken kronikleşen durumlarda kanama daha sık ve uzun süreli görülebilir.

Anal Fistül

Anal fistül makat hastalıkları arasında hasta ve doktor için en zorlu olan hastalıklardan birisidir. Fistül en basit ve anlaşılır tanımı ile bağırsak ve makat derisi arasında iki ucu açık bir kanal oluşmasıdır. Bu kanal %90 oranında makat ve çevresinde oluşup kendi kendine patlayan apselerden kaynaklanmaktadır.

Anal fistül basit ve komplike fistüller olmak üzere iki ana gruba ayrılmaktadır. Bu ayrım fistülün makat kasları ile olan temasında göre yepılmaktadır. Basit fistüllerde tedavide aşarı oranları yüksektir. Ancak karmaşık fistüllerde her zaman başarılı sonuçlar elde edilememektedir. Aşağıdaki görselde basit ve karmaşık fistüller resmedilmiştir.

Fistülde iki ucu açık bir kanal oluşmasına bağlı olarak sürekli akıntı görülebilir. Sürekli akıntı olması ise islaklık hissi ve kötü kokuya neden olmaktadır. Fistülde kanama şikayeti akıntı kadar sık rastlanan bir bulgu değildir. Kanama şikayeti nadiren görülür.

Polipler vücudun çeşitli yerlerinde ortaya çıkabilirler. Bu alanlardan birisi de bağırsaklar ve makatın iç kısmıdır. Polipler hücrelerin normalde fazla şekilde büyümesine bağlı olarak ortaya çıkan et beni benzerinde yapılardır. Genel olarak zararsız dokular olmasına karşın polipler bağırsak kanseri ile ilişkilendirilmektedir.

Polipler fazla kilo, sigara ve alkol kullanımı, crohn hastalığı ve ülseratif kolit hastalığı, stres, sedanter yaşam tarzı gibi nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir.

Bazı polipler hastada hiçbir şikayete neden olmazlar. Bu tür polipler rutin muayenelerde ya da başka bir hastalık için tarama yapılırken tespit edilebilir. Şikayete neden olan poliplerde ise şu belirtiler gözlenebilir; rektal kanama, dışkıda kanama, uzun süreli kabızlık ve ishal durumları, göbek çevresinde ağrı, yorgunluk ve kansızlık.

Kolon (Bağırsak) Kanseri

Sağlık bakanlığından elde edilen verilere göre kolon kanseri kadınlarda ve erkeklerde en sık görülen 3. kanser türüdür.

Kolon kanseri bağırsağın son kısmı olan kalın bağırsakta görülür. Kanser ilk etapta hücrelere yayılır. Sonrasında ise çevresinde bulunan doku ve organlara sıçrayabilir. Erken müdahale edilir ise çevre dokulara sıçraması engellenmiş olur.

Kolon Kanseri Belirtileri

• Uzun süren ishal ve kabızlık durumları
• Dışkıda kan görülmesi
• Sık tekrarlayan karın ağrısı ve kramplar
• Dışkılama sonrasında bağırsakların tam boşalmaması hissi
• Kansızlık
• Kansızlığa bağlı olarak sürekli halsiz ve yorgun hissetmek
• Sebebi belli olmayan aşırı kilo kaybetme

Özellikle 1 haftadan uzun süren makattan kan gelmesi durumları kanserle ilişkilendirilmektedir. Uzun süreli kanama yaşanan durumlarda mutlaka doktora başvurunuz.

Mayasıl (Anal Dermatit)

Anal dermatit çocuklarda ortaya çıkan pişik sorununa benzer bir sorundur. Ciltte döküntü ve kabarık oluşmasına neden olur. Şiddetli kaşıntıya neden olur. Kıl kurdu gibi parazitler, bölgenin aşırı temizlenmesi, beslenme alışkanlıkları (aşırı baharatlı ve acı gıdalar), besin alerjisi, fazla kilo, aşırı terleme gibi durumlar mayasıl oluşmasına neden olabilir. Şiddetli kaşıntıya bağlı olarak oluşmuş tahrişlerde kanama şikayeti ortaya çıkabilir.

Crohn Hastalığı

Crohn hastalığı bağırsağın son kısmını ve sindirim sisteminin tamamını etkileyebilir. Crohn hastalığında bağırsak ve sindirim kanalının herhangi bir bölümünde iltihabi sorunlar görülebilir. Oluştuğu bölgede ülser ve kalınlaşmaya neden olur.

Crohn hastalığında ishal, karın ağrısı, kabızlık, şişkinlik, mide bulantısı, kusma, ateş dışkıda kan ve iltihap gibi belirtiler görülebilir.

Ayrıca ilerleyen aşamalarda crohn hastalığı anal fissür ve fistül hastalıklarının da ortaya çıkmasını tetikleyebilir.

Ülseratif Kolit

Ülseratif kolit hastalığı da tıpkı crohn hastalığı gibi iltihabi bağırsak hastalıkları kategorisinde yer alır. Ülseratif kolit kalın bağırsakta görülür. Oluştuğu bölgede ödem, iltihap ve ülser oluşur. Ülseratif kolit il başta belli bir alanda oluşur sonrasında müdahale edilmez ise kalın bağırsağın tamamına yayılabilir. Hastalık farklı olsa da belirtileri crohn hastalığı ile benzerdir.

Makatta Kanama İçin Hangi Doktora/Bölüme Gidilir?

Makatta ortaya çıkan bütün hastalıklar genel cerrahi alanına girmektedir. Ancak genel cerrahi çok kapsamlı bir alandır. Bu nedenle doktor tercih edilirken makat hastalıkları alanında uzman (proktoloji) bir doktor tercih edilmesi faydalı olacaktır.

Originally published at https://www.saglikkaynagi.com November 19, 2019.