Merkez Bankaları Neden Kendi Kripto Paralarını Yaratmaya Çalışıyor?
Koronavirüs salgını, kripto para biriminin marjinal durumdan çıkış sürecini hızlandırdı ve ekonomi gündeminin merkezine itti. Günümüzde küresel ekonomi, Visa veya Mastercard gibi gereksiz aracılar olmadan hızlı, ucuza ödeme yapabileceğiniz bir ödeme aracına her zamankinden daha çok ihtiyaç duyuyor.
Çin, ABD, İngiltere, Fransa, Güney Kore ve benzer adımlar üzerinde çalışan diğer ülkelerle birlikte “dijital yuan ”ını zaten test etmekte ve halihazırda 66 merkez bankasının % 20'si önümüzdeki altı yıl içinde bir Merkez Bankası Dijital Parasını yayınlayacaklarını bildirmişti. Perde arkasındaki tüm bu eylemlerle, önümüzdeki yıllarda devlet dijital para birimlerinin sıradan vatandaşlar için yaygın olarak erişilebilir hale gelmesi kaçınılmaz görünüyor.
Ancak, bunun neyi değiştireceğini çok az kişi anlıyor, bu yüzden çok da uzak olmayan bir gelecekte merkezi dijital paranın neden devletler tarafından üretilmek istendiğini ve nasıl gelişeceğini keşfedelim.
Merkez bankası dijital para birimi nedir?
Merkez Bankası dijital para birimleri geleneksel paradır, ancak dijital formdadır, bir ülkenin merkez bankası tarafından verilir ve yönetilir.
Ulusal bir merkez bankası dijital para birimi, çeşitli amaçlarla, farklı gelişim aşamalarında olan yerel ekonomilerin gereksinimlerini karşılamak için tasarlanmaktadır. Ancak ulusal bir dijital paraya ihtyacın nedenlerini konuşmadan önce merkezi olmayan (decentralized) kripto paraların özelliklerine kısaca değinmekte yarar vardır.
Kripto paraların ortaya çıkışı ve çalışma yapısına baktığımız zaman dijital para piyasasının 3 ana özelliğe sahip olduğunu görürüz:
1-Güvenlik- Kripto paralar merkezi olmayan bir yapı ile aktarma yaparken güçlü kriptografik algoritmalar kullanırlar.
2-Şeffaflık-Yapılan tüm transferler herkese açık bir şekilde ortadadır, böylece yapılan işlemler herkes tarafından doğrulanabilir.
3-Anonimlik-Kullanıcıların kimlikleri anonimdir ve hangi kullanıcının hangi kullanıcıya transfer sağladığını her hangi bir üçüncü kişinin görmesi mükün değildir.
Bu nedenle kripto paraların merkezi bir banka yapılanması altında halka arzının aslında kripto paranın niteliğiyle örtüşmediği söylenilebilir. Peki o zaman ülkeler neden ulusal dijital paralarını çıkartma konusunda bu kadar istekililer?
Ulusal Para Devrimi: Merkezi Kripto Para
Devlet dijital para biriminin devrim niteliğindeki doğası ilk olarak akla gelebileceği üzere filigranlı özel bir kağıda ve diğer güvenlik önlemlerine ihtiyaç duyulmaması ve dijital para basmanın daha ucuz hale gelecek olmasından değil, ulusal yetkililerin "egemen bir dijital para biriminin" ABD doları ödeme sistemine etkili bir alternatif olduğuna inanması nedeniyle önem taşımaktadır.
Ulusal dijital paraların kullanılmasının diğer ülkelerin para politikalarının ve yaptırımların etkisini azaltacağı ve güçlü bir ekonomi yaratmada bir araç olarak kullanılabileceği düşünülmektedir.
Avantajlar ve Dezavantajlar
Herhangi bir ürün veya hizmet için ödeme yaptığımızda, paranın ortalama %1 ila 5'i bir komisyon olarak ödeme sistemlerine vermekteyiz. Ancak kripto para birimleri -QR kodları gibi- alıcının satıcıya doğrudan ödeme yapmasına olanak sağlıyor.
Tabii ki, devlet dijital para birimini kullanan ödemeler ücretsiz olmayacak, ancak komisyonlar önemli ölçüde azalacaktır. Bu sayede miktarları her ne pahasına olursa olsun kârı en üst düzeye çıkarmak isteyen uluslararası şirketler tarafından değil, merkezi bir dijital para biriminin üreticisi tarafından, yani devlet tarafından tahsis edilmiş olacaktır.
Visa veya MasterCard gibi aracıların ortadan kalkması mal ve hizmetleri daha ucuz hale getirecektir. Ulusal merkez bankalarının dijital para piyasasında bir oyuncu olarak yer alması ile devletler hali hazırda dijital para piyasasında dolaşan komisyonsuz paranın komisyonunu ve hatta vergisini toplayabilecektir.
Dijital para birimi, sadece olağan anlamda para değil, aynı zamanda devlete finansal kaynaklar sağlamak için ideal bir teknolojidir. Basitçe söylemek gerekirse, bir devlet dijital para biriminin tanıtımı ve kullanımı ile birlikte vergi tahsilatını % 100'e kadar artırabilecek ve basitleştirebilecektir. Buna paralel olarak, elbette devlet, vatandaşları ve mali durumları hakkında merkezi kripto teknolojilerinin kullanımı ile yapılan transferler ve işlemler hakknda büyük miktarda veri elde edebilecektir.
Aynı zamanda kripto paraların ulusal ekonomiye devlet eliyle dahil edilmesi finans pazarını genişleteceği için oyuncular için daha fazla işlem hacmi yaratacak, bu sayede hem ulusal hem de özel şirketler düzeyinde ülkeye yapılacak yatırımları sağlam bir zemine oturtmak ve yatırımcılar için güvenli bir pazar alanı yaratmak mümkün hale gelecektir.
Bugün, farklı ülkelerde belirli ödeme araçlarının ne kadar iyi bilindiğine dair büyük bir fark görüyoruz. Örneğin Ruslar, PayPass, Apple Pay ve diğerleri gibi temassız ödemelerden tam olarak yararlanıyor. Bu arada, Çinliler uzun zamandır QR kodlarıyla ve aktif olarak metroda bile “yüzleriyle ödeme yapıyorlar”. Amerikada ikamet edenlerin Amazon Go mağazalarının işleyişini güvenli bulduklarını ve sevdiklerini görüyoruz, mağazaya girip sadece istedikleri ürünleri alıp dışarı çıkıyorlar ve aldıkları ürünlerin fiyatları hesaplarından otomatik olarak düşülüyor.
Dijital para birimleri, bu evrimin mantıksal bir devamı gibi görünüyor, ancak bu tamamen doğru değil. Çünkü diğer ödeme araçlarından farklı olarak, kripto para biriminin nitelik itibariyle mevcut finansal altyapıyı tamamlayabilecek bir araç olarak değerlendirilmesi mükün değil.
Örneğin, Çin’in bağımsız bir dijital para birimi olan Dijital Para Birimi Elektronik Ödeme (DCEP) adı verilen versiyonu, merkezi bir sistem altında Çin Halk Bankası (PBOC) tarafından özel olarak yönetiliyor ve blockchain teknolojisini kullanmıyor.
Örnekler incelendiğinde merkez bankalarının yarattığı paralar merkezi bir sistemden kontrollü bir şekilde yönetildiği ve şeffaflık ve anonimlik özelliklerini de içermediğini görüyoruz.
Kripto para biriminin aksine, egemen dijital para birimlerinin kullanımında anonimlik varsayımı yoktur ve bunların değeri fiziksel para birimleri kadar sabittir.
Bu nedenle aslında merkez bankasının yaratacağı kripto paranın da bugün bildiğimiz anlamıyla kripto para olduğunu söylemek mümkün değildir. Şu an kullanımda olan ulusal kripto paralar yalnızca kripto teknoloji kullanılarak yaratılmış merkezi para birimleridir.
Örneğin “Bitcoin” sadece sanal bir para birimi değil, aynı zamanda altın gibi bir yatırım aracıdır. Kripto paranın sınırlı sayıda üretilmesi ve piyasaya arzının öngörülebilmesi nedeniyle piyasanın voladitesini azaltmak ve istikrarlı bir piyasa oluşturabilmek mümkündür.
Ancak ulusal kripto para birimlerinin alıcılara benzer bir fırsat vermesi olası değildir çünkü merkezileştirilmiş yapı, değerin ilgili merkez bankaları tarafından kontrol edilmesinin muhtemel olduğu bir ihale sistemine benzer çalışacaktır.
Sonuç olarak, muhafaza gerektirmeyen, dağıtılmış, esnek, blok zinciri tabanlı dijital para birimleri, ulusal ticareti ve uluslararası ticareti sorunsuz hale getirmeye yardımcı olabilir.
Ulusal merkezi paralar vergilendirmeyi basitleştirmeye veya otomatikleştirmeye ve yolsuzlukla mücadeleye yardımcı olabilir. Mülkiyet haklarını kontrol etmek, düşük gelirli insanları entegre etmek ve değer ve iş yaratmak için bir platform sağlayabilir.
Ulusal dijital para biriminin faydaları arasında daha fazla finansal katılım, kara para aklama faaliyetlerinin azalması ve daha az mali suç gösterilmektedir. Ek olarak, göçmen işçilerden gelen havalelerin sınırların ötesine daha verimli bir şekilde aktarılmasına izin verebilir.
Bütün bu avantajlar ve dezavantajlarla göz önünde tutularak;
Hükümet, endüstri ve hatta muhtemelen IMF desteği verilen bu teknoloji, bir fiat para olarak yalnızca bir para transfer sisteminden çok daha fazlası haline gelme potansiyeli taşımaktadır.
Bu nedenle ulusal kripto para birimleri gelecekte çok daha fazla karşımıza çıkacaktır.
