Narsistik İlişkilerde Üçgenleme
Üçgenleme, İngilizce ’deki “triangulation” sözcüğünden çevrilmiş olup, toksik insanların sıklıkla kullandığı bir manipülasyon tekniğidir. Bu manipülasyon tekniğinin adını daha önce hiç duymadıysanız bile, büyük ihtimalle hayatınız boyunca bir kez de olsa deneyimlemişsiniz.
Üçgenleme, özellikle toksik aile sistemlerinde çocuklara karşı uygulanan bir yöntem olsa da, romantik ilişkilerde, arkadaşlık ilişkilerinde veya iş ilişkilerinde de ortaya çıkabilir.
Kısaca açıklamak gerekirse üçgenleme; kontrolü elinde tutmak isteyen manipülatörün -büyük ihtimalle narsistik özellikler gösteren bir insanın- , ikili ilişkisine üçüncü bir kişiyi dâhil ederek, iki tarafı da kontrol etmeye çalışması olarak betimlenebilir. Aşağıda birçok örnek vererek konuyu daha net bir şekilde açıklamaya çalışacağım.
Aile İçinde Üçgenleme
Aile içinde üçgenleme genellikle, kardeşler arasında yapılır. Manipülatif ebeveynler, çocuklara eşit davranmaz ve genellikle birini çok idealize ederken, diğerini sürekli eleştirir ve suçlar. Yani bir çocuk altın çocuk iken, diğeri günah keçisidir. Bu şekilde iki çocuğun arasını açarken, kendileri de kontrolü ellerinde tutmuş olur.
***Can ve Mert yaşları birbirine yakın iki kardeştir. Anneleri Can’ı şımartmakta, ona her imkânı sağlamakta, onun özel bir çocuk olduğunu söylemekte ve aile ve arkadaş çevresinde Can’ın erdemlerini övmektedir. Bu durum Can’ın hoşuna gitse de, bir yandan ona aşırı bir sorumluluk yüklemektedir. Annesinin kendinden beklentilerini boşa çıkarmamak için sürekli çalışmakta, derslerinde ve ders dışı faaliyetlerinde mükemmeli aramakta ve özel bir çocuk olduğu beklentisini karşılamaya çalışmaktadır.
Öte yandan Mert annesi tarafından sürekli eleştirilmekte, ona işe yaramaz biri olduğu mesajı verilmekte, ailenin utanç kaynağı olarak görülmektedir. Mert ne kadar başarılı, incelikli bir çocuk olursa olsun annesinin aşağılamalarından kurtulamaz. Zamanla annesinin kendi hakkındaki görüşlerini içselleştirmeye başlar ve bu doğrultuda davranır.
Mert Can’ı kıskanmakta ve ne yaparsa yapsın onun gördüğü ilgiyi ve sevgiyi göremeyeceğini düşünmektedir. Can ise Mert’i kıskanmakta ve onun sorumluluklar ve beklentiler altında ezilmeyen asi bir çocuk olduğunu düşünmektedir.
Anne ise bu durumdan karlı çıkan kişidir. Hem Can sayesinde çevresine ne kadar iyi bir çocuk yetiştirdiğini ve ne kadar iyi bir anne olduğunu gösterme fırsatı bulur, hem de Mert sayesinde aile içindeki sorunları üzerine yıkabileceği, negatif duygu ve düşüncelerini yansıtabileceği bir günah keçisine sahip olur. Ayrıca iki çocuğun arasını açarak, birbirlerine destek olmalarının önünü kesmekte ve ikisini de ayrı ayrı kontrol edebilmektedir.
Aile içi üçgenleme eşler arasında veya boşanmış eşler arasında da olabilir. Eşlerden biri, çocuklarına diğer ebeveyni bir şekilde kötüleyecek hikâyeler anlatabilir ve çocuğun ona değil de sadece kendisine güvenmesini hedefleyebilir.
Romantik İlişkilerde Üçgenleme
Romantik ilişkilerde üçgenleme, manipülatörün ilişkide olduğu insan haricinde üçüncü bir kişiyi ilişkinin içine dâhil etmesiyle olur.
***Özlem ve Ahmet’in ilişkileri bir rüya gibi başlamıştır. Ahmet, Özlem’i gördüğü andan itibaren onu sevdiğini, ondan asla ayrılmak istemediğini söylemektedir. Özlem’i el üstünde tutmakta, onu hediyelerle şımartmakta ve onsuz bir hayat düşünemediğini söylemektedir. Özlem gösterilen bu ilgiden başı dönmüş gibidir ve Ahmet’in hayatının şansı olduğunu düşünmektedir. İkili sadece birkaç ay önce tanışmış olmalarına rağmen birlikte bir gelecek hayali kurmaya başlamıştır bile.
Zamanla Ahmet’in Özlem’e karşı tavırları değişmeye başlar. Onunla daha az ilgilenmeye, daha az arayıp sormaya başlar ve çoğu zaman arkadaşlarıyla vakit geçirmek ister. Özlem başlarda bunu bir sorun olarak görmez ancak sonraları Ahmet’in dışarıda olduğu zamanlarda genellikle Serpil adında yeni tanıştığı biri ile görüştüğünü öğrenir. Özlem, bu konu ile ilgili Ahmet ile yüzleşse de, Ahmet Serpil’le sadece arkadaş olduklarını, Özlem’in gereksiz kıskançlık yaptığını ve kişisel sınırlarına saygı göstermediğini söyleyerek onu suçlar. Sonraları da neredeyse Özlem’in gözüne soka soka Serpil ile mesajlaşmaya devam eder ve her fırsatta Özlem ile Serpil’i kıyaslar.
Bu sırada Serpil’e de Özlem’in, kendisini kafasından atamamış eski sevgilisi olduğunu söylemektedir. Sonraları da neredeyse Serpil’in gözüne soka soka onu Özlem ile kıyaslar.
Böylece Ahmet hem Özlem’de, hem de Serpil’de kafa karışıklığı, kıskançlık ve kaybetme korkuları oluşmasını tetikler. Bu sayede hem ilgiyi kendi üzerinde tutabilir, hem üçgenleme yaptığı insanların özgüvenlerinin zedelenmesine neden olabilir, hem de belki onu kaybetme korkusuyla kendisi için savaşılmasını sağlamış olur. Kısacası iki tarafı da elinde tutarken, ihtiyacı olan narsistik tedariği fazlasıyla sağlamaktadır.
Tabi üçgenleme olabilmesi için illa ki ortada bir aldatma olmasına gerek yoktur. Hatta ortada illa ki gerçek bir kişi olmasına bile gerek olmayabilir. Narsistik sevgili, sizi eski sevgilisiyle kıyaslayabilir, yeni iş arkadaşıyla kıyaslayabilir, yan komşusuyla kıyaslayabilir veya tamamen hayal ürünü bir kişi kurgulayıp sizi onunla rekabet içerisine sokabilir.
Arkadaşlar Arasında Üçgenleme
***Melih, arkadaşı Selin’in aşırı kilolarından utandığını ve kendisini kötü hissettiğini bilmektedir. Buna rağmen konuşma sırasında sık sık sportif biri olan Burcu’nun ne kadar fit ve güzel göründüğünden, her kadının onun gibi olması gerektiğinden, onun “tembellik etmeyerek” her gün düzenli spor yaptığından veya “iradesiz davranmayarak” yediklerine dikkat ettiğinden söz etmektedir.
Melih bir yandan da Burcu’ya Selin’in ne kadar kendi vücuduyla barışık bir insan olduğunu, “yüzeysel ve sığ” bir insan olmadığını söylüyor olabilir.
Melih böylece alttan alta Selin’in tembel ve iradesiz olduğunu söylemekteyken; Burcu’nun da vücuduyla barışık olmayan, sığ bir insan olduğu imasını yapmaktadır.
Selin ve Burcu, çok iyi anlaşabilecek iki arkadaş olma potansiyeline sahip de olsalar, aralarında oluşan görünmez rekabet, hırs ve kıskançlık yüzünden birbirlerinden uzak durmaya başlarlar.
İş Yerinde Üçgenleme
İş yerinde üçgenleme, genellikle patron veya müdür seviyesinde birinin, astları arasında rekabeti körüklemesi yoluyla yapılır.
***Pınar yıllardır aynı iş yerinde çalışmaktadır, Kerim ise işe yeni girmiştir. Patronları Ayşe, Pınar’a laf arasında sık sık işe yeni başlayan Kerim’in ne kadar yetenekli olduğundan, bir türlü bitirilemeyen eski işleri kısa sürede toparladığından bahsetmektedir. Kerim’e ise Pınar’ın ne kadar çalışkan ve sadık bir çalışan olduğundan, ofisteki sisteme kimsenin onun kadar hâkim olamayacağından söz açmaktadır.
İşlerini tehlikede gören bu iki çalışan görünmez bir rekabet içerisine girip patronlarının gözüne girmeye çalışmak için daha sıkı çalışırken, patronları Ayşe durumdan son derece memnundur.
Neden İnsanlar Üçgenleme Yaparlar?
Üçgenleme oldukça kolaydır ve etkilidir. Bir duygusal manipülatörün yapması gereken tek iş iki kişinin arasına bir kıskançlık, öfke, rekabet tohumu ekmek ve olgunlaşmaya bırakmaktır. Sonrasında ise yarattığı kaos ortamında hem durum üzerinde hem de üçgenin diğer köşelerindeki insanlar üzerinde kontrol sahibi olur.
Ayrıca üçgenleme oldukça belli belirsiz ve fark etmesi zor olabilir. Çünkü bir üçgenleme içinde olduğunuzda asıl odak noktanız manipülatör değil, sizi kıyasladığı kişi olur. Kendinizi kıyaslandığınız kişiyle rekabet ederken, onu kıskanırken, kendinizi ondan daha yetersiz, daha değersiz, daha başarısız hissederken bulursunuz. Öte yandan “daha az” hissetmenize neden olan esas kişiyi kolayca gözden kaçırabilirsiniz.
Hatta çoğu zaman sadece gözden kaçırmakla kalmayıp, manipülatöre daha çok bağlanabilirsiniz de. Üçgenleme sonucunda iki kardeş birbirine düşman kesilirken, manipülatif anne-babalarının gözüne girmek için kendilerini paralayabilirler veya iki eski arkadaş aralarını açan üçüncü “arkadaşın” aslında kendilerini düşünen ve önemseyen kişi olduğunu düşünme yanılgısına düşebilir.
Kısacası üçgenleme yoluyla manipülatörler; kolayca drama ve kaos ortamı yaratıp, gücü ve kontrolü ellerinde tutarken hiçbir şekilde ortaya çıkmayabilirler.
Üçgenlemenin etkisinden kurtulmak için yapılması gereken tabi ki hayatınızdaki manipülatörü bir an önce uzaklaştırmaktır ancak bu her zaman çok kolay olmamaktadır. Özellikle de iş ortamındaki üçgenlemeyi fark etseniz bile maddi açıdan yeterli kaynaklara sahip değilseniz, toksik iş ortamınızdan bir anda ayrılamayabilirsiniz. Veya ailenizin sizi sürekli olarak kardeşinizle bir üçgenleme içine soktuğunun farkına varsanız bile, özellikle de yaşınız küçükse ailenizden uzaklaşmanız mümkün olmayabilir. Ancak bu toksik ortamlardan uzaklaşamasanız bile, manipülatörün sizi üçgenlediği diğer insana ulaşıp açık ve net bir şekilde iletişim kurmayı başarırsanız, yaşananları daha uzaktan net bir şekilde görme imkânı yakalayabilirsiniz. Özellikle de üçgenleme iki kardeş arasında yaşanıyorsa ve kardeşler bu durumu bir şekilde fark edip birbirleriyle açık bir iletişim kurma yolunu seçerlerse, hem aralarındaki düşmanlık kalkar, hem de birbirlerine bağlanıp destek olabilirler.
Ayrıca kendinize sık sık, bir başkasıyla kıyaslanmanızın doğru olmadığını, her insanın yaşamının ve yolunun farklı olduğunu, öz değerinizin bir duygusal manipülatörün size söyledikleri ile ölçülemeyeceğini hatırlatmalısınız. Sizler bir manipülatörün parmaklarının ucundaki kukla değilsiniz, kendinizi duygusal şiddet konusunda eğittiğiniz ve şaşmadan kendi yolunuzdan gittiğiniz sürece manipülatörlerin üzerinizdeki etkileri azalacaktır.
Maddi destek olmak isterseniz aşağıdaki linkten yardımcı olabilirsiniz.
Yazılara www.narsistsiz.com adresinden de ulaşabilirsiniz:
https://narsistsiz.com/narsistik-iliskilerde-ucgenleme/
Kaynakça:
Psychopath Free. “Torture by Triangulation”. https://www.psychopathfree.com/articles/torture-by-triangulation.134/
Bonchay, Bree. Free From Toxic. “The 4 Most Common Narc-Sadistic Triangulation Tactics”. Erişim 13 Mayıs, 2015. http://www.freefromtoxic.com/2015/05/13/the-4-most-common-narc-sadistic-triangulation-tactics/
