Nation of Islam — Siyahi Müslümanlar Hareketi
Nation of Islam, Türkçesiyle İslam Milleti. Çoğu kişinin Malcolm X’in hayat hikayesini anlatan meşhur Spike Lee filmi sayesinde adını duyduğu Afro- Amerikanlara ait dini hareket. Bu yazıda, kısaca hareketin tarihinden ve gelişiminden bahsetmek istiyorum. Yazıda, kısaltma amaçlı, hareketten NOI olarak bahsedeceğim.
NOI, 1930’larda, Detroit’te kurulmuştur. NOI’nın kuruluşu, Amerika’da Büyük Buhran dönemine denk gelir. Bu dönemde Afro-Amerikanlar, ırkçılığa maruz kaldıkları Güney eyaletlerden, endüstri kentlerine doğru göç ediyorlar. Detroit de göç ettikleri şehirlerden bir tanesi. Fakat gittikleri yeni eyaletlerde de ırkçılık ve yoksulluk problemleriyle karşılaşıyorlar. Siyahi liderler, Afrika’ya geri dönmek ya da tamamen beyazlardan ayrılmak gibi radikal çözüm önerileri sunuyorlar. NOI de işte böyle bir dönemde doğuyor. Hareketin kurucusu olan Wallace Fard’ın kimliği hala aydınlatılabilmiş değil. Bu gizemli şahsın Ortadoğu kökenli olduğunu düşünülüyor. Fard, kendine has bir hareket başlatıyor. Hareketini müslüman bir hareket olarak konumlandırsa da, ortodoks İslamdan oldukça farklı ve ırkçı bir İslam yorumu ortaya koyuyor. Siyah ırkının üstünlüğünü ve beyazlardan ayrılmayı savunuyor. 1934 yılında, Fard ortadan kayboluyor. Gelişi gibi, gidişi de sır perdesiyle örtülü.
W. Fard yerine Elijah Muhammed olarak bilinen, Elijah Poole’u varis olarak bırakıyor. Elijah Muhammed de radikal bir şekilde, siyahilerin Amerika’da beyazlardan ayrı olarak, kendilerine ait bir bölgede ya da bağımsız bir ülkede yaşamaları gerektiğini savunuyor. Orjinal insanın siyah olduğunu söylüyor ve beyazları şeytan olarak adlandırıyor. 1930–40lı yıllarda NOI, okullar, işyerleri, mabetler açıyor ve Fruit of İslam (İslamın meyvası) olarak bilinen kendi paramiliter birimini oluşturuyor. Afro-Amerikanlar arasında gittikçe popüler hale gelen hareketle Malcolm X’in tanışması hapisteyken oluyor. Hapisten çıkınca, 1952’de NOI’ye katılıyor ve hitabeti ve karizmatik kişiliği sayesinde kısa sürede hareketin en önemli temsilcisi haline geliyor. Aynı zamanda harekete çok fazla yeni ismin katılmasını sağlıyor. Bunlardan biri de meşhur Muhammed Ali, eski adıyla Cassius Clay. Hareketin resmi gazetesi “Muhammed Speaks”i de Malcolm X çıkarıyor. 1963 yılında, Elijah Muhammed ile yaşadığı anlaşmazlık sebebiyle, Malcolm X NOI’den uzaklaşmaya başlıyor ve 1964 yılında resmen ayrılıyor. Bu dönemde hacca gidiyor ve oradaki deneyiminden sonra geleneksel bir İslam yorumunu tercih ediyor. 1965 yılında ise radikal NOI üyeleri tarafından, yaptığı bir konuşma sırasında öldürülüyor.
41 yıl boyunca harekete liderlik eden Elijah Muhammed, 1975 yılında ölüyor. Bu dönemde hareketin 250.000 takipçisinin olduğu söyleniyor. Elijah Muhammed’in ölümü sonrasında liderliğe oğlu Warith Deen Muhammed geçiyor. Hareketi geleneksel İslami çizgiye getiren W.D. Muhammed, hareketin adını da American Society of Muslims ( Amerikan Müslüman Toplumu) olarak değiştiriyor. Gidişattan memnun olmayan, hareketin sözcülerinden Louis Farrakhan, 1981 yılında Elijah Muhammed’in orjinal görüşlerine bağlı olma iddiasında yeni bir hareket başlatmış ve hareketini tekrar “Nation of Islam” olarak adlandırmıştır.
İnanç İlkeleri
NOI kendini Müslüman olarak tanımlasa da, geleneksel İslamla uyuşmayan inanışlara sahiptirler. Hareket, Allah’ın tekliğine inanmakla birlikte, W. Fard Muhammed’i beklenen Mesih ve Mehdi olarak kabul eder ve Allah’ın bedenlenmesi olduğuna inanırlar. Siyah ırkın orjinal insan ırkı olduğuna ve tüm ırkların siyah ırktan türediğine inanırlar.Beyaz ırkın, 6000 yıl önce, Yusuf adında bir Siyahi doktor tarafından, laboratuvarda üretildiğine inanırlar. Müslümanlarla benzer olarak, namazı kılarlar, alkol ve uyuşturucudan uzak durmanın gerekliliğine inanırlar, domuz yemezler. Orucu da kabul ederler fakat Ramazan ayı yerine Aralık ayında tutarlar. Hareket, Elijah Muhammed’in ölümü sonrasında, W.D. Muhammed’in liderliğinde, geleneksel İslami çizgiye yaklaşmıştır. Louis Farrakhan’ın grubu ise Elijah Muhammed’in orjinal öğretilerini devam ettirme iddiasındadır.
Kurulmuş olduğu dönem göz önüne alındığında, hareketin başarısı anlaşılırdır. Afro-Amerikanların ırkçılıkla mücadele ettikleri ve uzun yüzyıllardır yaşadıkları kölelik tecrübesinin acı etkilerini hala hissettikleri bir dönemde, siyah ırkının üstünlüğünü savunan ve siyahiler arasında dayanışmaya önem veren bir hareketin başarılı olmaması düşünülemez. Hareketin kısa dönemde sözcüsü haline gelen Malcolm X ile siyahilerin hakları için mücadele eden Martin Luther King’in aynı döneme ait olmaları da bir tesadüf değil. Aşırı ırkçı ve yer yer saldırgan görüşlere sahip olsa da, NOI’in siyahi toplumun üzerinde pozitif etkileri de olmuştur. Öncelikle siyahi toplumun özsaygısını kazanmasında etkisi olmuştur. Siyahi gençlerin uyuşturucudan uzak durmalarına, eğitim görmelerine ve iş bulmalarında etkili olmuştur. Hareket, Elijah Muhammed’in ölümünün ardından, dünyadaki diğer müslümanlar ile yakın çizgiye gelmiştir. Louis Farrakhan’ın grubu ise hareketin aşırı görüşlerini sürdürmeye devam etmektedir. NOI’den ayrılan başka gruplar da, hareket kadar etkili olmasalar da, varlıklarını hala sürdürüyorlar. Bunların ilk akla geleni, rap müzikle de yakından ilgili olan “Five Percenters” adlı grup. Sözün özü, bu hareket, Afro-Amerikanların Amerika’daki mücadele tarihinde önemli bir yere sahiptir.
