Ne Ticareti? Sanal Su Ticareti!
Evet, sanal su ticareti.
1992 yılına kadar su, kamusal mal olarak ele alınmıştır. Dublin’ de 1992 yılında gerçekleştirilen ‘’Su ve Sürdürülebilir Kalkınma’’ konferansında suyun ‘’Ekonomik Mal’’ olarak değerlendirilmesi gerekliliği öne sürülmüştür. İçme-kullanma amacıyla tükettiğimiz su miktarının çok daha fazlası bitkisel, sanayi ve endüstriyel üretim süreçlerinde kullanılmaktadır. Bir ürünün ya da hizmetin üretim döngülerinde kullanılan toplam su miktarı, o ürünün su ayak izidir. Bu toplam miktar sanal su olarak da adlandırılır. Bir başka deyişle sanal su kavramı, doğrudan su kullanımının yanında üretim sürecindeki dolaylı su kullanımını da değerlendirmeye alır. Bu kavram, ilk kez 1990'ların başında Profesör J.A Allan tarafından ortaya atılmıştır.
Hızlı nüfus artışı, refah artışıyla birlikte daha çok temiz su talebini getirmiştir. Biliyoruz ki, su sadece temel bir fiziksel ihtiyaç değil, bunun yanında tarım sektörü ve diğer sektörler için olmazsa olmaz bir üretim unsuru. Bu noktada su kalitesini ve kullanımını temsil eden 3 bileşene değinmek gerekli. Mavi, yeşil ve gri su ayak izi. Yeşil su ayak izi; ürünün yaşam döngüsünde yağmur suyu kaynaklı kullanılan su miktarını, mavi su ayak izi; ürünün yaşam döngüsünde kullanılan yüzey ve ya yer altı su miktarını ve gri su ayak izi ise; gerekli standartlara dayalı, sudaki kirlilik yükünün bertaraf edilmesi ya da azaltılması için kullanılan tatlı su miktarını ifade eder. Ülkemiz özelinde su ayak izi değerlendirildiğinde; %89'unun tarım, %7'sinin evsel su kullanımı ve %4'ünün de endüstriyel üretim sürecinde kullanıldığını görürüz. 2008 yılında yayınlanan Mavi Altın Dünya Su Savaşları belgeseline bazı ürünlerin üretimleri için gerekli su miktarları konu olmuştur. Belki de bir fincan kahve ve çaya artık çok daha farklı bir gözle bakacağız neden mi?
- Bir fincan kahve 140 lt
- Bir fincan çay 35 lt
- Bir dilim ekmek 40 lt
- Bir çift deri ayakkabı 24000lt (üretim için gerek duyulan su miktarları)
Maliyetler, mesafeler ve diğer etkenler nedeniyle su yoksunu ülkeler ile su engini ülkeler arasında doğrudan su ticareti yapmak zordur. Fakat, bir ülke üretiminde su kullanılan bir ürünü ihraç ederse, aynı zamanda suyu da sanal yolla ihraç etmiş olur yani sanal su ticaretini gerçekleştirmiş olur. Bu durum, su kaynakları bol olan ülkelerin su kıtlığı olan ülkelere dolaylı olarak yardımda bulunması anlamına gelir ve suyun verimli kullanıldığı, su tasarruflarının sağlandığı, etkili bir ticaret sistemi olarak değerlendirilebilir. Sanal su ticareti ile su stresini azaltan ülkeler arasında başta İsrail, Lübnan, Kuveyt, Katar, Bahreyn ve Malta gibi ülkelerin olduğunu görürüz. Sanal su ticareti, su tasarrufu ile birlikte alternatif bir kaynak olarak düşünebilir.
Kaynakça
- Pearce, F. (2007). When the Rivers Run Dry: Water, the Defining Crisis of the Twenty-first Century. Beacon Press.
- Turan, E.(2017). Türkiye’nin Su Ayak İzi Değerlendirmesi
- Aytemiz L., Diler D. (2015). Sanal Su Ekonomisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. s.376–389.
