Rüyalar Neden Unutulur?
Rüyaların unutulmasının sebepleri ve hatırlamak için yapılması gerekenler.
İnsanlık tarihi boyunca milyarlarca rüya görüldü. İnsanlar kaç milyar saat boyunca rüya yaşantıları içinde bir şeylerden kaçtı, uçtu, kovaladı, dev canavarlarla çarpıştı, korktu, problemlerine çözüm buldu, ilham aldı, sevişti, cansız nesnelerle konuştu, bedeni form değiştirdi, benliğinin sınırlarını genişletti, zorlu şeyleri deneyimledi. Fakat uykudan uyanınca bütün bu yaşantılar yok olup gitti. Çok az insan rüyasını ertesi gün hatırlayabildi, çok daha azı ise ilerleyen dönemlerde rüyasını hala hatırlayabiliyordu.
Rüyalar tarih boyunca unutulmaya yüz tutmuştur. Bunun yanında rüya kayıtlarının tutulması yeterince önemsenmemiştir. Bu da milyarlarca rüyanın tarihin derinliklerinde kaybolup gitmesine neden olmuştur.
Rüyaların unutulmasına ilişkin bazı ayrımlar yapmak gerekir. Bazı kişiler rüya gördüğünü hatırlamaz, bazıları rüya gördüğünü hatırlasa bile rüyasında ne gördüğünü hatırlamaz, bazıları rüyasının belli kısımlarını unutur yani eksik veya yanlış bir hatırlama davranışı sergiler.
Burada benim için asıl ilginç olan nokta, rüyaların bir hatırlama aracı olmasına rağmen unutulmaya bu denli meyilli olmasıdır. Rüyalar günlük hayatta unuttuğumuz bir çok anıyı, deneyim veya duyguyu yeniden üretir yani yeniden hatırlatır, buna rağmen uykudan uyanınca yeniden unutulur. Bu da bizi Freud’un bastırılan rahatsız edici rüya içeriğinin bilinç tarafından yok sayılarak egoyu rahatlatma mekanizmasına yaklaştırır.
Peki insanlar gördüğü rüyaları neden unutur, o denli canlı ve dinamik olan rüya yaşantısı gündüz yaşantısına aktarılırken neden kaybolup gider.
Bu konuda birden fazla görüş var. Bu görüşlerden öne çıkanları özetlemeye çalışalım.
> İnsanın zaman ve mekan olarak kendini konumlandırabilmesinin en temelinde bir belleğe sahip oluşu vardır. Kısa ve uzun süreli olmak üzere iki tür bellek vardır. Rüyalar genelde kısa süreli bellekte yer almalarına rağmen çok az kişi rüyalarının çoğunu ömür boyu hatırlar, yani çok az kişinin uzun süreli belleğinde rüyalarına ait deneyimler yer alır. Rüyaların kısa süreli bellekte yer almasından ötürü de hızlıca unutulmaya eğilimlidirler.
> Beynin uyanık yaşam ile rüya yaşantısı arasındaki ayrımı yapabilmeye ihtiyacı vardır. Aksi taktirde iki yaşantı birbirine karışır ve rüyada deneyimlenen bir şey, devamlılık ilkesi gereğince gündüz yaşantısına da etki eder.
> Rüya içeriği bastırılmış, sansürlenmiş, yön değiştirmiş malzemeleden oluştuğu için bilinç rüya içeriğiyle yüzleşmek yerine unutmaya çalışarak rahatsız edici öğelerden kendini korumaya çalışır.
> Rüya yaşantısı çok yoğun, sarsıcı, güçlü imgeleri olan, gündüz yaşantısında karşılaşılması imkansız sahnelerin yer aldığı bir deneyimdir. Bu da beynin rüya yaşantısına ait bilgileri şemalaştırmasını zorlaştırır.
> Uyanık bilinçle gün içinde yaşanan birçok şey gün sonunda unutulur Sadece en önemli anlar zihinde kalır. Çünkü bu algılar ya çok zayıftır ya da bunlara bağlanan ruhsal uyaran çok hafiftir. Aynı durum rüyalar için de geçerlidir. Çok zayıf oldukları için unutulurlar, yalnızca güçlü bir imaja sahip olanlar akılda kalır.
> Öğrenme ve hatırlamanın temelinde tekrar etme ve bir olguyu başka bir olgu ile ilişkilendirme vardır. Rüya yaşantıları tek seferlik olduğu ve rüyaya geri dönüp tekrar yaşama şansı olmaması rüyaların kolayca unutulmasına yol açar.
> Çağdaş nöro-bilimsel kurama göre unutma rüyada düşüncelerin sürekli ileri akışı ile ilgili olabilir. Rüyalar hep ileri doğru akan, geri dönüp yeniden deneyimlenemeyen bir yapıya sahip olduğu için hatırlanması zorlaşır.
> Sıklıkla rüyaların görüldüğü uyku evresi olan REM evresindeki nörokimyasal değişimler rüyaların unutulmasına sebep olur.
>Beynin bellek oluşumu, düşünme, konuşma işlevlerinden sorumlu bölgesi olan serebral kortekste, hafızanın gelişimine yardımcı norepinefrin hormonunun eksik olması, rüyaların hatırlanamamasına neden olabilir.
Rüyaları Hatırlamak İçin Ne Yapılmalıdır?
Rüyaların hatırlanması için doğrudan bir yol olmamakla birlikte işe yarar bazı yöntemler bulunmakta. Bunları şöyle sıralayabiliriz.
>Yatağa girildiğinde ‘bu gece rüya göreceğim ve sabah uyandığımda hatırlayacağım.’ şeklinde kendinizi telkin ettiğinizde bir süre sonra rüyalarınızı daha fazla hatırlarsınız.
> Yatağınızın yanına bir defter ve kalem koyarak hatırladığınız her şeyi yazmanız br süre sonra rüyalarınızı hatırlamanızı belirgin ölçüde artırır.
>Günlük yaşamınızda rüyalar üzerine düşünmek, okumak, konuşmak ve dinlemek rüyalarınızı daha fazla hatırlamınızı sağlar.
Rüyalarla ilgili diğer yazılar da ilginizi çekebilir.
