Satranç Oynamaya Başlama Rehberi
“Her satranç ustası bir zamanlar acemiydi.” — Irving Chernev
İnsanlık tarihinin günümüzde hala oynanan en köklü oyunlarından satranca başlamak, bu oyunun geçmişine ve felsefesine uzanmak, şüphesiz ki hayatta edinilebilecek en ufuk açıcı ve yorucu deneyimlerden biri.
Satrancın ufuk açıcılığı, insanın kendi zihnindeki farklı fikirlere ulaşma çabasından ve bilincini kontrol etmeye yönelik mücadelesinden gelirken, yoruculuğu ise zamana karşı verilen bu mücadelenin zihin için tam bir savaş olmasından kaynaklanır. Nitekim bu savaş zihni geliştiren olgunun kendisidir.
Bu yazımda, küçük yaş gruplarında oynadıktan sonra 2018 yılına kadar oynamaya ara verdiğim satranç oyununa tekrar adapte olmamı sağlayan adımları açıklayacağım. Hayatınızda yeni bir hobiye yer vermek ve zihninizi geliştiren mücadelelere girişmek istiyorsanız, bu oyuna başlamak için uygulayabileceğiniz bazı adımlar…
1. Satranç Nedir Sorusuna Yanıt Aramak
Satranç; geçmişi, derinliği ve felsefesi ile harmanlandığında insanlar için cazip hale gelen bir meşgale olduğundan, öncelikle bu oyuna neden vakit ayırmanız gerektiğine karar vermelisiniz. Diğer birçok oyunun aksine bu oyun, insanların hayat boyu oynadıkları bir oyun olduğundan, kişilerin karakter gelişimlerini ve psikolojik gelişimlerini etkileyen bir yaşam biçimi haline gelebilir.
2. Temel Seviye Kuralları Öğrenmek
Oyunun 64 kareli, 8x8 boyutlarında bir kare tahtada 2 oyuncu ile oynanması, oyuncu başına 8 piyon, 2 kale, 2 at, 2 fil, 1 vezir ve 1 şah ile oyuna başlanması, her maçın belli bir zaman temposunun olması, amacın rakip şahı mat etmek olması gibi temel bilgileri edinebileceğiniz bir araştırma ikinci adım olabilir. Bunun içinse video platformlarında anlatımlar, kitaplar, online eğitimler ve mobil uygulamalar akla gelen ilk erişilebilir kaynaklar olacaktır.
3. Oyunun Mantığını Kavramak
Oyunun nasıl bir platformda oynandığını, oyuna başlama&bitirme kurallarını ve taş hareketlerini öğrendikten sonra üçüncü adım oyunun mantığını kavramak olmalıdır. Satrançla ilgili kavranması gereken temel mantalite ve kavramlar:
- Merkez & Alan Hakimiyeti
- Açılış Fikirleri
- Temel Mat Atakları
- Piyon Yapısı ve Taşların Organize Hareket Etmesi
- Çatal Atmak & Şişlemek & Açmaza Almak vb.
- Rok Atmak & En Passant
- Oyun Sonu
4. En Önemli Adım: Maç Yapmak
İlk 3 aşamayı tamamlarken, paralelinde gerçekleştirilmesi gereken en önemli adım ise kendi seviyenizdeki rakiplerle maç yapmak olacaktır. Online platformlarda maç yapmak ise günümüzde oldukça kolayca ulaşılabilen bir imkan. En çok tercih edilen platformlardan bazıları ise şu şekilde;
Bu platformlarda hesap açıp, rakiplerinizle oynamaya başlamak en önemli adım olacaktır. Hesap açıp maçlara giriş yapmak istediğinizde ise önünüze yeni bir kavram gelecek. Farklı zaman temposu seçenekleri…
Oyunun en sık kullanılan zaman tempoları:
- Bullet: Online platformlarda görülen bir zaman temposudur ve oyuncu başına 3 dakikanın altında süre verilir. Genellikle 1+0 veya 1+1 (1 dakika süreye, oyuncunun her hamlesinden sonra 1 saniye eklenmesi 1+1 şeklinde gösterilir.) şeklinde uygulanır.
- Blitz: Online platformlarda 3+0 ile 5+3 zaman aralığındaki maçlar genellikle blitz olarak adlandırılmaktayken, Dünya Satranç Federasyonu (FIDE) tarafından 10 dakikanın altındaki zaman kontrolü olarak tanımlanmaktadır.
- Rapid: Online platformlarda 10+0 ile 30+0 zaman kontrolü aralığı genellikle rapid olarak tanımlanırken, FIDE 10+0 ile 60+0 aralığındaki zaman kontrollerini rapid tempo olarak kabul eder.
- Klasik: Online platformlarda 30 dakikanın üzerindeki zaman kontrolleri genellikle klasik olarak tanımlanırken, FIDE tarafından düzenlenen turnuvalarda ise değişkenlik gösterse de kişi başı 90 dakika süre ve hamle başına 30 saniye arttırım zaman kontrolü uygulanır. (Ayrıca 40. hamlede 30 dakika eklenmesi gibi detaylar da mevcut…)
Yeni başlayan bir oyuncu olabildiğince çok maç yapmalıdır fakat maç yaparken hamleleri düşünmek, düşündükçe kendini zorlamak ve yeni devam yolları keşfetmek sizi oyunda geliştirecek en önemli etmendir. Bu sebeple yeni başlayan bir oyuncu en azından rapid tempo ile başlarsa daha faydalı olacaktır. 10 dakika ve üzerindeki maçlarda düşünmek için yeterli zamanı bulabilirsiniz.
5. Analiz Tahtasını Kullanmak & Bulmaca Çözmek & Eğitim Videoları
Oyunları oynadıkça, biten maçlarınız için analiz tahtasını açıp kısaca ne hatalar yaptığınızı incelemek ve hatalarınızın üzerinde durup düşünmek zihni oldukça geliştiren bir eylemdir. Ayrıca bulmaca çözmek ve düzenli olarak seviyenize göre eğitim videoları izlemek de faydalı olacaktır.
“Satranç tahta üzerinde savaştır. Amaç ise rakibin zihnini yenmektir.” — Robert James Fischer
6. Bir Satranç İzleyicisi Olmak
Satranç, Dünya’da büyükustalar tarafından oynanan ve çok çekişmeli turnuvalara sahne olan bir oyun. İzlerken ufkunuzu son derece açacak oyuncular mevcut. Ayrıca oyunun en iyileri inanılması güç seviyede zeki insanlar. 1930'lu yıllarda oynanan bir oyunun, herhangi bir hamledeki taş dizilimini gösterdiğinizde size hangi maç olduğunu ve kimle kim arasında oynandığını söyleyebilecek zekilikte büyükustalar mevcut.
Bunları takip edebilmek için cevabının öğrenilmesinde fayda olduğunu düşündüğüm sorular şu şekilde;
- Rating & ELO nedir?
- GM, IM, NM, FM, CM gibi kısaltmalar nelerdir? (Örn. GM Garry Kasparov)
- Turnuvalar ne şekilde düzenlenir?
- Adaylar Turnuvası nedir?
- Grand Chess Tour nedir?
- Dünya Satranç Şampiyonluğu maçı nasıl düzenlenir?
- Eski dünya şampiyonları kimlerdir?
- Geçmiş dönemde oynayan iyi oyuncuların ilgi çekici yönleri nelerdir?
Gösteri yönüne merak salmadan bu oyunu sevmek oldukça zor veya eksik diyebiliriz. Şampiyonları izlemek ve müthiş düşünülmüş oyunlara şahit olmak büyük bir zevk!
7. Satranç Yayıncılarını Takip Etmek
Sosyal medya platformları üzerinde birçok farklı satranç yayıncısı mevcut. Hem günümüzde oynanan büyük online turnuvaları yayınlayan, hem eski büyükustaların maçlarını analiz eden, hem de satranca yönelik topluluklar oluşturan bu yayıncılardan benim takip ettiklerim:
- Chess24 Türkçe — (Dünya Satranç Şampiyonu Magnus Carlsen’in partneri olduğu Chess24'ün Türkçe yayın kanalı. Ayrıca canlı yayınlarla turnuvaları da yayınlamaktalar.)
- Satranç TV — (Oldukça öğretici maç analizleri bulunan Türkçe kanallardan.)
- Agadmator — (Dünya’da en fazla takipçisi bulunan satranç kanalı. Eski ve yeni oyuncuların maçlarını analiz eden bir kanal ve anlatımları oldukça başarılı.)
