Sosyal Medya Kullanmamanın Eksileri
Medya, insanı hiç olmadığı kadar sarıp sarmalıyor. Çoğumuz gözümüzü açtığımız ilk andan itibaren görsel, yazınsal, işitsel; haber, fotoğraf, müzik gibi içerikler tüketiyor. Bilgisayar başında kullandığımız sosyal medya ortamlarının telefonlarımıza geçişiyle birlikte olumsuz etkileri daha da hissedilir oldu. Elbette her bir medya için öne sürülen zararlar var. Gazete, radyo, televizyon… Her kuşak kendi tükettiği medya aracını eleştirmiştir. Şimdi de sosyal medyayı eleştirme zamanı! Değişimler talep ediliyor, az kullanılması ya da ara verilmesi öneriliyor. Kimisi de, benim gibi, tamamen bırakmayı tercih ediyor.
The Guardian’a yazan Soo Youn’un yaptığı röportajda öne çıkan faydalar şu şekilde: daha iyi bir uyku, iyi bir zaman yönetimi, dikkat süresinde ve odaklılıkta artış, daha sağlıklı bir psikoloji, çevreye yönelik farkındalıkta artış, daha sağlıklı ilişkiler, sosyal baskılardan arınmak, daha az nefretle karşılaşmak.
2018'den beri sosyal medya kullanmıyorum ve bu süre içinde burada listelenen faydaları ben de kendimde gözlemliyorum. Fakat üç yıl, eksilerini görmeme de yardımcı oldu. Bence biraz da onları konuşalım.
Kayda geçmemek
Sosyal medya kullanırken en sık yaptığım şey değerli bulduğum anları kelimelerle veya fotoğraflarla paylaşmaktı. Fakat bu mecralardan çekilince arşivler yapmam son buldu. Bunu düşündüğümde, değerli gördüklerimi kendi günlüğüme ya da fotoğraf albümüme kaydetmeyi bıraktığımı fark ettim. Zihnime kaydetmek tatlı olsa da — hatta hafızamızı düşünürsek bir beceri sayılsa da — bazen insan elde tutabileceği, gösterebileceği şeyler olmasını özleyebiliyor. Bence bu kayıtları yapmamak, insan için aslında başkalarıyla paylaşımda bulunmanın ne kadar motive edici olduğunu gösteriyor.
Hâl böyle olunca en yaygın araştırma mecrasında (yani internette) adım yazıldığında hiçbir profilin, hiçbir gönderinin bulunmaması kayda geçmediğimi hissettirebiliyor. İnsanlar yüzümün nasıl göründüğünü, doğum günümü, belki de ilgi alanlarımı unuttuğunda bana sormadan öğrenemeyebilir. Bu durumda sosyal kimlik ister istemez zayıflayabilir.
Kimseden haberdar olmamak
Kendim kayda geçmediğim gibi artık arkadaşlarımın ne yapıp ne ettiğine dair hiçbir fikrim yok. Bu sosyal medya kullanmayı bırakmak için bir neden olmakla birlikte — çünkü çoğunluğu gereksiz bilgilerdir bunların— aslında önemsenen şahıslardan da habersiz kalınabiliyor. İnsanlar sosyal medya araçlarına alışmış olmasından dolayı önemli şeyleri kişilere şahsen haber vermek akla gelmiyor. Onun yerine tek bir gönderiyle herkese aynı anda duyuru yapmak elbette daha kolay. Fakat sosyal medya kullanmayarak çemberin dışında kalınca çok geç ve muhtemelen en son öğrenen siz oluyorsunuz. Başarıları, başarısızlıkları, evlilikleri, boşanmaları, doğumları, vefatları… aylar sonra öğrenebiliyorsunuz.
Yeni arkadaşlıklar edin(e)memek
Sosyal medya sadece sahip olduğumuz arkadaşlarımızla iletişim kurmak için değil yeni arkadaşlıklar kurmak için de kullanıldığından bu seçenek ortadan kalkıyor. Gerçek hayatta iletişime geçmek için eylemlerde bulunmaya başlıyorsunuz ama kulağa ne kadar üzücü gelse de gerçek dünya sanal dünyadan çok daha küçük ve bu küçücük dünyada insanlar yeni arkadaşlıklar kurma alışkanlığını kaybetti.
Yeni tanıştığınız biriyle numaralarınızı birbirinize vermek yerine Instagram’ınızı, Facebook’unuzu verirsiniz artık. Hatta gözlemim şu şekilde ki numaranızı vermek fazla mahrem ve tanışmaya devam etmek için mevcut alışkanlıklara ters düşüyor. Sebebi sizi numaranızdan araştıramayacak olmaları. Herkes konuşmak yerine sadece arşivlerine bakarak bir kişiyi tanımaya alışmış. Zor, zor, zor.
İlgi alanlarını takip etmekte zorlanmak
Etkinlikler, sanatçılar, yeni çıkan romanlar, albümler… Sosyal medya bunları takip etmek için oldukça elverişli. Her konuyla ilgili takip edilebilecek sayfalar var ve bu sayede hiçbir şey kaçırmıyorsunuz. Bu araçlar ortadan kalkınca işler değişiyor. Sevdiğiniz bir sanatçı konser vermiştir yaşadığınız şehirde. Haberiniz olmayabilir. Fuar olmuştur. Siz hariç herkes orada.
Kısacası alâkadar olunan konuyla ilgili gelişmeleri takip etmek zorlaşıyor. Ben şahsen buna kolay bir çözüm bulamadım. Aralıklarla araştırmalar yaparak bu açığı bir nebze olsun kapatmaya çalışıyorum.
Konuşulanlara dahil olamamak
Sosyal medya kullanmayı bıraktığınızda Fransız kalmaya hazır olun. Arkadaşlarınızın hesaplarında paylaştığı içeriklerden haberdar olan herkes, arkaplan bilgisi vermeden konuşur ve bu size çözülmesi gereken bir bulmaca gibi gelir. Öne çıkan isimlerin türlü türlü fikirlerine katılıp katılınmadığı tartışılır. Siz ana düşüncenin ne olduğunu bilmezsiniz. Gereksiz de olabilir, bu da zaten sosyal medyayı bırakmak için bir neden. Fakat bıraktığınızda şunu fark edeceksiniz: insanlar çevrimiçi olmadığı zamanlarda da sanal içerikleri konuşuyor. Neyden bahsettiklerini sorduğunuzda sanki genel kültürünüz yokmuş gibi bile görünebilir. O kim, şu kim, ne olmuştu ki? gibi sorular sohbetin akışını bozar ve sadece açıklamalara dönüşür.
Fakat bahsettiğim bu eksilere eklemek istediğim bazı düşünceler var.
Sanal dünyada ayak izinin olmaması kıymetlı bir özgürlük. İnsan tarafından yaratılmış ve sürekli şekillenen sistemlerden birisi bu ve siz ondan böylece minimum etkileniyorsunuz. Birçok sistemin faydası kadar zararı olduğunu düşünürsek, sosyal medyada en azından anonim olmayı kıymetli buluyorum.
Bazıları doğduğu andan itibaren ailelerin hesaplarında var olmaya başlıyor. Hiç neden ve ne amaçla diye düşünebilecek araçları yokken kullanıcı adlarıyla sanal dünyaya geliyorlar. Geriye bir adım atmayı, dışardan bakmayı tavsiye ediyorum. Herkes kendisinin samimi olduğunu düşünse de aslında çevrimdışıyken zannettiğinden farklı olduğunu keşfedecek. Bence hayatlarımızda kendimizin o haliyle de tanışmalıyız.
Ben şahsen burada değindiklerime rağmen sosyal medya kullanmamaktan çok memnunum. Ve umarım bu yazı, sizin için sosyal medya kullanmamanın eksisinin artısından az olup olmadığını düşünmeye yardımcı olmuştur.
