Taoizm Nedir? Tarihi, Kurucusu, Ritüelleri ve Sembolü

Taoizm(Daoizm veya Taoculuk); Çin’de ortaya çıkmış olan bir öğreti, felsefe ve din. Çince 道教(Dàojiào). 道 “yol” ve 教 “eğitim, öğreti” anlamına geliyor. Taoizm öğretisinin okuluna 道家 (Dàojiā) ismi veriliyor. Çin’de inançlar batıda olan tek tanrılı dinlerden farklı. Bu nedenle Taoizm kimisi için bir felsefe, kimisi için bir öğreti kimisi için ise dini kimliğini tanımlamak için bir yöntem olarak karşımıza çıkıyor.

Öğreti olarak bakıldığında doğaya dönük, evrenin doğal düzenine uymayı, erdemi ve eylemsizliği temel alan bir yaklaşım söz konusu. Felsefi açıdan bakıldığında varlık ve yokluk kavramlarını iç içe almış bir yaklaşım var. Aslında hiçbir şeyin gerçekte var olmadığını, sadece bir yansıma olduğunu savunuyor. Taoizm dini açıdan bakıldığında aslında mistik panteizm kökenli. Yani bir tanrı ya da yaratıcıdan bahsetmek mümkün değil. Zaten Taoculuk öğretisinin dayandığı 道德經 (daodejing)’de herhangi bir tanrıdan bahsedilmiyor. Sadece en yüce şeyin Tao olduğundan bahsediliyor. Taoizm genellikle Tao ile açıklanıyor. “Taoizm nedir?” sorusunu daha iyi yanıtlayabilmek için “Tao nedir?” sorusunu cevaplayalım.

Tao Nedir? Taocu Öğretinin Temelleri Nelerdir?

Tao’nun ne olduğunu, öğretinin ve dinin temel dayanağı olan Daodejing (Tao Te Ching)-Yol ve Erdem isimli kitaptan (yaklaşık 7 sayfa) öğreniyoruz. Ancak kitap çok eski zamanlarda ve mistik bir dille yazıldığı için kitabın anlaşılması zor oluyor ve yorumları farklılıklar gösterebiliyor. Bu nedenle Taoizm karşımıza hem bir din, hem bir öğreti hem de bir felsefe olarak çıkıyor. Kitapta Tao genel hatlarıyla; tanımlanamaz ve kelimelerle ifade edilemez olarak betimleniyor. “En iyi öğreti” tabirinin bile Tao’yu tanımlamaya yetersiz olduğundan bahsediliyor. Tao sadece deneyimlenerek bilinebiliyor. O doğruya, erdeme, her şeyin en iyisine götüren bir yol ve bütün gerçekliklerin ötesinde kavranabilecek bir gerçeklik olarak karşımıza çıkıyor.

Kitabın geriye kalan kısımlarında ilk olarak Yin-Yang dengesinden bahsediliyor. Aslında her şeyin zıddı ile var olduğu, iyinin yalnızca kötünün varlığıyla anlaşılabileceği, iyinin kötüyle, bilginin cehaletle karşılaştırılınca ortaya çıkacağı anlatılıyor. Burada aslında yin(ay) ve yang(güneş) arasındaki uyumdan çok gerilimli bir dengeden, karşılıklı iki gücün bir arada bulunuşundan dem vuruluyor. Daha sonraki bölümlerde ise Tao farklı şekillerde açıklanmaya çalışarak alçak gönüllülük, kendini bilmek, aşırılıktan kaçınmak gibi birçok farklı değerden bahsediliyor.

Taoizm Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Taoizm de aynı Konfüçyanizm gibi Çin’de ortaya çıkan birçok düşünce ekolü ile aynı şekilde meydana geliyor. Çin tarihi içerisinde Savaşan Beylikler olarak adlandırılan dönemde, Çin hanedanlıkları sürekli birbiriyle savaşıyor ve ülkeye bir kaos hakim. İşte o dönemde ülkenin kurtuluş reçetesini gösteren bilgeler ve düşünce ekolleri(öğretiler) ortaya çıkıyor. Taoculuk da Lao Zi tarafından doğrunun ne olduğunu gösteren bir öğreti olarak bu dönemde doğuyor ve Çin kültürü içerisinde günümüze kadar kendisine yer buluyor.

Çin’de Taoizm’in Gelişimi

Laozi tarafından bir öğreti olarak ortaya çıkan Taoculuk bir öğretiden dini bir inanca zaman içerisinde dönüşüyor. MÖ 2.yy — MS 2.yy arasında Çinlilerin geleneklerinden olan; atalarına tapınma, tabiat tanrıları ve ölümsüzlük gibi kavram ve eylemler yavaş yavaş Taoculuk’a dahil olarak dine evrilişine temel hazırlıyor ve Taoizm bir din olarak Sichuan bölgesinde ortaya çıkmaya başlıyor.

Qin ve Han Hanedanlığı dönemlerinde Taoculuk’a olan rağbet artıyor. Doğu Han Hanedanlığı döneminde ortaya çıkan Zhang Daoling; Laozi’dan vahiy aldığını iddia ederek Taoizm’i dinsel kimliğe kavuşturuyor. Zhang Daoling; uzun ömür ve ölümsüzlüğü vaat ederken, hastalıkların günahlardan kaynakladığını ve bedensel sağlığın ruhu arındırmaktan geçtiğini iddia ederek Taoculuğun dinsel sınırlarını çiziyor ve böylece Taocu düşünce geleneksel Çin tıbbı için temel de oluşturuyor. Wei hanedanlığı döneminde resmi din olarak kabul edilen Taoizm, Tang Hanedanlığı döneminde en parlak dönemlerini yaşıyor. Zaman içerisinde değişime uğrayarak ayrışmalar başlıyor. Ming Hanedanlığı döneminde bölünmeler engellenmeye çalışılsa da başarılı olunamıyor ve 1949 Çin Komünist Devrimi ile Taoizm ülkedeki beş resmi dinden (İslam, Budizm, Katolik Hristiyanlık, Protestan Hristiyanlık) birisi olarak kabul ediliyor.

İlk kez Nisan 1957’de Çin Taoizm temsilcileri Pekin’de bir araya geliyor. 1961 yılında Taocular ikinci büyük toplantıyı düzenliyor ve Taoizm’in tarihi belgeleri, evrakları ve yazıtları konusunda araştırma yapmak üzere özel birimler kuruluyor. 1966 -1976 yılları arasında gerçekleşen Kültür Devrimi esnasında bütün dinlerle birlikte Taoizm de yasaklanıyor. 1978 yılında dini inançlar konusunu kısıtlayan yasaların değiştirilmesiyle tekrar Çin’de bir din olarak devam etmeye başlayan Taoizm; halihazırda Malezya, Singapur, Kore ve Japonya gibi birçok ülkede varlığını sürdürüyor. Şu an Çin’de Taoizm’in binden fazla büyük tapınağı ve bu büyük tapınaklarda görevli yirmi binden fazla din adamı bulunuyor. Ülke çapındaki küçük tapınakların ve din adamların sayısı ise bilinmiyor.

Taoizm Kurucusu Laozi Kimdir?

Lao Zi(Lao Tzu); Taoizm öğretisinin kurucusu olarak kabul edilen Çinli düşünür. Çin tarihinde kendisinin gerçekten var olup olmadığına ve yaşadığı döneme dair farklı iddialar mevcut. Ancak Lao Zi hakkında Çin tarihinin nadide eserlerinden olan Sima Qian’in Shiji adlı kitabında; Zhou Hanedanlığı zamanında yaşadığı, gerçek isminin Li Tan olduğu ve Zhou Hanedanlığında tarihçi ve kütüphane görevlisi olarak çalıştığı bilgileri veriliyor. Bu bilgiler ise bizlere onun gerçekte var olduğunu kanıtlıyor ve “yaşlı bilge” anlamına gelen 老子(Laozi) isminin gerçek ismi değil, ona verilmiş bir ünvan olduğunu ortaya koyuyor. Kitapta doğduğu ve yaşadığı tarihler hakkında net bir bilgi verilmemekle beraber, Taoizm öğretisinin ortaya çıktığı Savaşan Beylikler döneminde yaşadığı tahmin ediliyor. Budizm Çin’de yaygınlaşmaya başlayıp etkisini artırdıktan sonra, Budizm geleneklerinden etkilenerek Çin mitolojisinde Laozi hakkında “annesinin nurdan gebe kaldığı, babasının olmadığı” şekline hikayeler de ortaya çıkıyor.

Taoizm Sembolü ve Ritüelleri

Günümüzde Taoizm sembolü olarak yin-yang olarak bildiğimiz sembolün kullanıldığını görüyoruz. Ancak aslında Taoizm’in sembolü olarak ortaya çıkan şekil Taiji. Bu şekil ying-yang şeklinin içinin boş olan hali olarak düşünülebilir. Ayrıca bu şeklin ying-yang şekline temel oluşturduğu da bir gerçek. Taiji ile aslında Taoizm içerisinde yer alan “her şeyin zıddı ile var olması” kavramına ve 8 trigram felsefesine gönderme yapılıyor. Taiji kökenli Ying yang sembolü ise; Batının anladığı biçimde iyi ve kötünün bir arada uyum içinde yaşamasından çok, iyi ve kötünün çelişki halinin dengesini anlatıyor.

Taoizm ritüelleri arasında; Tao ile bir olmak için zihnin ve bedenin arındırılarak iç ve dış enerjinin dengelenmesini sağlayan meditasyonlar, tapınaklarda yapılan tütsü ve sunaklı törenler, kötü ruhlardan arınmak için yeni yılda evlerde ve çevrede yapılan temizlikler, bahar bayramında ateş yakarak ateşe pirinç ve tuz atmayı ve üstünden atlamayı içeren etkinlikler gibi Çin kültürü ile iç içe girmiş birçok gelenek bulunuyor. Aslında bu ritüellerin temelleri farklı inançlardan ve kültürel değerlerden geliyor. Taoizm ilk ortaya çıktığında bu tarz ritüeller söz konusu değil.

Son söz olarak Taoizm bir dini inanç, bir felsefe ve bir öğreti olarak Çin’in içinde meydana gelmiş, Çin kültüründen beslenmiş ve hala Çinliler tarafından saygı gören bir değer olarak varlığını koruyor.

“Çin ve Çinceye dair her şey!” Sloganıyla yola çıktık. Bize destek olmak için cinbilgisi.com ‘u ziyaret edebilir, sosyal medya hesaplarımızı takip edebilirsniz.

Instagram | Twitter | Facebook | Pinterest | cinbilgisi.com

Originally published at https://www.cinbilgisi.com on May 18, 2020.