Tarihi Bugünde Yaşatan Çarşı
Anılarla yaşayan eserlerden büyün Kızlarağası Hanı, Kemeraltı bölgesinin varış noktası.
Tarihinde medeniyetleri ağırlayan, mitolojik efsanelerin, Ege Denizi’nin, deniz ticaret yollarının ve Ege kültürüne has geleneklerin, gastronominin beşiği olan İzmir. Bornova’daki Yeşilova Höyüğü’nün bulunmasıyla yerleşim tarihinin 8500 yıl öncesine kadar dayandığı biliniyor, antik çağlardan modern zamanlara kadar önemli bir liman şehri ve ticaret durağı olduğu tarih boyunca görüldü.
Kent hayatının ayrılmaz bir parçası konumunda günümüze kadar ayakta kalan Konak’ta Kemeraltı bölgesinde bulunan Kızlarağası Hanı, doğudan İzmir’e gelen kervanların taşıdığı malların depolaması, pazarlaması ve tüccarlar ile kervanları barındırmak için yeni hana ihtiyacın doğmasıyla Sultan III. Ahmet ile Sultan I. Mahmut’un Dârüssaâde ağalıklarını yapan Hacı Beşir Ağa tarafından 1744'te Kızlarağası Hanı olarak inşa ediliyor. Yapımı bir yıl süren bu hanın son hâlini ise banisi Hacı Beşir Ağa göremeden vefat ettiği biliniyor.
1745 ve 1778 yıllarında iki ciddi depremle karşılaşıyor ve duvarlarında önemli hasarlar meydana geliyor. Onarımının ardından yeniden eski sağlamlığına ve işlevine kavuşan Kızlarağası Hanı, İzmir’deki eski hanların ayakta kalmış en önemli örneklerinden birisi olduğu görülüyor. O yüzden geçmişten bugüne de pek çok restorasyona tabi tutuluyor ve 1993’teki restorasyonuyla beraber bugünkü turistik görünümüne kavuşmuş oluyor.
Kızlarağası Hanı’nın diğer Osmanlı hanlarıyla da başlıca benzerliği oldukça dikkat çekiyor. Çarşılı ve avlulu hanlar düzeninde olması bu benzerliği destekliyor. Üst katta avluya bakan, 5 sütunlu, 6 sıra kemerli, yegâne revakı ve cephesindeki bindirme konsollar üzerindeki çıkma cumbalı şahnişinler. Anıtsal bir özelliğe sahip olduğu gibi, mimari özelliği bakımından tek örnek olması Osmanlı hanları arasında en özgün yapı olarak ziyaretçilerini etkilemeye devam ediyor.
İlk yapıldığı yıllarda genellikle bedestene kofracı (hasırcı) esnafı hâkim olduğu daha sonraları hanın üst katındaki Çuhacı esnafının aşağıya inmesiyle Çuha Bedesteni ismini almış ve hanın en önemli bedesteni durumuna geldiği söyleniyor.
Döneminde 60–70 bin kişinin yaşadığı İzmir’de 1655 yılında Thevenot’un gezi notlarında limanı koruyan kalenin de bulunduğu belirtilmiş olup Han kalenin mimarisine uygun taş bir yapı olarak yükseldiği yer alıyor.
1598 yılında yaptırılan ve günümüzde İzmir’in en büyük camisi olan Hisar Camii’nin batı yönünün birkaç metre yakınına inşa edilmiş olup bu yön hanın doğu tarafını oluşturuyor. Batı cephesi, Halimağa Çarşısı’nın karşısında, eski keresteciler, bugünkü 871. sokak üzerinde. 4000 metre karelik, kareye yakın dikdörtgen planlı,2 katlı, kuzey bölümdeki bedestenleri tek katlı, yaklaşık 600 metre karelik büyük avlusu olan görkemli bir yapı olarak görenlerin gözlerini dolduruyor. Geniş bir alana yayılan hanın alt katının güneyinde bir, bugünkü adıyla (Cevahir Bedesteni) kuzeyinde iki, (Bakır Bedesteni ile Çuha Bedesteni) doğusunda ise bir koridor bulunuyor.
Kaynak: https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77371/kizlaragasi-hani.html
