Yok Güzel
Bu manzarayı nasıl buldunuz? İlk gördüğümde fısıldayarak “Çok güzel” dediğimi anımsıyorum. Çevremizdeki güzellikleri görebilmeyi, bu güzellikleri başkalarıyla paylaşmayı seviyoruz. Şimdi ilginizi şu düşünce deneyine yönlendirmek istiyorum: “Çok güzel” demek yasaklansaydı ne olurdu?
Aklınıza büyük olasılıkla karamsar yanıtlar geliyor. “Herhangi bir nesneyi, resmi, şarkıyı, şiiri ‘çok güzel’ bulduğumuzu söylememiz yasaklansaydı derdimizi anlatamazdık…” diye düşünmüş olabilirsiniz. Gerçekte ise, bu iki sözcüğü kendimize yasakladığımızda dünyaya bakışımız değişebilir. Öğretmenim beni bu konuda uyardığında önceleri ben de karşı koymak istemiştim, benzer düşüncelere kapılmıştım. Sonra, durup “çok” sözcüğünün anlamını bulmaya çalıştım. TDK’nın sözlüğünde aşağıdaki tanımı okudum.
sıfat 1. Sayı, nicelik, değer, güç, derece vb. bakımından büyük ve aşırı olan, az karşıtı
zarf 2. Aşırı bir biçimde
Demek ki “çok”, etkiyi artırmak, anlamı güçlendirmek için kullanılıyormuş. Herhangi bir sıfatın önüne getirdiğimizde de, doğal olarak sıfatın gücü yükselmiş oluyor. İyi hoş da, buna ne gerek var?
Nesnel ve ölçülebilir nitelikleri gösteren sıfatları (hızlı, uzun, ağır) saymıyorum; güzel, mutlu, kibar gibi değeri ölçülemeyen, kullanmayı sevdiğimiz, öznel yargıya dayanan sözcükleri düşünelim. Bu tür niteliklere “çok” eklemek ne kadar anlamlı? Bir ağacın güzelliğini diğerinden yalnızca “çok” sözcüğüyle ayırmaya çalışmak, bu güzelliği ölçülebilen basit bir değer gibi algılayabileceğimizi gösteriyor. Ben hiçbir ağacın, kuşun ya da nehrin ölçülebilir bir güzelliği olmasını istemiyorum.
“Çok” hakkında konuştuk, şimdi bir de “güzel”e bakalım:
1. sıfat Göze ve kulağa hoş gelen, hayranlık uyandıran, çirkin karşıtı
Bu tanımı okuduğumda, neredeyse hiçbir özgünlük algılayamıyorum. Gözüme ve kulağıma hoş gelen bir sürü olgu, bir sürü nesne sıralayabilirim. Bende hayranlık uyandıran insanları anlatmam da sayfalar sürer. Bunların hepsi yalnızca “güzel” mi? Bu soruyu kurcaladığınızda siz de göreceksiniz ki, anlamı böyle belirsiz sıfatlar kullandıkça hayal gücümüzü çalıştırmaktan kaçmaya başlıyoruz.
Konuya başka bir açıdan bakarsak, bir şekilde beğenimizdeki bu düzleşme, sıradanlaşma durumu bana aşağıda bir araya getirdiğim düğmeleri anımsatıyor.
Beğeni, favori, kalpler… Bunlar 21. yüzyılda “çok güzel” diyebilmek için kullandığımız simgeler. Onlar bizi özgünlükten uzaklaştırmak, her kalıba uyan bir “güzel” algısı yaratmak için gece gündüz demeden çalışıyorlar. Birinin yüzündeki gülümseme sıcak, içten, sevgi dolu, biraz da utangaç şeklinde anlatılabilir; yalnızca “142 kalp” ya da “47 beğeni” gibi bir nitelemeyi bence hak etmiyor. Şimdilik en çok simge çeşidini Facebook sunuyor. Facebook kullanıcılarının ruh sağlığını ve hayal gücünü o kadar önemsemiş (!) ki, bir yerine yedi tane simge koymaya karar vermiş. Tabii, unutmamakta yarar var: hiçbir sosyal medya sayfasına bağlı olmadan da beğenilerimizde belirsiz ve yetersiz ifadeler kullanmamız olası.
İçimizdeki her duyguyu kolayca özetleyen “çok güzel” sözüne bağlı kalmak yerine gördüklerimizi, duyduklarımızı başka türlü anlatmaya çalıştığımızda yepyeni sözcükler kullanmak zorunda kalacağız. İşte o zaman, yani her şeyi kendimize özgü bir dille nitelemeye çalıştığımızda, dünyayı da başka gözlerle yeniden keşfetmemiz gerekecek. Dilin yaşamımızın merkezinde ne kadar önemli bir yeri olduğunu, kullandığımız sözcük sayısını artırmaya çalışırken birlikte anlayacağız.
Baştaki fotoğrafa geri dönelim. Şelalenin akışı heyecan verici olamaz mı? Ağaçların yeşili canlı ve hayat dolu değil mi? Renklerin sıralanışını uyumlu bulamaz mıyız?
Anlatmak istediğim, “çok güzel” deyip geçmenin yanlış olduğu değil, yetersiz olduğudur. Karşımızdaki insanı önemsiyorsak, doğayı yalnızca “çirkin olmadığı” için değil, içimizde uyandırdığı bin bir çeşit duygu için seviyorsak, şu iki düz sözcükten bir an önce kurtulalım. Dünyayı kendi gözlerimizle betimlemeye başlayalım. O zaman, belki dünya da bize başka gözlerle bakmaya başlar, kim bilir?
Facebook | Twitter | Instagram | Slack | Kodcular | Editör | Sponsor
